‘Zorgmedewerkers zitten in een veel te strak systeem gegoten’

Waarom een boek over vergrijzing? Je bent reisondernemer.

Dat komt door de Young Lady Business Academy, een groep jonge vrouwelijke ondernemers die ik begeleid. Door hen ben ik mezelf gaan verdiepen in de vergrijzing. Een van de deelnemers, Emma Dekker, onderzocht of zorgrobots effectief zijn in het bestrijden van eenzaamheid. Uit haar onderzoek bleek dat zorgrobots prima zijn voor een herinnering aan pillen, of om te helpen met uit bed komen, maar niet om eenzaamheid te bestrijden. Veel jonge ondernemers zijn bezig met maatschappelijke thema’s en dit thema raakte mij.

En dus ben je je in eenzaamheid gaan verdiepen?

Mijn grootste ergernis is dat er mensen zijn die hun eigen stem de hele dag niet horen. Ik woon in Bergen, het meest vergrijsde dorp van Nederland, en dan denk ik altijd: jullie hebben allemaal veel geld hier, maar doen niks aan die eenzaamheid. Het zou bijvoorbeeld helpen als je mensen niet wegzet als waardeloos, maar echt iets doet aan die eenzaamheid. Dat is waardevol voor henzelf en voor de Nederlandse economie. In augustus 2020 werd ik op een ochtend wakker en dacht: ik ga gewoon beginnen met dat bedrijf waarin ik focus op positieve gezondheid.

Je had niet het idee dat de overheid zo’n project kon doen?

Daarvoor ben ik te veel ondernemer. Er zijn wetten om vrouwen aan de top van het bedrijfsleven te krijgen, maar mijn aanpak via de Young Lady Business Academy is beter in mijn ogen. Ik laat vrouwelijke ondernemers een week samenwerken en er komen veel rolmodellen langs. De overheid doet veel aan symptoombestrijding, maar ik denk dat ondernemers het vermogen hebben om het verschil te maken door actie. Vaak is een oplossing heel simpel, maar zitten mensen vast in systeemdenken. Om dat te doorbreken schrijf ik boeken: dat is mijn manier van politiek bedrijven.

BuddyBold koppelt ouderen aan jonge mensen. Wat trof je aan in die wereld?

Ik stoor mij er vooral aan dat de mens in de ouderenzorg niet gezien wordt. Als wij samen in een verzorgingshuis zouden zitten dan zijn we niet Bas de journalist en Elske de reisondernemer, maar meneer X en mevrouw Y met diagnose Z. Dat is toch erg? Waarom is zorg niet menselijk? Mensen zitten in donkere kamers te wachten tot ze dood gaan. En als de buddies leven in de brouwerij brengen, dan vinden de medewerkers dat gelijk eng.

Het ontmenselijken vind je nog het ergst volgens mij?

Dementerenden mogen bijvoorbeeld tijdens het bloemschikken de bloemen niet ondersteboven in de vaas zetten. Who cares? De zorgmedewerkers zitten in een veel te strak systeem gegoten, waarin het alleen om winst gaat en menselijkheid geen plek heeft. En dat gebeurt terwijl die medewerkers eigenlijk hun roeping volgen. Sommige ouderen hebben de thuiszorg als enige contact op een dag. Die komen dan acht minuten steunsokken aantrekken. Dat gaat allemaal heel snel en soepel, maar er is dus geen tijd voor een normaal gesprekje. En de bestuurder die een keer een dagje meeloopt, zegt tegen de medewerker: perfect gedaan. Nou, ik zou me schamen als bestuurder.

Het zit in de ontmenselijking, maar ook in het niet durven opstaan tegen soortgelijke praktijken door medewerkers.

Je moet jezelf ook laten zien als medewerker. Laten we allemaal iets meer op onze strepen gaan staan. Waarom spreekt een medewerker in de zorg zich niet uit tegen een bestuurder? Ik word daar opstandig van.

In je boek zitten ook veel voorbeelden van mensen die het allemaal iets anders aanpakken. Wat vind je het mooiste voorbeeld?

Als jij met een bullshitbaan zit uit te kijken naar het Zwitserleven-gevoel, dan takel je snel af. Tiny Derksen daarentegen is 94 jaar en geeft nog steeds lessen klassiek ballet. Haar recept tegen ouderdom is blijven doen wat je het allerleukste vindt in het leven. En zij legt ook gewoon de vinger op de zere plek, is radicaal eerlijk. Zij zat in januari tijdelijk in zo’n revalidatiehuis voor ouderen en zegt tegen mij: wat heb je een geil bloesje aan. Of neem Ben Akkerman. Hij is 80 jaar en werd gek van alle gesprekken met gepensioneerden. En dus is hij de meest hippe brillenzaak van Nederland begonnen. Zijn cliënten komen zelfs uit het Midden-Oosten. Hij is gestopt met pillen: doen wat je leuk vindt is een levenselixer.

Je noemt ook wat ondernemers in de zorg, zoals mensen die een alternatief verzorgingstehuis zijn begonnen.

Dat wordt enorm tegengewerkt. Ik ken voorbeelden van mensen die prachtige villa’s hebben waar ouderen kunnen wonen. Dat scheelt woningruimte, want andere huizen komen vrij voor gezinnen. Wonen in zo’n zorgvilla kost je 120.000 euro per jaar en dan is alles geregeld. Als jij echter in zo’n schemerige kamer woont en je blij mag zijn met een advocaatje... dan kost dat ook 120.000 euro. Maar dat is publiek geld en gaat op in systemen, managers en zo. Waarom kan een individu zoveel meer bieden dan de overheid? Er zijn allerlei oplossingen, maar daar moet je wel moed voor hebben.

Wat zou de oplossing zijn om uit deze impasse te komen?

Ik zou beginnen te stoppen met roepen dat familieleden en mantelzorgers de zorg moeten oppakken, want dat model werkt niet. Je kan veel beter de maatschappelijke dienstplicht invoeren. Dan krijgen jonge mensen contact met ouderen en dan breng je dat leven er direct weer in. Plus ik zou stoppen met al die controlemechanismes waardoor je je doel voorbijschiet. Het is allemaal angst; stel dat iemand wegloopt. Ja wat dan? En als derde: sta ondernemerschap toe. Als ik mijn bedrijf zou runnen zoals de overheid de zorg managet, dan was ik al een miljoen keer failliet geweest. Geen tempo, geen gevoel voor urgentie en geen klantgevoel.

Jij groeide op in een familiebedrijf en dan heb je dat van nature, maar in de zorg zie je dat minder?

In de basis is reizen natuurlijk niet noodzakelijk. Daarom moet je in die branche service leveren om het verschil te maken. Maar zorg is wel nodig en dan kan je daar blijkbaar een communistisch model van maken waarin het niet uitmaakt hóé je die zorg levert. Dat is er aan de hand. Ze zeggen dan: we zijn toch goed bezig… Nou, ik denk van niet.