Herken je iets in deze uitspraken? Dat zou heel goed kunnen, want uit mijn onderzoek blijkt dat driekwart (!) van de werkende Nederlanders te maken heeft met ongewenst gedrag in het team als klagen, de kantjes ervan aflopen en afspraken niet nakomen. Andere belangrijke ergernissen zijn neerbuigend praten over collega’s die er niet bij zijn en ‘Ja-zeggen-nee-doen’. 6 procent van de werkende Nederlanders is in het team getuige van besluiten die schadelijk kunnen uitpakken voor klanten, burgers of patiënten. 44 procent van hen geeft aan dat dit onbespreekbaar is, net als incompetent of intimiderend gedrag van de leidinggevende.
We zwijgen ons suf
We streven in teams over het algemeen naar uniformiteit en consensus. Zwijgen over potentiële risico’s of ongewenst gedrag is alomtegenwoordig. Alleen realiseren we ons dat niet. Dus plakken we nog steeds etiketten als ‘angstcultuur’ en ‘onveilig’ op organisaties en mensen, alsof zij de uitzondering zijn. We winden ons er collectief over op dat zíj́ (de leidinggevende, de projectleider, het MT…) niet ingrijpen. Maar we hebben niet in de gaten hoe vaak ook wij er zelf het zwijgen toe doen. En we hebben heel goede verklaringen die we onszelf of anderen voorhouden om uit te leggen dat we niks zeggen: ‘Ze bedoelt het goed’, ‘Hij verandert toch niet’, ‘Dat is de taak van de leidinggevende’ of ‘Als ik dat zeg, sta ik morgen buiten!’. We zwijgen er natuurlijk niet helemaal over, want we moeten wel ons hart luchten. Dat doen we dan buiten het overleg, bij een naaste collega of thuis aan de keukentafel. We zeggen het meestal niet tegen de leidinggevende of de collega die het betreft, terwijl zij de enigen zijn die er iets aan kunnen doen. De opluchting is dus maar tijdelijk, want de ergernis of het probleem blijft bestaan.
Een hoge prijs
De behoedzaamheid ons uit te spreken op ons werk kost extreem veel energie en geld en leidt tot fouten met soms catastrofale gevolgen. Denk bijvoorbeeld aan de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst of het dieselschandaal bij Volkswagen. De managers of medewerkers die onderdrukken wat ze eigenlijk zouden willen zeggen lijden daar psychisch onder, al hebben ze dat niet altijd in de gaten. We kunnen best lang volhouden dat er niets aan de hand is. Maar onder de oppervlakte ‘etteren’ gevoelens van boosheid, frustratie, afwijzing of je niet gehoord voelen. Zwijgen zorgt voor stress en creëert cynisme. In het kunstmatige streven naar harmonie kunnen problemen over het hoofd worden gezien en dit kan leiden tot trage of slechte besluitvorming. Als de situatie te lang voortduurt dan belemmert dat creativiteit en innovatie en ondermijnt dat de productiviteit. Het kan in extreme gevallen zelfs leiden tot het kiezen van de verkeerde koers voor de hele organisatie.
Waarom zegt niemand er wat van?!
Vaak wordt gedacht dat je uitspreken op de werkvloer simpelweg een kwestie is van persoonlijke moed, dus worden we gestimuleerd ons uit te spreken. Maar dit is naïef en zal geen verandering brengen. Het zal hooguit leiden tot cynisme en verplichte schijngesprekken.
Je uitspreken is veel meer een kwestie van het managen van onze menselijke instincten en het begrijpen van de invloed van hiërarchie en groepsdynamiek. En het kan aangemoedigd worden door zaken als helderheid over de positieve en negatieve consequenties. In Waarom zegt niemand er wat van?! leg ik uit welke zaken helpen uitspreken aan te moedigen en hoe je in jouw team het ‘goede lastige gesprek’ kunt voeren.
Over Gytha Heins
Gytha Heins is een sparringpartner en (team)coach voor directie- en managementteams. Ze is oprichter van Be7 Organisatie- en Leiderschapsontwikkeling en de Aanspreek Academie. Ze onderzocht aanspreekgedrag in (Nederlandse) organisaties. Daarover schreef ze de bestseller ‘Aanspreken? Gewoon doen!’. Na haar onderzoek naar lastige gesprekken in teams verscheen ‘Waarom zegt niemand er wat van?!’
