Risicogestuurd Werken - Wat is hier nieuw aan?

Dat klopt. Zo bevat de inspiratielijst in Risicogestuurd Werken maar liefst 17 andere boeken, aanvullend op de ruim 3 pagina's bronnen. En toch verschilt het op 6 punten drastisch van die andere boeken.

1. Managementboek
Met Risicogestuurd Werken heb ik een managementboek over anders en vernieuwend omgaan met risico's geschreven, in plaats van een risicomanagementboek. Dit is een subtiel maar belangrijk verschil. In boeken over risicomanagement staan de stappen en tools centraal. In dit managementboek gaat het vooral over het mogelijk maken van omgaan met risico's. De doelgroep is dan ook veel breder dan risicomanagers en strekt zich uit tot alle soorten leidinggevenden, in alle mogelijke organisaties en sectoren. Ook interne en externe organisatieadviseurs en -veranderaars zijn doelgroep. Effectief omgaan met risico's vraagt immers om een passende organisatiecultuur en -structuur. Daarom ben ik enorm blij om op de shortlist van de Ooa, dé beroepsvereniging van organisatieadviseurs, te staan.

2. Vernieuwingen aan de horizon
Hoewel Taylors scientific management uit begin 1900 stamt, is het in veel organisaties nog springlevend. Opmerkelijk, omdat er de afgelopen eeuw nogal wat is veranderd. Dus niet meer dan logisch dat de resulterende bureaucratie en overdaad aan procedures steeds meer weerstand oproepen. Gelukkig doemen er al een aantal jaar vernieuwingen aan de managementhorizon op. Mij inspireren bijvoorbeeld managementdenkers en -doeners als Thijs Homan, Matthieu Weggeman, Hans Vermaak en Wouter Hart. Zij pleiten voor een terugkeer naar de essentie, de menselijke maat, waardering voor vakmanschap, minder controle en meer vertrouwen. Ook veel hedendaags risicomanagement is een kloon van Taylor. Het schiet het doel voorbij en wordt een doel op zich. Risicogestuurd werken sluit nadrukkelijk aan op managementvernieuwingen.

3. Van regelreflex naar realiteit
Een fenomeen dat steeds weer opduikt is de risicoregelreflex. Een risico is opgetreden, verontwaardiging alom, dat mag niet nog eens gebeuren en een nieuwe regel, procedure, wet moet dat voorkomen. Dit blijkt vaak een dure illusie. Een alternatieve aanpak is om de realiteit te durven zien. En te accepteren dat niet elk risico met een regel is te vermijden. Omgaan met risico's, met een bewuste balans tussen accepteren en maatregelen nemen, is veel praktischer dan de illusie van ultieme risicobeheersing. Risicogestuurd werken gaat over zo omgaan met risico's dat je je doelen zo goed mogelijk kunt realiseren. Ondanks de onvermijdelijke onzekerheden, die daarbij op je pad komen.

4. Niet nieuw, wel vernieuwend
Hoewel vernieuwend, nieuw is risicogestuurd werken niet. Het is namelijk géén zoveelste nieuwe methode voor risicomanagement. Risicogestuurd werken biedt juist een weg terug naar de essentie benadering voor omgaan met risico's. Op een gestructureerde en expliciete manier. Hiervoor worden zes basisstappen gebruikt, die al aanwezig zijn in vrijwel elke methode voor risicomanagement. Het vernieuwende zit ‘m paradoxaal in de terugweg naar de essentie: wat zijn je doelen, welke onzekerheden - risico's - kunnen die doelen beïnvloeden, kan of wil je daar wat aan doen? Dáár gaat het om en dat werkt gek genoeg bevrijdend en vernieuwend.

5. Van methoden naar mens
In risicomanagementboeken gaat het vaak en vooral over het instrument. Risicomanagement kan een nuttig instrument zijn, als je het weet te hanteren. Zoals dat ook geldt voor een schroevendraaier, hamer of motorzaag. Bij risicogestuurd werken staat de mens in de organisatie centraal. Jij als vakinhoudelijke professional of manager, die met een team ambitieuze doelen wil bereiken en daarbij hoe dan ook met onzekerheden wordt geconfronteerd. Wat is je risicoperceptie en -houding te opzichte en die van je teamleden? Ken je die? Voel je weerstand om er open over te praten? Wordt er wel geluisterd? Wat zegt dit over de heersende organisatiecultuur en wat is jouw rol daarbij? Met andere woorden, hoe wordt effectief omgaan met risico's in je werkomgeving gestimuleerd, in plaats van gefrustreerd? Dit zijn de vragen waarvan de antwoorden risicomanagement vleugels geven.

6. Accenten maken het verschil
Hét verschil tussen zeg maar Taylor-achtig risicomanagement en risicogestuurd werken wordt gemaakt door een serie van 20 accentverschillen. Voorbeelden zijn methoden zijn leidend (risicomanagement) en doelen zijn leidend (risicogestuurd werken). Of afdwingen - ‘Risicomanagement volgens dit protocol is hier voor iedereen verplicht' - en uitnodigen - ‘Ga eens met je team risicogestuurd aan de slag, beoordeel na 3 maanden wat dat oplevert'. De balans tussen de accentverschillen ligt voor elke organisatie of afdeling, net weer anders. Dit geeft de benodigde ruimte om omgaan met risico's in te passen in de werkprocessen die er al zijn.

Tot slot, de voorgaande 6 punten gaan nadrukkelijk over de verschillen tussen het boek Risicogestuurd Werken en die over risicomanagement. Risicogestuurd Werken is dus een echt managementboek. Een praktijkboek voor anders omgaan met risico's, aanvullend op risicomanagementboeken. Het werkt als eye opener voor wie nooit een boek over risicomanagement heeft gelezen: zo kan het dus ook. Juist dát is er nieuw aan. Het werd overigens een geweldig leuke kennissessie, met volop herkenning van de enthousiaste deelnemers.

Risicogestuurd werken in de praktijk staat op de longlist voor Managementboek van het Jaar 2016 en op de shortlist van Ooa Boek van het Jaar.

Dr. ir. Martin van Staveren MBA is gepromoveerd op het implementeren van risicomanagement in organisaties. Vanuit zijn adviesbureau VSRM adviseert hij publieke, private en projectorganisaties over effectiever omgaan met onzekerheid. In 2015 verscheen Van Staverens eerste managementboek over de omgang met risico's: Risicogestuurd werken in de praktijk.