In de afgelopen 25 jaar heb ik zelf week in week uit trainingen ontworpen, uitgevoerd en geëvalueerd. Ik heb dat voor een deel geleerd in een trainingsopleiding, maar vooral door vallen en opstaan in de praktijk. Bij het professioneel geven van een training komt erg veel kijken. Trainen is een vak, reden voor mij om ooit de NOBTRA op te richten, een beroepsorganisatie voor trainers, die momenteel actief is als nooit tevoren.
Een van de activiteiten van NOBTRA is de benoeming van trainer van het jaar. De auteur van dit boek heeft al meerdere malen op de shortlist gestaan, en werd het steeds net niet. Ik weet nu waarom, hij had dit boek nog niet geschreven.
De auteur van De Trainingsachtbaan is van huis uit onderwijzer en dat kun je zien. Dit boek is een echt, onvervalst leerboek en bevat een uiterst zorgvuldig opgebouwde methode. Met De Trainingsachtbaan bewijst Arie Speksnijder dat hij tot in de kleinste details begrijpt wat het vak van trainer inhoudt. Hij legt de nadruk zeer terecht op het effect van de training, niet op de modellen, werkvormen en andere hulpmiddelen die de trainer ten dienste staan. Ik kan niet voldoende benadrukken hoe belangrijk dat is.
Het begint al bij het gesprek met de opdrachtgever. Past de training binnen een groter geheel: de groei, cultuur, veranderbereidheid en - geschiktheid, managementstructuur en meer van dergelijke zaken binnen de organisatie? Zijn de deelnemers tot leren in staat en bereid en, misschien wel het belangrijkste, is training wel het meest geschikte antwoord op de vraag? Maar al te vaak wordt naar het (dure en intensieve) medium ‘training' gegrepen bij het oplossen van een vraag. Soms zelfs komt het het management wel goed uit om de lastige problemen bij een trainer neer te leggen. De auteur illustreert deze houding met een sprekend voorbeeld: het verongelukken van B-17-bommenwerpers in de Tweede Wereldoorlog. Je vindt het op pagina 35.
De Trainingsachtbaan is dus al begonnen, nog voordat de beslissing is genomen OF er wel een training ontworpen en gegeven moet worden. Het boek staat vol met mogelijke valkuilen voor de trainer: gebrek aan motivatie bij de deelnemers, ten onrechte benadrukken van de focus op leerstijlen, de weerbarstige werkelijkheid die je hele programma onderuit dreigt te halen, het ongestructureerd vragen naar leerwensen, om er maar een paar te noemen uit een lange reeks. En voor elke valkuil heeft Arie Speksnijder wel een beproefde manier om er niet in te vallen.
Ik weet zeker dat je, als je dit boek grondig doorwerkt, je de perfecte trainer van het jaar wordt. Misschien moet de auteur wel voor deze unieke onderscheiding worden voorgedragen. Er ontbreekt werkelijk niets in de methode die dit lijvige boek (207 pagina's) in zich draagt.
De werkelijkheid is weerbarstig, zoals de auteur op diverse plaatsen aangeeft. Een achtbaan is een veilige constructie, maar onderweg gebeuren dingen waarbij de constructie niet helpt. Verschrikkelijke angst, misselijkheid en overgeven, een klein kind dat (zoals ik ooit) tevoren niet wist wat een verschrikking hem/haar te wachten stond, het zijn de zaken die gebeuren en die je niet kunt voorzien. Een trainer krijgt te maken met een ingewikkeld proces en deze constructie helpt haar/hem om daar goed op voorbereid te zijn. Het is geschikt voor de ‘eenvoudige' training, maar om een ‘ingewikkelde' training (zoals met een team, of in een organisatie met veel conflicten) te kunnen geven is veel meer nodig. Dat weet de auteur. Om met zijn eigen metafoor te spreken: dit is een partituur. Een partituur laat zien hoe een muziekstuk moet worden uitgevoerd, technisch. Maar om te improviseren, om er echt muziek van te maken, is het slechts de basis.
Dat is wat dit boek is. Een zeer degelijke, onmisbare, basis. Trainers: bestel De Trainingsachtbaan, nu!
Over Bert van Dijk
Bert van Dijk MHD is meestertrainer en schrijver, gespecialiseerd in interactiekunde (de Roos van Leary).
