Hoe kwam u ertoe om studieboeken te schrijven?
Vijfendertig jaar geleden gaf ik op de verpleegkundeopleiding het vak onderzoeksmethoden. Er was geen geschikt Nederlandstalig lesmateriaal dus toen ben ik zelf maar materiaal gaan ontwikkelen. Een collega ging toen bij Noordhoff Uitgevers werken (destijds Wolters-Noordhoff) en benaderde mij om mijn materiaal uit te geven. Zo kwam mijn eerste boek tot stand.
Hoe ziet uw schrijfproces eruit?
Mijn ideeën borrelen altijd en overal op; op de fiets, in het zwembad, tijdens het kaarten. Als ik mijn gedachten vervolgens op papier zet ben ik in een compleet andere wereld en niet meer te stuiten. Soms zet ik zelfs de wekker om mezelf tot een pauze te dwingen.
Naast het schrijven heeft u een onderzoeksadviesbureau. Wat doet u daarvoor zoal?
Ik coach onderzoekers en verzorg cursussen en trainingen voor bedrijven. Het gaat daarbij vaak om sensorisch onderzoek (naar de smaak van voedingsmiddelen red.). Bijvoorbeeld onderzoek onder consumenten. Wat vindt men van een bepaalde chipssmaak? Of een huismerk wil graag de smaak van een A-merk nabootsen. In een laboratorium kom je een heel eind maar uiteindelijk zal altijd aan testers gevraagd moeten worden naar hun smaakbeleving.
In Cijfers spreken is in de nieuwste editie meer aandacht voor internet en social media. Wat is het effect van de toenemende digitalisering op de manier waarop onderzoek bedreven wordt?
Door digitalisering is het veel makkelijker geworden om een onderzoek uit te zetten. De lagere drempel voor het doen van onderzoek heeft geleid tot een enorme toename van het aantal onderzoeken. Helaas komt dit de kwaliteit van de onderzoeken niet altijd ten goede.
Uw boek De vragenlijst is een handleiding voor het maken van een goede vragenlijst. Wat is het moeilijkste aan het maken van een vragenlijst? Uit interesse heb ik me aangemeld voor een heleboel onderzoekspanels. Ik zie dus heel wat onderzoeken, en dus ook onderzoeksfouten, voorbij komen. Het blijkt heel moeilijk vragen en antwoordcategorieën eenduidig te formuleren.
Zo zag ik ooit de vraag ‘Hoe tevreden bent u met het vertrouwen dat u in uw teamleider heeft?’ voorbij komen. Wat meet je dan precies als onderzoeker? Als je weinig vertrouwen hebt in je teammanager maar je bent wel tevreden over je eigen beoordelingsvermogen geef je dan een hoog of laag cijfer?
Een veelgemaakte fout is van tevoren niet goed voor ogen hebben waarom je iets wil meten. Waarom zou je bijvoorbeeld vragen naar de tevredenheid over het weer als je dit niet kan beïnvloeden?
Je moet er als onderzoeker ook op bedacht zijn dat mensen geneigd zijn overal antwoord op te geven. Om dit aan mijn eerstejaars studenten te illustreren neem ik hen een vragenlijst af waarin ik vraag naar hun tevredenheid over het studentenadviescentrum op de derde verdieping van de N-vleugel. Zowel het studentenadviescentrum, als de derde verdieping als de N-vleugel bestaan niet. In al die jaren heeft slechts één student geen cijfer ingevuld.
Het is dus heel lastig precies díé gegevens te verwerken die je bedoelt. En dan moet ook de steekproef nog representatief zijn. Toch zie ik vaak dat men allerlei uitgebreide statistische toetsen loslaat op de verzamelde data maar te weinig stilstaat bij de kwaliteit van de data.
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
