‘Mensen vragen me waarom ik zoveel tijd besteed aan het schrijven van dit boek. Het enige antwoord dat ik daarop kan geven is dat ik me zorgen maak over het Nederlandse bedrijfsleven. Dit jaar worden er 120 duizend directeuren en grootaandeelhouders van een mkb-bedrijf 65 jaar. En dat betekent – tenzij ze allemaal tot hun 80ste door willen werken – dat we dus op heel korte termijn een groot probleem hebben. Want wie volgt hen op? Het is al lang niet meer vanzelfsprekend dat kinderen het bedrijf van hun ouders overnemen en als er iemand van buitenaf in wil stappen kan hij in deze tijd een lening van de bank wel vergeten. Daarnaast is de afgelopen vijf jaar het aantal mkb-bedrijven dat om wat voor reden dan ook in moeilijkheden verkeert, gestegen van 14 duizend naar 190 duizend. Op een totaal van bijna 800 duizend bedrijven is dat meer dan verontrustend. Het mkb is de belangrijkste pijler van onze economie. Het zorgt voor 70 procent van de werkgelegenheid. Als bijna een kwart daarvan gaat omvallen, krijgen we een aanhoudende tsunami van ellende over ons heen.’
Kindje
Cees Buys is al meer dan twee decennia werkzaam als crisis- en verandermanager en daardoor kijkt hij anders tegen de wereld in het algemeen en het bedrijfsleven in het bijzonder aan, stelt hij. ‘Einstein wist al dat zolang je zelf onderdeel bent van een complex probleem, je nooit de oplossing zult vinden. Veel bedrijven lijden aan wat ik oneerbiedig geestelijke inteelt noem. Er werken allemaal dezelfde mensen die op dezelfde golflengte zitten. Daardoor ziet niemand wat er fout gaat. Als crisismanager word ik juist ingehuurd om vanuit een heel andere hoek te kijken naar een organisatie en wat er is misgegaan.’
En dus kijkt hij ook net anders naar het grote probleem van de bedrijfsoverdracht dan anderen. Bedrijfsoverdracht is een van de grote problemen van de huidige tijd, erkent hij. Niet alleen door de leeftijd van de grote groep babyboomers die op het punt staat afscheid te nemen, maar ook doordat de opvolging niet goed geregeld is. Maar om dat op te lossen, stelt Buys, moet er een nieuw denkkader komen. Het noemt het een nieuw paradigma, waarin ratio en emotie in gelijke mate aanwezig zijn en evenveel aandacht krijgen. ‘Ratio en emotie moeten met elkaar in evenwicht zijn. Een bedrijf heeft niet alleen een financiële waarde, maar de oprichter is er ook erg aan gehecht, het is zijn kindje. Daar moet je in alle beslissingen ook rekening mee houden.’ Alleen een bedrag noemen is dus niet genoeg, in de discussie over de overname of opvolging moet de ondernemer ook nadenken over zijn eigen rol. Wil hij cashen en de rest van zijn leven op een cruiseschip doorbrengen? Prima. De kans dat hij daar heel ongelukkig van wordt is echter levensgroot. Misschien blijft het mogelijk om achter de schermen een rol als adviseur te spelen, of om jonge werknemers te ondersteunen? Die wensen en mogelijkheden, talenten en kansen moeten ook aan de orde komen, bepleit Cees Buys.
Ook in de bedrijfsvoering zelf moet rekening worden gehouden met het feit dat mensen uit twee hersenhelften bestaan. ‘Emotie is durven vertrouwen. In tegenstelling tot wat veel managers geloven, kun je op geloof en hoop heel goed bouwen. Als je alleen de ratio gebruikt, is middelmatigheid je resultaat. Stuur eens op trots, op waardering en erkenning, dan zul je zien dat de hoofdjes omhoog gaan en de ruggen gerecht worden. Dan gaat je ziekteverzuim omlaag en zet iedereen zich met al zijn talenten in voor het bedrijf. Wie op zijn medewerkers bouwt, is succesvoller en levensvatbaarder.’ Wie zich dat eenmaal realiseert, gaat vanzelf anders denken, is Buys’ overtuiging.
Overname zonder bank
Cees Buys is niet de enige die ziet dat er iets moet gebeuren, maar hij ziet ook dat niemand iets doet. De banken hebben de loketten dichtgetimmerd, waardoor jonge ondernemers die een bedrijf willen overnemen een financiering kunnen vergeten. Starters hebben behoefte aan kennis en informatie, maar kunnen geen dure adviesbureaus betalen. ‘Tegelijkertijd ken ik genoeg interim-managers die dolgraag hun jonge collega’s een handje willen helpen.’ Daarom doet Buys in zijn boek het idee voor een platform uit de doeken, waarop vraag en aanbod op allerlei gebieden bij elkaar komt. ‘De banken nemen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid niet, dus die laten we voorlopig links liggen’, stelt Buys. ‘Het continueren van bestaande bedrijven staat voorop, want dat is in het belang van ons allemaal.’
In zijn boek beschrijft hij de ideale gang van zaken bij opvolging en bedrijfsovername, en dat heeft hij concreet vormgegeven in ‘BedrijvenLease’. Het is een platform voor ondernemers die een bedrijf willen kopen of verkopen, en voor experts die hun kennis beschikbaar stellen.
Buys heeft een alternatief uitgedacht waarin overnames altijd te financieren zijn, ook zonder banken. Om te beginnen wordt de taxatiewaarde van het bedrijf vastgesteld. De verkopende eigenaar krijgt tien procent van die waarde meteen uitgekeerd. Van de rest van het bedrag krijgt hij tot aan zijn dood maandelijks een percentage uitgekeerd. BedrijvenLease sluit daarvoor een verzekering af, waardoor de ex-eigenaar zijn hele leven verzekerd blijft van die uitkering, ook als het bedrijf ooit failliet zou gaan.
De volgende stap is het opnemen van het bedrijf in een grotere keten. Buys: ‘Stel dat je een slagerij verkoopt die twee ton waard is. De slager krijgt twintigduizend euro cash, daar kan hij wat leuks mee gaan doen, en het resterende bedrag vormt de basis voor een leuke bron van inkomsten. Daarna gaan wij met het bedrijf aan de slag en plaatsen het in een reeks bedrijven met bijvoorbeeld ook een slachter, een vleesfabriek, een importeur en nog een paar slagerijen. Daar hang je een verkoopformule boven, bijvoorbeeld: Meat & Eat. Zo kun je de prijs van een kilo vlees terugbrengen van, ik zeg maar wat, 2,50 naar 93 cent en ervoor kiezen om je te onderscheiden op kwaliteit.’
Bijdrage
Buys heeft ervaring met dit soort ketens. Hij is de bedenker van de restaurants op de Nederlandse stations, waaronder C’est du Pain, Swirrl en de Kiosk. Ook was hij verantwoordelijk voor de succesvolle restaurants bij Ikea. ‘Dat zijn herkenbare horecaformules. Ik heb de formulehandboeken allemaal in mijn computer staan. Om het oneerbiedig te zeggen: het is een kwestie van kopiëren en plakken. Ze zijn vrij simpel te reproduceren. Als ik met die kennis ondernemers op gang kan helpen, waarom zou ik het niet doen? Zo lever ik ook een bijdrage aan de groei van de Nederlandse economie. Bovendien komt er een groot probleem aan en dat wil ik voor zijn. We kunnen niet al die bedrijven laten omvallen.’
Hij schudt de voorbeelden gemakkelijk uit zijn mouw. Buys geeft concepten voor een zorghotel, een kleermaker die kleren op maat maakt en een concept voor integraal gebouwenonderhoud. Allemaal ‘ketens’ waar kennis, bedrijven en financiering samenkomen. ‘Ik zou het prachtig vinden als er een lijn ontstaat van mensen die het probleem signaleren, zich laten inspireren en vervolgens zelf met het idee aan de slag gaan. Delen is vermenigvuldigen in dit geval’, zegt hij.
Buys ziet dan ook alleen maar winnaars bij dit concept, waarbij zelfs de banken op den duur weer kunnen aanhaken, als ze durven. ‘Maar in deze opzet hebben ondernemers het voordeel dat ze niet langer van deze financiële instituten afhankelijk zijn. Bovendien hoeven ze na de verkoop niet achter de geraniums te gaan zitten en kunnen ze anderen blij maken met hun kennis en ervaring.’ Daarnaast moet BedrijvenLease een platform zijn waar ook informatievragers en -verstrekkers elkaar kunnen vinden. Verkopende en kopende ondernemers, maar ook ervaren managers en starters die bijvoorbeeld hulp nodig hebben bij het schrijven van een businessplan, of het opzetten van hun boekhouding, kunnen elkaar daar vinden. Overname-advocaten en organisatieadviesbureaus komen er overnemende ondernemers tegen met nieuwe plannen.
Buys heeft zijn boek niet geschreven omdat hij op nieuwe klanten zit te wachten, bezweert hij. ‘Ik vond het vooral leuk om dit boek te schrijven. Ik ben al blij als ik iemand kan inspireren om eens anders naar de wereld te kijken dan hij gewend was en nieuwe oplossingen te verzinnen. Laat dit maar mijn bijdrage zijn aan de economische groei van ons land en een remedie tegen de dreigende tsunami van omvallende bedrijven. Als we niets doen kan dat een tweede grote klap voor onze economie betekenen. Dat moeten we voorkomen en BedrijvenLease is een van de mogelijke manieren. Volgens mij wordt iedereen hier beter van. Nou ja, behalve de fiscus misschien.’
