Wat is de kern van het trainersvak? Die vraag hield mij jaren bezig. Trainen is een complex vak dat veel trainers als topsport zien. Maar wat is nu de kern van alles wat je als trainer in een training doet? Het antwoord is verrassend eenvoudig. De kern van het trainersvak is: mensen laten oefenen. Een bijeenkomst is een training als mensen mogen oefenen met nieuw gedrag. Het doel van een training is dat de deelnemers daarna in de praktijk toepassen wat ze in de training hebben geoefend.
De kern van het trainersvak en het doel van een training mogen dan eenvoudig zijn, de uitvoering is best een uitdaging. Hoe sluit je aan bij de deelnemers en hoe motiveer je ze? Welke kennis is nodig en hoe draag je die kennis over? Hoe bouw je een training stap voor stap op? Welke werkvormen gebruik je? Hoe maak je de kans zo groot mogelijk dat de deelnemers na de training toepassen wat ze geleerd hebben?
Wat ik tijdens mijn loopbaan leerde over het trainersvak vatte ik daarom samen in een praktisch model. De Trainingsachtbaan is een metafoor voor de acht onderdelen die je als trainer samen met de deelnemers doorloopt. Daarmee geeft de Trainingsachtbaan houvast aan iedere trainer die een training wil ontwerpen of uitvoeren. Het fundament onder De Trainingsachtbaan bestaat uit diverse psychologische en didactische modellen.
Het belangrijkste onderdeel van de Trainingsachtbaan is de looping. Een looping bestaat uit drie onderdelen: uitleggen en voordoen, verwerken en oefenen, feedback en reflectie. Zo’n looping kun je zo vaak doorlopen als je wilt. Want voor een training geldt: liever veel kleine loopings dan één grote. Steeds geef je een beetje uitleg of instructie. De deelnemers gaan daarmee aan de slag en ten slotte kijk je terug op het resultaat van de oefening. Dat resultaat is weer de basis voor de volgende looping.
Een belangrijk kenmerk van trainingen is dat ze in dienst staan van de praktijk. Onderdeel één en acht van De Trainingsachtbaan bevinden zich dan ook buiten de training. Het boek bevat praktische tips om het leren al vóór de trainingsbijeenkomst te laten beginnen. In het boek laat ik ook zien hoe je de deelnemers na een training kunt stimuleren en begeleiden bij de toepassing.
Naast acht hoofdstukken over De Trainingsachtbaan bevat het boek ook vier hoofdstukken over het ontwerpen van trainingen. Een bekend probleem bij trainingen is dat ze soms worden ingezet terwijl er eigenlijk betere oplossingen zijn. Daarom heb ik in De Trainingsachtbaan ook een methode opgenomen met een aantal heldere vragen waarmee je vast kunt stellen of een training wel geschikt is voor het probleem dat je wilt oplossen.
Trainers vragen mij soms of De Trainingsachtbaan ook bruikbaar is voor kennistrainingen. Het antwoord is ‘ja’. Het doel van een training is niet dat de deelnemers kennis hebben, maar dat ze die kennis toepassen. In een kennistraining laat je de deelnemers daarom ook oefenen met de kennis die je aanbiedt. Als je dat oefenen weg zou laten, is het geen training meer, maar een presentatie.
Ik sluit het boek af met een hoofdstuk over het evalueren van trainingen. Sommige trainers en opdrachtgevers maken de fout een gelijkteken te zetten tussen de tevredenheid en het leerresultaat van de deelnemers. Uit onderzoek blijkt dat verband er echter niet te zijn. In hoofdstuk veertien geef ik daarom praktische manieren om trainingen te evalueren, anders dan met een evaluatieformulier.
Arie Speksnijder (1977) ontwikkelde De Trainingsachtbaan na ruim twintig jaar ervaring als leerkracht, opleidingsadviseur, trainer en opleider van trainers. Hij is genomineerd voor de titel Trainer van het Jaar 2020/2021 vanwege zijn inzet om ook van online trainingen echte trainingen te maken. Honderden trainers volgden tijdens de coronacrisis zijn workshops. Arie is als Mastertrainer verbonden aan de Nederlandse Orde van Beroepstrainers en is lid van het Motivational Interviewing Network of Trainers. In 2009 behaalde hij zijn diploma Opleidingskunde aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (nu: Learning en Development in Organisations). Sinds 2010 is hij zelfstandig opleidingsadviseur, trainer en opleider van trainers. Hij woont met zijn gezin in Bergambacht, Zuid-Holland.
Over Arie Speksnijder
Opleider van Trainers. Auteur van De Trainingsachtbaan.
