De cijfers liegen er niet om. Begin dit jaar lieten arbodiensten ArboNed en HumanCapitalCare weten dat het ziekteverzuim van 4,8% het hoogste percentage is in 20 jaar, dit met name door psychische klachten. Hoe verklaart u deze burnout-tsunami?
Veel mensen hebben op dit moment niet meer het gevoel zelf de regie over hun eigen leven in handen te hebben. Hoewel Nederland op nummer 4 staat in de World Happines Index, hebben veel mensen het gevoel dat ze geleefd worden door het systeem en het tempo. Qua werkuren zit Nederland niet in de top van de wereld, en toch hebben we meer burn-outs dan ooit. Paradoxaal genoeg zie je de meeste burn-outs voorkomen in de meest welvarende landen. We lijken te zijn doorgeslagen in ons welvaartsdenken en hebben te weinig stilgestaan bij ons eigen welzijn, waarvoor verbinding, rust en balans belangrijk zijn. Ik kom dan ook veel unhappy succesful people - usp’s - tegen: ‘geslaagde’ mensen die ongelukkig zijn en zich gevangen voelen in een nietszeggende gouden kooi.
Wat bedoelt u met deze ‘gouden kooi’?
De welvaartsbubbel van een goed salaris, een mooi huis en drie keer per jaar op vakantie, maar steeds vaker de vraag ‘waar gaat mij echt om?’ Vroeger kwam de noodzaak tot deze ingrijpende heroriëntatie voor tussen de 40 en 60 jaar – de welbekende midlifecrisis – maar door onze welvaart speelt de vraag nu ook al op eerdere leeftijd. Veel jongeren kunnen het zich nu eerder dan vroeger permitteren om te vragen ‘is dit waar ik in geloof, is dit waar ik voor sta?’. Doordat ze nog weinig levenservaring hebben is het voor hen knap lastig om hun huidige leven deels los te laten en met een bepaalde afstand te bekijken of ze wel op de goede weg zijn.
Het boek behandelt stapsgewijs de zoektocht naar ikigai. Heeft u een paar instaptips voor de lezer om erachter te komen wat zijn/haar bestemming is en hoe daar te komen?
Begin met de vraag: ‘welk cijfer geef ik mijn leven nu?’ Van een 7,5 kan je makkelijk een 8 maken en dat is ruim voldoende. Er zijn momenten in het leven die een 9 of 10 krijgen, maar continu die 10 scoren is niet realistisch. Voor mensen die hun leven een 6 of lager geven is het interessant om de zoektocht naar ikigai te beginnen. Er zijn vier groeifactoren (vier B’s) die ten grondslag liggen aan mijn coachingsmethode: in hoeverre was je de afgelopen tijd geïnspireerd (Beleving), in hoeverre was je van Betekenis, in hoeverre heb je kunnen toepassen waar je goed in bent (Beheersing) en hoeverre heb je je gericht op je prioriteiten (Beperking)? Pas als al die vier groeifactoren allemaal een voldoende scoren kom je in de buurt van die 7 of 8. De reis naar je ikigai begint met de vraag: waar zit je energielek, op welke groeifactor loop je leeg?
Hoe kunnen leidinggevende of HR-afdelingen deze methode gebruiken om te voorkomen dat werknemers uitvallen door stress en burnouts?
Ook teams en organisaties kunnen futloos en doelloos bezig zijn. Meer vakantiedagen is in ieder geval niet de oplossing. Leidinggevenden of HR-medewerkers kunnen zich richten met onze aanpak op de vier groeifactoren en een zinvolle groeistrategie ontwikkelen, die de intrinsieke motivatie van hun medewerkers faciliteert. Wij noemen dit in onze adviespraktijk purpose driven organisatieontwikkeling. Waar geloven we in? Wat beloven we onze medewerkers en klanten? Hoe gaan we dit steeds beter waarmaken en wat kan iedereen doen om hieraan bij te dragen? Het initiatief tot zinvolle verbetering komt vanuit alle lagen in de organisatie, doordat iedereen zich afvraagt: wat kan ik morgen aan die gewenste groei bijdragen?
Ikigai komt uit het Oosten, waar meer aandacht is voor verbinding met de natuur en gemeenschap. Hier tegenover staat het Westen met een focus op individuele ontwikkeling en zelfactualisatie. Is de Nederlander niet te nuchter voor het ikigai-concept?
De vraag ‘waar gaat het om’, ‘waar kan ik me aan verbinden?’ is van alle tijden. Nu de rol van de kerk minimaal is geworden, zijn we door ons welvaartsstreven steeds meer in het Angelsaksische individuele op materie gerichte model terechtgekomen. De sky is the limit en je moet vooral laten zien dat je erbij hoort. Ik denk we toe zijn aan een heroriëntatie op de vraag ‘Wat bezielt ons nu echt?’ en dat het idee van meer verbinding zeker ook in Nederland speelt, maar we staan er nog te weinig bij stil en voor open.
Dan ga ik toch even de rationele Nederlander uithangen, er moet ook immers brood op de plank komen. Wat als iets je inspireert of je bent ergens goed in, maar je kan er geen geld mee verdienen?
Dat is een keuze die je maakt om één van de vier groeifactoren dominanter te laten zijn dan de andere drie. Minder of (tijdelijk) geen geld verdienen is dan een consequentie daarvan. Soms is het dus ook nodig om een compromis te sluiten, zodat je de vier groeifactoren wel voldoende met elkaar kan verbinden en er een evenwicht ontstaat. Alle vier de factoren moeten in evenwichtige mate aanwezig zijn. Als je je uit balans voelt, is het interessant om te kijken op welke groeifactor je morgen kan letten en hoe je deze wat meer naar de voorgrond kunt brengen.
Hoe komen mensen erachter dat ze hun ikigai aan het vinden zijn?
Als je vaak genoeg voelt dat je met de kern bezig bent, die je raakt. Of als je bij iets voelt ‘dit zou ik meer of vaker moeten doen.’ Dan weet je in ieder geval in welke hoek je het meer moet gaan zoeken. Wat brengt jou op dat moment het gevoel van die 9 en wat kan je doen om dat vaker te ervaren? Sommige mensen hebben meer geluk in het leven dan anderen, dat betekent ook dat zij in staat zijn – los van externe factoren waar je geen invloed op hebt – om gelukkige situaties op te zoeken. Dat lukt je pas als je weet waar je bestemming ongeveer ligt en je ernaar handelt door de juiste weg te bewandelen.
In het laatste hoofdstuk ‘Eeuwig onderweg’ schrijft u dat ‘het leven in ikigai als het leven is van een eeuwige reiziger is die bijna altijd onderweg is.’ Dat klinkt onrustig. Heeft men niet op een gegeven moment de behoefte om ‘thuis te komen’?
Kan een leven überhaupt voltooid zijn? Naar mijn mening niet. Volgens mij is de betekenis van het leven om betekenis te geven aan het leven. Terug naar het oosterse denken: je hebt een doel nodig om op weg te gaan, maar zinvol bezig zijn is op zichzelf al het doel. Het einddoel daarin bereik je nooit, want dat is metafysisch en dus niet te meten. Als je intuïtief voelt en weet waar je bestemming ligt, dan kom je gericht in beweging en gaandeweg ontdek je je dagelijkse bedoeling. Dat maakt het leven in ikigai spannend. Elvis zong ooit Home is where the heart is. Zo voelt het als je eenmaal thuis bent in de ikigai manier van leven.
Over Fidessa van Rietschoten
Fidessa van Rietschoten is freelance journalist en tekstschrijver. Na haar studies kunstgeschiedenis en erfgoedstudies, liep zij stage bij Het Parool en Residence. Momenteel schrijft zij voor o.a. FD Persoonlijk, Quote en Harper’s Bazaar over kunst en interieur, de werkplek, tijdgeest/generaties en bijzondere ondernemersverhalen.
