Boeken ontstaan vaak vanuit een idee, maar Lulkoek is eerder uit verbazing geboren. We hebben allemaal enorm veel vertrouwen in de wetenschap en we laten er vaak ons leven van afhangen, of we nu in een vliegtuig stappen, medicijnen innemen of met een enorme snelheid door de Kanaaltunnel gaan. Het is elke keer dan ook ontluisterend te zien hoe groot de bonte stoet van mensen is die geloof hecht aan ongefundeerde vooroordelen, aannames en verzinsels; en onder hen ook mensen met een behoorlijk opleidingsniveau. Hoewel we op andere diersoorten voor hebben dat we rationeel kunnen nadenken over het hoe en waarom van allerlei zaken, blijken nog altijd heel veel mensen de wereld te verklaren door een beroep te doen op ideeën of theorieën waarvan is aangetoond dat ze niet waar zijn. Ik heb er vijftig van verzameld. Het gaat om schrikbarend veel onderwerpen in allerlei vormen: van aardstralen tot aliens, van alternatieve geneeskunde tot astrologie, van het communiceren met de doden tot complottheorieën en van wonderen tot verkiezingsbeloftes.
Van pseudowetenschap tot complottheorieën
Soms gaat het daarbij om zaken die in strijd zijn met allerlei natuurwetten en onomstotelijk onmogelijk zijn, zoals het geloof dat de aarde hol is of dat de wereld zesduizend jaar oud is. Soms ook om zaken die door het overgrote deel van de wetenschappers als onjuist terzijde worden geschoven, zoals acupunctuur of het ontkennen van klimaatverandering. En soms gaat het om bewijs dat gebaseerd is op een enkel opmerkelijk voorval dat verder niet in de praktijk aangetoond kan worden, bijvoorbeeld dat bidden voor anderen helpt of dat je met wichelroedes water kunt vinden.
Vaak is er sprake van pseudowetenschap, waarbij aan bepaalde beweringen een wetenschappelijk sausje is gegeven. In werkelijkheid is er dan sprake van een verkeerd gebruik van wetenschappelijke methodes of kan men wat er wordt beweerd wetenschappelijk niet aantonen; zoals bijvoorbeeld Intelligent design, de heilzame werking van magneten of de aanwezigheid van energiestromen in het menselijk lichaam. Ook komt het voor dat iets al lang wetenschappelijk is weerlegd - bijvoorbeeld dat vaccinatie van kinderen autisme veroorzaakt - waarbij men er desondanks toch in blijft geloven. Nog een stap verder gaan allerlei complottheorieën, want sommige complotdenkers vinden dat als er niets wijst op een complot, dat juist aantoont dat er wel een complot moet zijn.
Het licht zien
Dit boek is daarmee ook een eerbetoon aan de wetenschap, die onbevooroordeeld en objectief blijft onderzoeken wat waar is, zonder bedrog, fouten en belangen van anderen. Daar zijn zo goed mogelijke methodes voor ontwikkeld. Natuurlijk gaat het nog wel eens mis: wetenschappers zijn ook maar mensen en mensen maken nu eenmaal fouten, hebben vooroordelen en zijn niet altijd eerlijk. Daarom worden onderzoeken op hun beurt ook weer onderzocht en goede wetenschappers vinden dat prima. Het geeft wetenschappers aanzien als ze aantonen dat een onderzoek niet klopt, zelfs als het een onderzoek van henzelf is.
Als auteur moet je niet de illusie hebben dat je met een boek als dit mensen kunt bekeren, dat mensen die in lulkoek geloven plotseling het licht zien. Maar het blijft belangrijk dat er tegenwicht wordt geboden voor alle onzin die op allerlei manieren wordt gepropageerd en waardoor mensen worden misleid, soms met schadelijke gevolgen.
Over Leo Pot
Leo Pot is succesvol manager en cultuurondernemer. Eerder schreef hij de enthousiast ontvangen managementboeken 'Hoe pak je een oen zijn poen?' over het gebruik van psychologie in marketing en sales en 'Hoe krijg je altijd gelijk?' met 49 psychologische inzichten (die je misschien toch maar niet moet gebruiken…). Verder zijn van zijn hand: 'Hack je brein' en 'Lulkoek'.
