Over communicatie is in de loop der jaren al heel veel geschreven. Wat moet jullie nieuwe reeks aan dit corpus toevoegen? De delen 1 t/m en 5 van ieder boek bevatten immers gewone, algemene communicatietheorie?
Communicatie Compleet biedt de lezer wat de titel belooft: theorie, tips, voorbeelden en veel oefeningen op het gebied van mondelinge en schriftelijke communicatie. De inleidende hoofdstukken kan de student gebruiken om een brede blik op communicatie te ontwikkelen. De verdiepende hoofdstukken gaan in op specifieke beroepssituaties binnen de verschillende vormen van hulp- en dienstverlening. Wij bieden dus om een contextrijke methode. Vanuit de basis wordt de leerstof voor het specifieke beroep behandeld, waarmee de student vanuit algemeen geaccepteerde theorieën en modellen over communicatie handvatten voor het specifieke beroepenveld krijgt aangereikt. In het andere geval zou de student vanuit algemene basisboeken zelf de vertaalslag naar zijn beroepenveld moeten maken.
Is de titel Communicatie Compleet niet wat misleidend? Jullie behandelen immers alleen mondelinge en schriftelijke communicatie en geen onderwerpen als interne communicatie, corporate communicatie enzovoort.
Ons boek schenkt in ruime mate aandacht aan het communicatieproces: de inspanning die zender en ontvanger moeten leveren om boodschappen over te brengen, respectievelijk te begrijpen. Daarbij wordt ingezoomd op culturele verschillen; de eigen cultuur en organisatiecultuur. Ook de rollen en basisvaardigheden van alle betrokkenen komen aan de orde, met talrijke voorbeelden van relevante gespreksvormen. In Communicatie Compleet is over dit alles meer te vinden dan in welk ander boek dan ook. Er is natuurlijk altijd iets te vinden wat niet in een boek staat; dit boek is compleet zoals een maaltijd iemand compleet kan voeden of een vakantie compleet verzorgd kan zijn. HBO-studenten in de hulp- en dienstverlening kunnen vinden wat zij nodig hebben en hoeven dat niet uit allerlei boeken bij elkaar te harken. Laten we zeggen dat het boek in die zin tamelijk compleet is.
Het communicatiemodel dat jullie beschrijven, is het aloude ZBMO-model. Er is intussen echter voldoende kritiek op de eenzijdigheid hiervan om tenminste een aanvulling te geven; zender en ontvanger werken immers even hard terwijl ze communiceren. Dat heeft intussen ook een naam: Valueframing.
Het ZBMO-model zien wij als de kern van het communicatieproces, ook in didactische zin. Daarbij spelen natuurlijk de referentiekaders van de participanten, die voor een deel cultureel bepaald zijn, een cruciale rol. Daarop wordt ingegaan in het hoofdstuk over culturele aspecten van communicatie. Het hoofdstuk over nieuwe media in de hulpverlening geeft een aanpassing van de M in het model. Ook gaan we in op bijzonderheden van de context in de hulp- en dienstverlening en de enorme impact die een boodschap kan hebben op een O die hulpvrager is. Het ZBMO-model is nog steeds waardevol als vertrekpunt, dat blijkt mede doordat het toepasbaar blijft na allerlei veranderingen in het beroepenveld door de jaren heen. Als de ontvanger een actievere rol dan voorheen toebedeeld krijgt, blijft het model in essentie overeind. Het komt vaker voor dat een basismodel door actuele ontwikkelingen aan kracht wint. Het is mede daarom waarom aan een basismodel als bron wordt gerefereerd, met toevoeging van de eigen interpretaties van de auteur(s).
Het belang van beeld in communicatie is de laatste jaren en enorm toegenomen. Hebben jullie nog overwogen in theorie en opdrachten met beelden, filmpjes bijvoorbeeld, te werken?
In de hulp- en dienstverlening vormt het hulpverleningsgesprek het belangrijkste instrument. wij zagen voor deze editie geen mogelijkheid gesprekken op een realistische manier na te bootsen. In hulpverleningsplannen en hulpverleningsrapporten speelt beeld overigens geen rol van betekenis. Bovendien heeft een basisboek tijd nodig om te ontwikkelen. Bij Communicatie Compleet ligt het accent in eerste instantie op theoretische kennis als basis voor het verwerven of ondersteunen van vaardigheden. Als reacties van docenten en studenten daartoe aanleiding geeft, kan bij een volgende editie worden overwogen alsnog filmpjes toe te voegen waarbij studenten bijvoorbeeld kan worden gevraagd een behandelde casus te vertalen naar een specifiekere context en situatie.
Er waren al twee delen in deze reeks verschenen. Hoe zijn die ontvangen binnen de diverse sectoren?
Voor de delen voor commercieel economen en verpleegkundigen & zorgverleners, die verschenen zijn in september 2013, bestaat veel belangstelling. Het deel voor hulp- en dienstverleners is pas in januari 2014 uitgekomen; daarover kunnen we pas na de zomer meer over zeggen. De opzet van de serie leent zich voor uitrol naar meerdere opleidingen en sectoren waarbij de behoefte uit het onderwijs bepalend is. Wij gaan er dus van uit dat dit derde deel het laatste nog niet is.
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
