De activist in mij werd vorig jaar gewekt. Ik begeleidde een nieuwkomer naar werk. Amina werkte in Syrië in het onderwijs. Mijn netwerk schoot te hulp. Binnen een paar dagen zaten we op een school waar zij klasse-assistent kon worden. Niemand zei nee. Kom daar maar eens om in organisaties, waar ja - zeggen en nee - doen troef is. Voor Amina was iedereen bereid mee te denken en hulp te bieden. Daar bleef ik over nadenken.
Het tweede wat me bezig hield was het verschil dat ik ervoer tussen mijn privéleven en mijn werk. In mijn privéleven maak ik me druk over klimaatverandering, sociale uitsluiting en ben actief als vrijwilliger voor mensen als Amina. Maar in de organisaties waar ik opdrachten doe, lijken deze maatschappelijke issues niet te spelen. Daar werk ik aan zelforganisatie, samenwerking, strategieontwikkeling. ‘Hoe krijgen we ze mee', is al jaren de meest gestelde vraag.
Ik werd er ontevreden van. Wat heeft mijn werk voor zin in het licht van al die grote maatschappelijke vraagstukken? Wat ik privé doe, is een druppel op een gloeiende plaat. De grote vraagstukken van deze tijd maken machteloos. Ten overstaande van overweldigende problemen op wereldschaal ben je als individu maar klein. Toch vind ik wachten op nieuw beleid van overheden of tot wereldleiders iets gaan doen ook geen optie.
Organisaties moeten activistisch worden
Toen viel het kwartje: Organisaties zijn een behapbare tussenvorm tussen individu en wereldpolitiek. Daar kan je impact en invloed hebben. Stel je voor dat Shell zou besluiten over te stappen op volledig duurzame energie. Of dat alle ministeries werk zouden bieden aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Wat een effect zou dat hebben. Organisaties moeten activistisch worden. Sindsdien noem ik me in plaats van organisatieadviseur liever organisatie-activist.
Helaas zijn veel organisaties nog niet zo ver. In februari 2019 publiceerde adviesbureau PWC een rapport van een onderzoek naar de mate waarin organisaties en bedrijven de door de VN opgestelde Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) integreren in hun strategie. Hun conclusie is dat organisaties de SDG's nog weinig meenemen in hun strategie en dus ook niet in hun dagelijkse bedrijfsvoering.
Betekeniseconomie.
Gelukkig zijn er ook inspirerende voorbeelden. Deze organisaties zetten financiële winst niet meer centraal, maar zoeken naar maatschappelijke waarde. Ze dragen bij een nieuwe economie: de betekeniseconomie. Hierin staat de behoefte om bij te dragen aan een groter geheel centraal: de wens om van betekenis te zijn voor de toekomst van deze aarde. Duurzaamheid is niet langer een dingetje ‘erbij', maar het ding zelf.
Dat zoiets kan, laat vloeren-specialist Interface zien. Hun verandering startte in de jaren negentig van de vorige eeuw door een toevalligheid. De dochter van een medewerker las een boek van Paul Hawken (The Ecology of Commerce, 1993). In dit boek beschrijft Hawken een ecologisch in plaats van alleen financieel model van bedrijfsvoering. Deze medewerker deelde het boek met de CEO en de bal ging rollen.
Interface koos een nieuwe missie: Mission Zero in 2020. Ondanks negatieve reacties van hun omgeving zetten ze door. Doordat ze successen boekten, groeide het enthousiasme. Bovendien werd Interface juist winstgevender door duurzamer te zijn. Inmiddels hebben ze zichzelf voor een nieuwe uitdaging gesteld vanuit het motto: ‘Als de mensheid het klimaat per ongeluk heeft veranderd, kunnen we het dan ook met opzet veranderen'? Ze zetten nu Climate Take Back centraal: vloeren maken die CO2 uit de lucht halen. De eerste prototypes zijn al ontwikkeld.
Organisaties zijn verzamelingen mensen als jij en ik. Mensen die geraakt zijn door de vraagstukken van deze tijd. Mensen die geëngageerd zijn. Engagement verbindt je met iets groters buiten jezelf. Je wordt geraakt door een verhaal van een vluchteling, door de klimaatvraagstukken, door sociale uitsluiting en voelt een drang om ervoor in actie te komen. Dat is iets anders dan passie. Passie begint meestal in jezelf, met een gevoeld verlangen - zoals bij een reis die je graag zou willen maken. Passie is meer op jezelf gericht dan op je omgeving.
Wat kan jij doen?
Hoe benauwd organisaties soms ook kunnen voelen, ik denk dat er meer ruimte is dan je denkt. Zeker als je anderen aanspreekt op hún engagement, krijg je mensen makkelijk mee. Dus volg je engagement. Wacht niet op een nieuw beleid van de directie. Het maakt niet uit wat voor positie of rol je hebt, je kan morgen beginnen. Als bij Interface die ene medewerker niet was opgestaan, was Interface niet de voorloper geweest die ze nu is.
In Ben jij al activist? beschrijf ik meer voorbeelden, geef DIY opdrachten die je tot nieuwe inzichten brengen en tot gezamenlijke actie aanzetten.
Maak de activist in jou wakker.
An Kramer is organisatiecoach en veranderexpert met een speciaal oog voor de kracht van informele netwerken van organisaties. ‘Het kan wel, want het kan anders' is haar motto. Ze onderzoekt, schrijft en spreekt daarnaast over vormen van leren die individu, organisatie en maatschappij verbinden. Ze is de auteur van Ben jij al activist?
