Op werkdagen voor 23:00 besteld, morgen in huis Gratis verzending vanaf €20

Nieuws

Oorlog op de pof

Moet er eigenlijk rente berekend worden op het totaalbudget van de 'War of Terror', zoals die op dit moment door de Verenigde Staten in Irak wordt uitgevochten? Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz schreef een verbijsterend boek over een oorlog die op de pof wordt gevoerd. Maandagavond gaf hij in De Balie tekst en uitleg.

Hans van der Klis | 25 juni 2008 | 5-7 minuten leestijd

Joseph Stiglitz, Nobelprijswinnaar, voormalig topambtenaar bij de Wereldbank en adviseur van Bill Clinton en Obama Barack, kan een glimlach niet onderdrukken. Een heikel punt, erkent hij. Normaal gesproken zouden niet veel economen de rente meetellen. Maar de oorlog in Irak wordt in feite met geleend geld uitgevochten. ‘Bush had de belastingen kunnen verhogen, maar hij wil zijn kiezers niet voor het hoofd stoten. Aan het begin van de oorlog heeft hij de illusie willen wekken dat de oorlog in Irak net als de Eerste Golfoorlog in feite gratis zou zijn. Daarom werkt hij met geleend geld.’

Stiglitz zit er maandagavond ontspannen bij tijdens de bijeenkomst in het Amsterdamse debatcentrum De Balie. De Nobelprijswinnaar is in Nederland in verband met de verschijning van De Oorlog van $3 biljoen, de vertaling van het boek dat hij samen met Linda Bilmes schreef over de werkelijke kosten van de oorlog in Irak. Hij wordt geïnterviewd door Vrij Nederland-redacteur Pieter van Os en programmamaker Bahram Sadeghi. Zijn stelling: de oorlog in Irak heeft een desastreus effect op de olieprijzen, de positie van de dollar en de toekomst van de Amerikaanse economie.

Bij het begin van de oorlog, in 2003, spiegelde de Amerikaanse regering de bevolking voor dat de oorlog vijftig tot zestig miljard dollar zou gaan kosten. Een medewerker van de regering die zich liet ontglippen dat het ook wel het viervoudige zou kunnen worden, werd op staande voet ontslagen. Omdat duidelijk is dat de regering een doelbewuste poging doet het Amerikaanse volk te misleiden, zetten Stiglitz en zijn medeauteur Bilmes zich vanaf 2005 aan de lastige taak de werkelijke kosten van de oorlog in beeld te brengen. ‘De regering geeft op dit moment elke drie of vier maanden vijftig tot zestig miljard dollar uit aan upfront kosten’, verduidelijkt Stiglitz zijn punt. Met dank aan de Freedom of Information Act en aan hun netwerk in Washington wisten zij talloze verborgen kosten boven water te halen, om uiteindelijk uit te komen op drie biljoen ofwel: drieduizend miljard dollar! Daarmee is de oorlog in Irak, voor inflatie gecorrigeerd, op de Tweede Wereldoorlog na de duurste oorlog geworden waar de Verenigde Staten aan hebben deelgenomen.

Het astronomische bedrag van drie biljoen dollar hangt als een pikzwarte wolk boven de Amerikaanse economie, als een loodzware hypotheek op de toekomst. Waren er nog mensen die twijfelden of de dollar daadwerkelijk zijn positie van toonaangevende munt kwijt zou raken, dan moet dit argument afdoende zijn. Als rechtgeaarde Republikein heeft President Bush immers steeds geweigerd de belastingen te verhogen, waardoor Amerika nog jarenlang met een enorme schuldenlast zal kampen. De totale schuld is verdubbeld tot negen biljard dollar. ‘Wij betalen deze oorlog met onze creditcard’, zegt Stiglitz. Je vraagt je af waarom Obama nog president zou willen worden.

Het veelgehoorde argument dat de oorlog ook geld oplevert, veegt Stiglitz resoluut van tafel. Dat idee is na de Tweede Wereldoorlog door Keynes afgevoerd. Sterker nog: de oorlog in Irak is bijzonder slecht voor de wereldeconomie in het algemeen en die van de Verenigde Staten in het bijzonder. De prijs voor een vat olie rijst de pan uit en is gestegen van vijfentwintig dollar in 2003 tot ruim boven de honderd dollar nu. De oliesjeiks weten haast niet waar ze het geld moeten laten en voelen geen enkele prikkel om de prijs te verlagen. Stiglitz schrijft vijf tot tien dollar prijsstijging per vat toe aan de oorlog, maar alleen omdat hij dat deel redelijk hard kan maken: hij vermoedt dat de oorlog een groter effect heeft.

Stiglitz tast nog steeds in het duister waarom Bush deze oorlog is begonnen. Alle redenen die de regering heeft aangevoerd, bleken onjuist te zijn. De enige partijen die profiteren, naast de olieboeren, zijn bedrijven als Halliburton en Blackwater en ook Stiglitz beseft dat Bush en zijn kliek (Cheney, Rumsfeld) sterke banden hebben met deze sectoren. Natuurlijk ziet hij dat de winsten van deze bedrijven deels weer terugvloeien in de politiek, als campagnefinanciering en dergelijke. Een vorm van geïnstitutionaliseerde corruptie, vindt hij, al kan hij moeilijk geloven dat Bush zo slecht is dat hij hier op uit is geweest. Maar het conflict heeft wel een gigantische incompetentie aan het licht gebracht. Een gesprek met de econoom die direct na het gewapende conflict verantwoordelijk was voor het herstel van de instituties van het land, deed Stiglitz beseffen dat deze man in ‘total fantasyland’ leefde. Afgezien van het feit dat de Verenigde Staten alle internationale wetten negeerden, bleek de regering geen enkel noodscenario te hebben voor het geval de ontwikkelingen tegenzaten. Dat blijkt ook uit het totale onvermogen de kosten laag te houden. In het begin van de oorlog sloot de regering zonder openbare aanbestedingen jarenlange contracten af met bedrijven als Halliburton om bepaalde taken te outsourcen. Naar nu blijkt, vallen de kosten belangrijk hoger uit.

In een poging een verklaring te vinden voor de vraag hoe de Verenigde Staten in deze ramp terecht zijn gekomen, komt ook Stiglitz niet verder dan ‘gedateerde, negentiende-eeuwse geopolitieke noties’ en het vader/zoon-conflict dat George W. met zijn vader George uitvecht.

Wat hij kan zeggen over de toekomst? Stiglitz is het eens met de Verenigde Naties dat de wereldgemeenschap de taak heeft om landen in geval van nood te beschermen. Daar was in het geval van Irak geen sprake van. De situatie is alleen maar verslechterd. Aan de werkelijke kosten van de oorlog voor Irak is hij nog niet eens toegekomen. Als Obama hem zou vragen wat te doen, zou zijn advies zijn om een studie te maken naar de vooruitgang van het land. Wat kun je nog betekenen in een land als de situatie over zes jaar pakweg even beroerd is als over twee jaar? ‘Wegwezen, en wel zo snel mogelijk’, zou zijn advies aan Obama luiden. En dat treft, want Stiglitz heeft al met Obama gesproken. Een rol in zijn regering zal hij niet accepteren, want dan kan hij niet vrijuit spreken, maar op de achtergrond zou hij zijn waarde wel kunnen hebben, vermoedt hij zo.

Over Hans van der Klis

Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.

Deel dit artikel

Wat vond u van dit artikel?

0
0

Boek bij dit artikel

Populaire producten

    Personen

      Trefwoorden