Het proces van een waarderend onderzoek verloopt vaak volgens de 6V-cirkel (soms ook 4D, 5D of 5V - de verschillen hiertussen zijn subtiel). Om te beginnen wordt bepaald wat het thema is. Waar gaat het om? Misschien is ‘werkdruk' het probleem en wil je daar van af. Maar wat wil je dan wel? Wat je onderzoekt, groeit vaak. Dus kies je een positief, gewenst thema: ‘werkplezier'.
Vervolgens delen alle betrokkenen ervaringen waarbij het gewenste thema wél aanwezig was. Die positieve verhalen geven inspiratie hoe het anders kan. Het geeft ook hoop: soms lukt het al wel! Op basis van die ervaringen creëren de deelnemers een beeld van de gewenste toekomst.
Met de gewenste toekomst voor ogen ontwikkelen de betrokkenen plannen om die te realiseren. Vervolgens worden de ideeën in praktijk gebracht, er wordt geëxperimenteerd en aangepast. Plannen uitvoeren is niet alleen een zaak voor het management, maar juist iets wat alle teamleden ook zelf kunnen doen.
Een waarderend onderzoek wordt afgerond met een valuerende reflectie: je blikt terug op wat er waardevol was. Doorgaans staan mensen nauwelijks stil bij wat goed ging. Zonde! Juist die succesmomenten zijn leerzaam, inspirerend en hoopgevend. Je kunt ook waarderend kijken naar mislukkingen: wat leren we hiervan? Welke goede intenties hadden we en hoe kunnen we dat de volgende keer beter aanpakken?
De filosofie van Appreciative Inquiry
Appreciative inquiry is gebaseerd op een aantal krachtige principes. Zo stelt simultaniteit dat een vraag tegelijkertijd een interventie is. Denk maar aan het medewerkerstevredenheidsonderzoek. Dat is niet alleen een neutrale thermometer van hoe het gaat. Het schept ook een verwachting bij medewerkers dat er iets gebeurt met hun reacties. Als dat niet merkbaar is, zullen ze teleurgesteld zijn. De vraag die je stelt brengt dus ook al een gevoel of verandering teweeg.
Twee andere principes draaien om het belang van taal. Ons beeld van de wereld ontstaat door de gesprekken die we voeren. Als teamleden vooral spreken over wat er mis is, dan wordt dat hoe ze de werkelijkheid zien. Een bekend (afgezaagd) voorbeeld is het verschil tussen probleem en uitdaging. Juist door betrokkenen samen te laten praten over wat wél gewenst is, ontstaan waardevolle woorden en beelden. Daarmee kun je samen focussen op wat echt belangrijk is.
Doe het zelf!
Wil je zelf waarderend onderzoeken? Laat mensen dan met elkaar in gesprek komen! We leren van het delen van verhalen en van elkaar. Stel eens de volgende waarderende vragen:
- Kun je een verhaal vertellen over een moment dat je echt lekker bezig was? Wat deed je? Met wie was je? Hoe ging dat?
- Waar zou je meer van willen? Als je ergens tegen aan loopt, wat zou je in plaats daarvan willen? Vertel eens over de momenten dat dat er al wél is.
- Als je terugkijkt op de afgelopen periode: wat is er waardevol, leerzaam, inzichtgevend geweest? Wat waren successen? Wat ging er niet goed? En wat leer je van dat alles?
Over Matthijs Steeneveld
Matthijs Steeneveld is positief organisatiepsycholoog en werkt als trainer, opleider, adviseur en auteur. Hij verbindt de wetenschap en de praktijk om bij te dragen aan florerende mensen die goed werk leveren.
