Het is duidelijk in zijn uitruil van het salaris van 800.000 ambtenaren met zijn noodzakelijk geachte 5.7 miljard dollar om een budget voor een muur veilig te stellen bij de Senaat. Werk én salaris als inzet van onderhandelingen. Hoe diep dit zit, en welke risico’s de Verenigde Staten lopen, is het onderwerp van het meest recente boek van Michael Lewis The fifth risk.
Lewis heeft met dit werk een onderzoeksproject afgerond naar de invloed van de nieuwe regering op het overheidsapparaat. Twee miljoen ambtenaren werken in tientallen divisies en departementen met veel cruciale taken. Van veiligheid, financiële stromen, landbouw, natuurbeheer, onderzoek, energie, handel,enzovoort. Bij de wisseling naar een nieuwe president, zeker als die van een andere partij is, weten de ambtenaren dat er wat gaat veranderen. Nieuwe bazen, nieuw beleid. Dus maken de departementen draaiboeken om tussen de uitslag van de verkiezing en de inauguratie overdracht te doen. Het gaat om grote organisaties met miljarden aan budget, met ook voor de burgers grote belangen. Bij het U.S. Department of Energy en de USDA, Department of Agriculture zaten de ambtenaren teams op 9 november 2016 klaar. Wachtend op het transitieteam. Er kwam niemand. Ook na een week en enige telefoontjes niet. Uiteindelijk één of twee mensen die niet wisten wat ze moesten doen. Het Trump-campagne team was niet voorbereid op het leiding geven aan de overheid.
En constateert Lewis bij diverse departementen, tot de dag van vandaag, na twee jaar presidentschap niet. De gevolgen: volledige uitholling van de overheid en daarbij vergaande risico’s voor de samenleving. Alleen je ziet ze niet direct. Een voorbeeld: onder vorige presidenten (van democratische en republikeinse signatuur) is een fonds gecreëerd om onderzoek te doen naar nieuwe vormen van energie. Het heeft onder andere geleid tot de mogelijkheden van fracking en zonne-energie (APRA-e in navolging van andere (D)ARPA-projecten die onder andere Kevlar, maanlandingen en internet heeft opgeleverd). Zonder dit investeringsfonds zou deze vernieuwing nauwelijks mogelijk zijn. Het fonds is zonder opgave van redenen stopgezet, wat de innovatiekracht van de USA sterk doet verminderen.
Een groot deel van Lewis verhaal gaat over de NOAA, de Amerikaanse weerdienst. Er wordt jaarlijks 5 miljard dollar aan uitgegeven. Voornamelijk om zo goed en betrouwbaar mogelijk korte en middellange weersvoorspellingen te doen. Gelet op de klimaatwijzigingen, toename van stormen en tornado’s erg belangrijk. Het gaat bij dit thema natuurlijk om datacollectie en beschikbaar stellen daarvan. Het departement waar dit onder valt, heet misleidend Department of Commerce, maar het is eerder Science and Technology. De eerste nieuwe Trump directeur was door een schandaal snel weer vertrokken. Bizar werd het toen AccuWeather CEO Barry Myers werd voorgesteld als directeur van National Weather Service.
Diep verborgen in al de activiteiten van USDA (Agriculture) zit een bank, met een assetwaarde van 220 miljard dollar. Doel is landbouwprogramma’s, groot en klein, te financieren. Naar het werk van de USDA wordt nauwelijks omgekeken. Vandaar de chaotisch lijkende bestrijding van branden in natuurparken. Maar de assets van de bank zijn al door de Trump-mannen geconfisqueerd.
Deze risicolijst komt uit de mond van voormalig riskmanagement directeur van het energiedepartement MacWilliams. Hij noemt een aantal grote risico’s die de USA op dit moment kent: de ‘broken arrow’ (een kernbom die per ongeluk wordt afgeschoten of van een vliegtuig losraakt, en niet ontploft), Noord-Korea, Iran en de beveiliging van de elektrische grid tegen cyberterroristen. En een vijfde risico is programmamanagement. Of liever: het gebrek eraan! Er is geen controle meer vanuit de centrale overheid (lees Washington, Witte Huis) op grote programma’s rondom nationale veiligheid, innovatie, burgerbescherming etc. Het is niet direct zichtbaar, maar de boktor in het hout van de USA maakt overuren en richt nagenoeg onherstelbare schade aan. The fifth risk is wat dat betreft een must read én grote waarschuwing.
(Michael Lewis is een gerenommeerde onderzoeksjournalist met succesvolle titels op zijn naam als Moneyball, over de invloed van datagedreven research op de honkbalcompetitie, Twee breinen, over de vruchtbare samenwerking van Daniel Kahneman en Amos Tversky, en The Big Short, adembenemend, succesvol verfilmd, verhaal over de profiteurs van de 2008-crisis.)
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
