Hoe bent u met Social Venturing Entrepreneurship in aanraking gekomen?
Ik werkte in de jaren negentig voor Baan Company en kwam toen veel in de Verenigde Staten, waar ik IT-ondernemers ontmoette die deden aan ‘venture philanthropy’ - maatschappelijke misstanden bestrijden en daarbij te werk gaan als een venture capitalist. In 2000 wilde Paul (de jongste van de broers) Baan zijn eigen stichting opzetten voor het bevorderen van IT-toepassingen in de gezondheidszorg. Hij vroeg mij daarbij en zo heb ik van 2000 tot 2005 de Noaber Foundation opgezet.
Vervolgens bent u er wetenschappelijk carrière in gaan maken. Wat fascineert u zo aan SVE?
Ik vind het een inspirerend onderwerp. Het idee dat succesvolle mensen op een gegeven moment proberen hun vermogen en talenten in te zetten om taaie maatschappelijke problemen aan te pakken, in plaats van voor zichzelf bezig te blijven, staat mij erg aan. Daarnaast heb ik bij alle mensen die ik SVE-principals noem, gezien dat er een moment was waarop ze een ontwikkeling doormaken, van iemand die de zoektocht naar succes vervangt door een zoektocht naar ‘significance’, naar betekenis. En die ontwikkeling vond ik terug in het boek ‘Theory of moral sentiments’ van Adam Smith, het helaas bijna nooit geciteerde boek van de klassieke econoom, waarin hij ingaat op de morele grenzen aan het kapitalisme dat hij beschrijft in ‘The wealth of nations’.
De geest van charitas inspireert u…
Ja, en dat het ook echt gebeurt! Er wordt door deze mensen een groeiende stroom aan projecten opgezet. Ik zie een nieuwe elite opstaan die maatschappelijke problemen aanpakt waar de markt en de overheid het laten liggen.
Waarin wijkt de SVE-principal volgens u af van een ‘gewone’ ondernemer?
Vergelijk je hem of haar met een directeur van ene familiebedrijf, dan zie ik niet zoveel verschillen, behalve dat de winst bij de een een maatschappelijk probleem dient en bij de ander de continuïteit van het bedrijf op de lange termijn. Maar vergelijk ik de SVE-principal met executives die nog altijd denken dat shareholder value het hoogste doel is dat ze dienen, dan denk ik dat er een groot verschil is. Zie winst als zuurstof: je moet er genoeg van hebben om te kunnen voortbestaan, maar heb je te veel, dan krijg je hyperventilatie.
Waarin wijkt de SVE-principal af van een goede-doelenorganisatie of ngo?
Ngo’s stellen doorgaans maatschappelijke misstanden wel aan de kaak, maar werken niet aan oplossingen om problemen daadwerkelijk op te lossen. Ze verheffen hun stem en kapitaliseren de maatschappelijke verontwaardiging, maar ze zetten geen producten of diensten in de markt waarmee geld verdiend kan worden.
Geld ophalen in de maatschappij om vervolgens projecten in de Derde Wereld te financieren, is dat niet ook een valide business model?
Dat zou kunnen, maar het gaat uiteindelijk om de vraag of je er oplossingen mee vindt die blijvend zijn. Oplossingen die leiden tot zelfredzaamheid in plaats van afhankelijkheid. En daarin onderscheidt SVE zich van de ngo-wereld.
Maken de 18 SVE-principals die u voor uw boek hebt geïnterviewd, dat dan waar? Zijn hun projecten duurzaam zelfvoorzienend?
Nou, dat heb ik in het kader van dit boek niet uitgezocht. Ik weet van een heel aantal projecten dat ze wel degelijk zelfvoorzienend zijn en er zitten soms heel ingenieuze business modellen achter. Maar mijn onderzoek is inderdaad meer een beschrijving van de opkomst en een zoektocht naar de maatschappelijke mogelijkheden van het fenomeen dan een onderzoek naar de mate waarin SVE zichzelf waarmaakt.
…terwijl we dat nu juist graag zouden willen weten.
Ja, dat is inderdaad een belangrijke vraag en ik denk zeker dat vervolgonderzoeken daarop in zullen moeten gaan. Maar het is ook een heel moeilijke vraag. Je kan niet zomaar met een meetlat en duimstok langs al die projecten gaan. Het lastige bij dergelijk onderzoek is met name het feit dat een stichting in Nederland geen inzicht hoeft te geven in z’n resultaten. In Amerika moeten al die grote vermogensfondsen dat wel en dat maakt dat je kunt onderzoeken hoe ze het nu eigenlijk aanpakken. Persoonlijk was ik al aangenaam verrast dat ik de achttien mensen in mijn boek te spreken kreeg en dat ze ook nog eens toestemming gaven om met naam en toenaam genoemd te worden. Het is een moeilijk toegankelijk wereldje.
Heeft u een voorbeeld van een SVE-principal die model kan staan voor uw ideaalmodel?
Ik vind persoonlijk het initiatief PanParks van recreatie-ondernemer Cees Slager erg mooi. Die stichting zet zich in voor het behoud en de verbetering van de Europese natuur. Slager investeert in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds in natuurparken in met name voormalig Oost-Europa. Hij bouwt er hotels en recreatieparken en een deel van de winst daaruit wordt via de stichting PanParks weer in die parken teruggebracht. Er zijn nu acht Panparken en er is veel belangstelling van beleggers die willen toetreden. Op de aandelen wordt maximaal 6 procent dividend uitgekeerd. Alles wat daarboven uitgaat, gaat terug in de stichting.
Ziet u SVE als het ngo-model voor de toekomst?
Nou, ik denk wel dat SVE een boel zaken beter kan. En ik denk ook dat er - ondanks de crisistijd - volop kapitaal in de markt is om goede plannen te financieren. Wat alleen in Nederland nog heel erg mist, is dat die markt op eenzelfde manier geïnstitutionaliseerd wordt als - pakweg - de VC-industrie. Met bijeenkomsten waar succesverhalen worden gedeeld, investeringsronden en mechanismen waarmee de matching tussen ondernemers en kapitaalverschaffers kan plaatsvinden. Wat dat betreft zitten we nog maar in de beginfase. Als die markt straks vorm heeft gekregen, zul je zien dat er SVE-principals opstaan die niet eerst op een andere manier hun kapitaal hebben vergaard, maar die meteen als SVE-ondernemer beginnen. Mensen met goede ideeën om wereldproblemen op een ondernemende manier aan te pakken, kunnen dan gewoon aan kapitaal komen.
Over Pierre de Winter
Pierre de Winter is freelance journalist.
