Handboek tuchtrecht

Afkortingen 17
Inleiding 21

Deel I

1 Accountants 25
L.A. van de Sandt en L. in ’t Veld
1.1 Inleiding 25
1.2 Algemeen 26
1.2.1 Geschiedenis van (wet- en regelgeving omtrent) het accountantsberoep 27
1.2.2 Geschiedenis van het accountantstuchtrecht 28
1.2.3 Beroepsgroep en beroepsorganisatie 29
1.2.4 Wet- en regelgeving omtrent het accountantsberoep en accountantstuchtrecht 31
1.2.5 Met accountantstuchtrechtspraak belaste colleges 33
1.3 Formeel tuchtrecht; procesrecht 37
1.3.1 Wettelijke tuchtnorm (art. 22 Wtra) 37
1.3.2 Klachtbevoegdheid 38
1.3.3 Beperkingen aan uitoefening tuchtrecht 39
1.3.4 Positie van (de voorzitter van) de accountantskamer 43
1.3.5 Verloop van de procedure 46
1.4 Materieel tuchtrecht 57
1.4.1 Inleiding 57
1.4.2 Fundamentele beginselen 57

2 Advocaten 65
R. Sanders
2.1 Algemeen 65
2.1.1 Inleiding 65
2.1.2 Historische ontwikkeling op hoofdlijnen 66
2.1.3 De beroepsgroep 68
2.1.4 Klachten tegen een advocatenkantoor 71
2.2 Het tuchtstelsel 72
2.2.1 De wettelijke tuchtnorm 72
2.2.2 De tuchtcolleges 73
2.2.3 Tuchtrechtelijke maatregelen 75
2.3 Materieel 76
2.3.1 Normatief kader 76
2.3.2 Kernwaarden 76
2.3.3 De advocateneed 81
2.3.4 Verordeningen van de NOvA 82
2.3.5 Gedragsregels voor advocaten 2018 83
2.3.6 CCBE Gedragscode 84
2.3.7 Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme 85
2.3.8 Tuchtrecht ziet op de toetsing van professioneel gedrag 87
2.3.9 Gedragingen in de privésfeer 88
2.3.10 Zorgvuldigheid en vaktechnische kwaliteit 89
2.3.11 Onafhankelijkheid, partijdigheid en objectiviteit 89
2.3.12 Tuchtrechtspraak 90
2.4 Procesrecht 91
2.4.1 Karakter van de tuchtprocedure 91
2.4.2 Rechterlijke onpartijdigheid 92
2.4.3 Het indienen van een klacht 94
2.4.4 Instructiefase bij de deken 94
2.4.5 Bemiddeling door de deken 95
2.4.6 Medewerkingsplicht van de beklaagde advocaat 96
2.4.7 Afronding onderzoeksfase 98
2.4.8 Klachtbevoegdheid 99
2.4.9 Ambtshalve klacht (dekenbezwaar) 99
2.4.10 Spoedshalve procedure 100
2.4.11 Beoordeling door de voorzitter 101
2.4.12 Vervaltermijn 102
2.4.13 Ne bis in idem 103
2.4.14 Verzet 104
2.4.15 Nader (voor)onderzoek 106
2.4.16 Behandeling voor de raad van discipline 107
2.4.17 Openbare behandeling 108
2.4.18 Wraking en verschoning 108
2.4.19 Oproepen van getuigen of deskundigen 110
2.4.20 Aanvulling klacht 111
2.4.21 Intrekking klacht door klager 111
2.4.22 Beslissing 113
2.4.23 Hoger beroep 114
2.4.24 Voorzittersbeslissing 116
2.4.25 Verzet 117
2.4.26 Behandeling bij het hof van discipline 117
2.4.27 Beslissing 118
2.5 Maatregelen 119
2.5.1 Sanctiebevoegdheid 119
2.5.2 Waarschuwing en berisping 120
2.5.3 Geldboete 120
2.5.4 Schorsing in de uitoefening van de praktijk 121
2.5.5 Schrapping van het tableau 122
2.5.6 Tenuitvoerlegging 122
2.5.7 Voorwaardelijke sanctie 123
2.5.8 Schadevergoeding 124
2.5.9 Zorgvuldigheidsoordeel 124
2.5.10 Kostenveroordeling 124
2.5.11 Openbaarmaking van de maatregel 126
2.5.12 Zwarte lijst 127
2.5.13 Cassatie en herziening 127
2.6 Tot besluit 130

3 Diergeneeskundigen 133
I.E. Boissevain
3.1 Inleiding 133
3.2 De beroepsgroep: omvang groep, beroepsorganisatie, karakter beroepsorganisatie 134
3.3 Het tuchtstelsel 135
3.4 Normatief kader: regelgeving, kernwaarden/fundamentele beginselen, gedragsregels, soft law 139
3.5 Procedure veterinair tuchtrecht 140
3.5.1 Klachtbevoegdheid 140
3.5.2 Samenstelling Tuchtcolleges 142
3.5.3 Schriftelijk gedeelte van de procedure 142
3.5.4 Schriftelijke afdoening of hoorzitting 145
3.5.5 Maatregelen 146
3.5.6 Beroep 149
3.5.7 Procedure hoger beroep 150
3.5.8 Bewijslastverdeling 151
3.5.9 Getuigen en deskundigen 151
3.5.10 Publicatie van uitspraken 152
3.6 Materieel tuchtrecht 155
3.6.1 Professioneel gedrag 155
3.6.2 Bevoegdheden 157
3.6.3 Nevenwerkzaamheden en nevenbetrekkingen 157
3.6.4 Samenwerken, leiding geven 159
3.6.5 Onafhankelijkheid, (on)partijdigheid, objectiviteit 161
3.6.6 Geheimhouding 165
3.6.7 Communicatie 168
3.6.8 Vaktechnische kwaliteit 168
3.7 Slotbeschouwingen 169

4 Gerechtsdeurwaarders 171
J.D. van Vlastuin
4.1 Algemeen 171
4.1.1 De beroepsgroep: het ambt, omvang groep, beroepsorganisatie, karakter beroepsorganisatie en toezicht 171
4.1.2 Het tuchtstelsel: tuchtnormen, klachtbevoegdheid, maatregelencatalogus, tuchtcolleges, samenstelling tuchtcolleges 176
4.1.3 Normatief kader: regelgeving, kernwaarden/fundamentele beginselen, gedragsregels, soft law 181
4.2 Materieel 185
4.2.1 Professioneel gedrag: 185
4.2.2 Onafhankelijkheid, (on)partijdigheid, objectiviteit 188
4.2.3 Geheimhouding 189
4.2.4 Communicatie 190
4.2.5 Vaktechnische kwaliteit 191
4.3 Procesrecht 193
4.3.1 Klachtbevoegdheid 193
4.3.2 Welke eisen worden gesteld aan de procedure? 196
4.3.3 De procedure en de omvang van het geding 197
4.3.4 Ne bis in idem 199
4.3.5 Proceskosten 200
4.3.6 In eerste aanleg: aanvullen rechtsgronden door het tuchtcollege 202
4.3.7 Hoger beroep: omvang van het geding, reformatio in peius 202
4.3.8 Bewijslastverdeling 202
4.3.9 Maatregelen 203
4.3.10 Publicatie van uitspraken 203
4.3.11 Mogelijkheid van cassatie en herziening 204
4.4 Slotbeschouwingen 204

5 Notariaat 207
L.H. Rammeloo en M.C.J. Höfelt
5.1 De beroepsgroep 207
5.1.1 Omvang beroepsgroep 207
5.1.2 Beroepsorganisatie 207
5.1.3 Externe toezichthouder 208
5.2 Het tuchtstelsel 209
5.2.1 Tuchtnormen 209
5.2.2 Tuchtrechters 211
5.3 Normatief kader 211
5.3.1 Regelgeving 211
5.3.2 Kernwaarden/fundamentele beginselen 212
5.3.3 Gedragsregels 213
5.3.4 Soft law 213
5.4 Professioneel gedrag 215
5.4.1 Gedragingen in de privésfeer 215
5.4.2 Nevenwerkzaamheden en nevenbetrekkingen 217
5.4.3 Optreden als leidinggevende of vennoot 217
5.5 Onafhankelijkheid, (on)partijdigheid, objectiviteit 219
5.5.1 Onafhankelijkheid 219
5.5.2 Onpartijdigheid 227
5.5.3 Objectiviteit 228
5.6 Geheimhouding 230
5.6.1 Hoofdregel 230
5.7 Communicatie 237
5.8 Vaktechnische kwaliteit 239
5.8.1 Dossiervoering 239
5.8.2 Zorgvuldigheid 240
5.9 Ontvankelijkheid van klachten 244
5.9.1 Wie mag klagen over de notaris? 244
5.9.2 Klaagtermijn – vervaltermijn van drie jaar ex artikel 99 lid 21 Wna 246
5.9.3 Het ne bis in idem-beginsel in het notarieel tuchtrecht 249
5.9.4 Ontvankelijkheid klacht als basis voor schadeclaim 251
5.9.5 De beklaagde 251
5.10 De klachtprocedure in eerste aanleg 254
5.10.1 Samenstelling Kamer 255
5.10.2 Kosten tuchtprocedure 255
5.10.3 Bijstand 256
5.10.4 Voorzittersbeslissing; verzet 258
5.10.5 Intrekken van klachten; algemeen belang bij voortzetting 259
5.11 Hoger beroep 260
5.11.1 Samenstelling Hof 260
5.11.2 Appeltermijn 260
5.11.3 Procesgang 261
5.11.4 Appelomvang van het geding, reformatio in peius; herstel tekortkomingen behandeling in eerste aanleg 263
5.11.5 Geen appel van tussenbeslissingen 264
5.11.6 Vermeerdering van klachten; geen nieuwe klachten mogelijk in appel 264
5.12 Bewijs 265
5.12.1 Bewijslastverdeling 265
5.12.2 Getuigen; deskundigen 267
5.13 Maatregelen 267
5.13.1 De verschillende tuchtmaatregelen 267
5.13.2 Wijze van tenuitvoerlegging maatregelen; openbaarmaking door de tuchtrechter 270
5.13.3 Spoedmaatregel mogelijk: ambtshalve schorsen – artikel 106 Wna 270
5.13.4 Kostenveroordeling 271
5.13.5 Publicatie van uitspraken; publicatie van maatregelen 271
5.14 Herziening; geen cassatie 272
5.15 Wraking 274
5.16 Slotbeschouwingen 275

6 Zorgverleners 277
M.F. Mooibroek
6.1 Algemeen 277
6.1.1 De beroepsgroep: omvang groep, beroepsorganisatie, karakter beroepsorganisatie 277
6.1.2 Het tuchtstelsel: tuchtnormen, klachtbevoegdheid, maatregelencatalogus, tuchtcolleges, samenstelling tuchtcolleges 278
6.1.3 Normatief kader: regelgeving, kernwaarden/fundamentele beginselen, gedragsregels, soft law 280
6.2 Materieel 282
6.2.1 Professioneel gedrag 282
6.2.2 Onafhankelijkheid, (on)partijdigheid, objectiviteit 288
6.2.3 Geheimhouding 289
6.2.4 Communicatie 294
6.2.5 Vaktechnische kwaliteit 299
6.3 Procesrecht 306
6.3.1 Klachtbevoegdheid 306
6.3.2 Welke eisen worden gesteld aan de procedure? 312
6.3.3 Omvang van het geding 315
6.3.4 In eerste aanleg: aanvullen rechtsgronden door het tuchtcollege 317
6.3.5 Hoger beroep: omvang van het geding, reformatio in peius 317
6.3.6 Bewijslastverdeling 319
6.3.7 Maatregelen 321
6.3.8 Publicatie van uitspraken 326
6.3.9 Mogelijkheid van cassatie en herziening 327
6.4 Slotbeschouwingen 331

7 Overige Beroepen: octrooigemachtigden, registerloodsen en zeevarenden 333
R.L. Herregodts
7.1 Octrooigemachtigden 334
7.1.1 Algemeen 334
7.1.2 Materieel recht 338
7.1.3 Procesrecht 343
7.2 Registerloodsen 346
7.2.1 Algemeen 346
7.2.2 Materieel recht 350
7.2.3 Procesrecht 354
7.3 Zeevarenden 357
7.3.1 Algemeen 357
7.3.2 Materieel recht 359
7.3.3 Procesrecht 369
7.4 Slotbeschouwingen 374

Deel II
8 Tuchtprocesrecht 379
M.F.J.N. van Osch
8.1 Klachtbevoegdheid 382
8.1.1 Wie mag klagen? Klager 382
8.1.2 Derden 383
8.1.3 Algemeen belang 385
8.1.4 Relativiteit 386
8.1.5 Ander achterliggend belang/doel – communicatie/ betalingsgeschil/ aansprakelijkheid 388
8.1.6 Misbruik van het tuchtrecht 390
8.1.7 Actueel belang/klaagtermijn/verjaring 392
8.1.8 Beklaagde 393
8.1.9 Ne bis in idem 396
8.1.10 Intrekking klacht 397
8.2 Welke eisen worden gesteld aan de procedure? 398
8.2.1 Klacht 398
8.2.2 Griffierecht 400
8.2.3 Het EVRM 400
8.3 Omvang van het geding 404
8.3.1 Voorzittersbeslissing (Vzb.) 404
8.3.2 Verzet 405
8.3.3 De schriftelijke behandeling 405
8.3.4 Vooronderzoek 406
8.3.5 Omvang geschil/vermeerdering klacht 407
8.3.6 De mondelinge behandeling/zitting 407
8.3.7 Schikking 409
8.3.8 De uitspraak 410
8.3.9 Het tuchtcollege 411
8.3.10 Feedback 412
8.4 In eerste aanleg: aanvullen van de rechtsgronden 412
8.5 Hoger beroep: omvang van het geding, reformatie in peius 413
8.5.1 Hoger beroep 413
8.5.2 Reformatio in peius 416
8.6 Bewijs 417
8.6.1 Bewijslastverdeling 417
8.6.2 De bewijswaardering 419
8.6.3 Conclusie 421
8.6.4 Bewijslevering (door getuigen; deskundigen) 421
8.7 Maatregelen 421
8.7.1 Algemeen 421
8.7.2 Vrijheid opleggen maatregel 422
8.7.3 Impact tuchtklacht/tuchtprocedure 424
8.7.4 Geen maatregel 425
8.7.5 Waarschuwing/berisping 425
8.7.6 Geldboete 426
8.7.7 Schadevergoeding 427
8.7.8 Schorsing 428
8.7.9 Voorwaardelijke sanctie 429
8.7.10 Ontzetting uit ambt/schrapping/doorhaling 430
8.7.11 Cumulatie 431
8.7.12 Samenloop 432
8.7.13 Publicatie 432
8.7.14 Tenuitvoerlegging 434
8.7.15 Zorgvuldigheidsoordeel 434
8.7.16 Kostenveroordeling 435
8.7.17 Toekomst 437
8.8 Publicatie van uitspraken 438
8.9 Mogelijkheid van cassatie en herziening 439
8.9.1 Cassatie 439
8.9.2 Herziening 439
8.10 De toekomst van het tucht(proces)recht 440
8.10.1 Inleiding 440
8.10.2 Hoe nu verder? 440
8.10.3 De opties 441
8.10.4 Varianten Kaderwet 442
8.10.5 Kaderwet 2.1 443
8.10.6 Harmonisering en uniformering 444
8.10.7 De toekomst, hoe verder? 447

9 Tuchtrechtelijke procedures en het EVRM 451
M.F. Mooibroek
9.1 Inleiding 451
9.1.1 Introductie 451
9.1.2 EVRM 452
9.1.3 Toetsing door het EHRM 452
9.1.4 Doorwerking EVRM in Nederlandse (tucht)recht 453
9.2 Materiële rechten 454
9.2.1 Inleiding 454
9.2.2 Artikel 2 EVRM 455
9.2.3 Artikel 3 EVRM 456
9.2.4 Artikel 7 EVRM en artikel 4 Protocol nr. 7 EVRM: legaliteitsbeginsel non bis in idem 457
9.2.5 Artikel 8 EVRM: recht op privéleven 458
9.2.6 Artikel 10 EVRM: vrijheid van meningsuiting 462
9.2.7 Artikel 11: vrijheid van vergadering en vereniging 466
9.2.8 Artikel 1 Protocol nr. 1 EVRM: bescherming van eigendomsrecht 468
9.3 Procedurele rechten 471
9.3.1 Inleiding 471
9.3.2 De toepasselijkheid van artikel 6 EVRM 471
9.3.3 De inhoud van artikel 6 EVRM 478
9.4 Beschouwing 483

10 Onafhankelijkheid, (on)partijdigheid, objectiviteit 485
T.F.H. Reijnen en B.N. Takken
10.1 Inleiding 485
10.2 Onafhankelijkheid, (on)partijdigheid, objectiviteit en de onderscheiden beroepsbeoefenaren 485
10.3 Onafhankelijkheid 486
10.3.1 Onafhankelijkheid van de advocaat 487
10.3.2 Onafhankelijkheid van de notaris 489
10.3.3 Onafhankelijkheid van de gerechtsdeurwaarder 491
10.3.4 Onafhankelijkheid van de accountant 493
10.3.5 Onafhankelijkheid van de zorgverlener 495
10.3.6 Waarom is onafhankelijkheid belangrijk? 496
10.4 (On)partijdigheid en objectiviteit 497
10.5 Conclusie 499

11 Geheimhouding 501
N.A.M.E.C. Fanoy
11.1 Inleiding 501
11.2 Samenhang belang van geheimhouding voor de beroepsuitoefening en omvang geheimhoudingsplicht 501
11.2.1 Registerloodsen en zeevarenden 501
11.2.2 Gerechtsdeurwaarders, accountants 502
11.2.3 De advocaat, de notaris en de medisch zorgverlener 503
11.2.4 Octrooigemachtigden en dierenartsen 504
11.3 Versterkte bescherming van geheimhouding: functioneel verschoningsrecht 506
11.4 Uitzonderingen en beperkingen 509
11.4.1 Inleiding 509
11.4.2 Wettelijke plichten en uitzonderingen 509
11.4.3 Doorbreking van de geheimhoudingsplicht met toestemming cliënt/patiënt 511
11.4.4 Zwaarwegende omstandigheden, conflict van plichten 512
11.4.5 Voeren van verweer in de tuchtprocedure 514
11.5 Afsluitende opmerkingen 517

12 Slotbeschouwing: onbekend maakt onbemind. Terug naar het doel van het tuchtrecht 519
J.E. Soeharno
12.1 Tucht of recht? 519
12.2 De meerwaarde van het tuchtrecht 520
12.3 Groeiende onbestemdheid – verstikking door het tuchtrecht 523
12.3.1 De tuchtnorm: van onethisch naar ethisch 523
12.3.2 De sanctie: een steeds groter zwaard van Damocles hangt aan een steeds dunner draadje 525
12.4 Te veel lucht in het tuchtrecht 530
12.5 Terug naar het doel 535

Over de auteurs 537