Drie jaar geleden begonnen we samen met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan een zoektocht. Hoe kunnen gemeenten de waarde bepalen van wat burgers in het publieke domein ondernemen? Dat was de vraag die we onszelf stelden. Het antwoord op die vraag wisten ook al. Met een waarderingsinstrument. Een instrument dat niet alleen waarde toekent in termen van geld. Maar hoe ziet zo’n instrument er uit?
Legitimiteit, Betrokkenheid en Rendement
Al vrij snel bedachten we een waarderingskader. De overheid wil zich terugtrekken en meer aan burgers en bedrijven overlaten. Dus een goed maatschappelijk initiatief combineert wat burgers goed kunnen met wat bedrijven en overheden goed kunnen. Burgers kunnen goed betrokkenheid organiseren, bedrijven weten hoe ze rendement kunnen maken, en de overheid kan legitiem collectieve middelen over publieke problemen verdelen. Echter, geen enkel initiatief zal optimaal scoren op de waarden legitimiteit, betrokkenheid en rendement. Sterker nog, meer van de ene waarde gaat waarschijnlijk ten koste van één van de andere waarden. De waardendriehoek was geboren.
Maatschappelijke initiatieven
Met die driehoek in de hand (rendement, legitimiteit, betrokkenheid) zijn we vervolgens twee jaar lang maatschappelijke initiatieven gaan waarderen en te helpen om met deze waardering naar de gemeente te stappen. Halverwege dit proces kwamen we erachter dat maatschappelijke initiatieven nog veel meer behoefte hebben aan een waarderingsinstrument dan gemeenten. Wat bleek, maatschappelijke initiatiefnemers zijn vooral bezig om zichzelf te waarderen in termen van het beleid van de gemeente. Dit doen ze in de hoop middelen of medewerking van de gemeente te verkrijgen. Maar als deze initiatieven iets goed kunnen is het activiteiten ontplooien op het gebied waar de overheid gaten laat vallen. Dit zijn gebieden waar geen beleid en - nog belangrijker - geen middelen voor zijn.
Participatie Paradox
Kortom, we kwamen initiatieven tegen die zichzelf gingen waarderen in precies dezelfde termen als gemeenten zelf deden of de gemeente verlangde van organisaties die de gemeente subsidieerde. Terwijl deze organisaties, en de gaten die ze laten vallen, precies de reden zijn waarom maatschappelijk initiatief ooit begonnen is. Succesvolle maatschappelijke initiateven zijn succesvol, juist doordat ze niet binnen beleid passen. Alles wat binnen beleid past en waar aldus geld voor is bestaat al. En dat bestaande, de status quo, heeft zich optimaal aangepast aan wat gemeenten vragen. Dat kun je als nieuw en vernieuwend initiatief heel moeilijk doorbreken.
Doorbreken van de Status Quo
Dat kan alleen door heel scherp neer te zetten wat je meerwaarde is. Je meerwaarde ten opzichte van alles wat al bestaat, in onze forse verzorgingsstaat. Dat klinkt ambitieus, en dat is het ook. Maar de initiatieven die wij tegen kwamen kunnen dat. Althans, ze weten zelf heel goed waarom ze dingen beter kunnen dan bijvoorbeeld professionals in het veld. En ze zien vaak ook in dat het niet per se aan die professionals zelf ligt, maar aan regels en beperkingen waarbinnen ze werken. Maar juist die regels en beperkingen kunnen alleen doorbroken worden door mensen die laten zien dat het anders, beter en mooier kan. Voor die mensen hebben we dit boek geschreven.
Publieke ondernemers
Die mensen noemen we publieke ondernemers. En die zitten overal. Of je nu burger, ondernemer, student of ambtenaar bent. Dit boek is voor iedereen die de publieke zaak een warm hart toedraagt. Voor iedereen die wil leren waarderen wat goed lijkt maar niet overeenkomt met onze regels, protocollen en procedures. Voor iedereen die kansen ziet om z’n eigen straat, buurt, wijk of stad mooier te maken. En voor iedereen die maatschappelijke initiatieven wil kunnen waarderen.
Albert Jan Kruiter en Harry Kruiter zijn de auteurs van Hoe waardeer je een maatschappelijk initiatief?
