Alle voorbijkomende berichten, ophitsende meningen en inkijkjes in het leven van succesvolle mensen missen de rijke context van het echte leven dat zich altijd afspeelt op een bepaalde plek in een tijdsbestek. Deze ineenstorting van context zit Jenny Odell dwars. Als kunstenaar in de San Francisco Bay area en docent aan de Stanford universiteit zit Odell in de juiste omgeving en heeft een interessant perspectief om de alternatieven van de aandachtseconomie te onderzoeken.
Dit boek is het resultaat van een onderzoeksproces over enerzijds wat het betekent om aandachtig te zijn, en anderzijds over wat het betekent om je te verzetten tegen de aandachtseconomie. Bij dat eerste verwacht je een zelfhulpbenadering en bij het tweede een activistische benadering. Beide zitten er ergens wel in, maar toch heel anders dan in de meeste boeken. Het verrassende en interessante van Odell is haar onderzoekende blik als kunstenaar en haar ervaring in het gesprek hierover als docent op Stanford.
Als kunstenaar geeft ze een ander perspectief dan bijvoorbeeld een journalistiek onderzoeker. In de voorbeelden die ze bespreekt verwijst ze naar het werk van kunstenaars zoals David Hockney die met polaroid foto's (en schilderijen) verschillende perspectieven op hetzelfde moment heeft onderzocht. Voor verhalen over weigerachtigheid duikt ze in de literatuur en voorbeelden de Griekse oudheid. Zoals Diogenes in de ton die als performance kunstenaar aardse bezittingen afzwoor en slechts gehuld in een houten ton met een lantaarn door de straten van Athene zwierf op zoek naar een eerlijke man.
Odell is geboren en getogen in de Bay area, die niet alleen bekend staat om haar universiteiten en tech-bedrijven, maar ook geweldige natuur kent. Zelf koester ik warme herinneringen aan deze bijzondere streek met indrukwekkende Sequoia-bossen, mariene estuaria, pelikanen die zo uit de oertijd lijken te komen en de zeehonden die zich van onder de pieren laten horen. Odell is vrienden geworden met twee kraaien op haar balkon. Ze zit graag in de rozentuin, die liefdevol wordt onderhouden en waar jaarlijks bijzondere moeders uit de buurt worden geëerd. Op deze en andere plekken ervaart ze wat het is om volledig aandachtig te zijn. Al het andere om haar heen verandert van een abstractie die ten dienste staat van een transactie in een rijk en compleet wezen. Dat wezen kan zelfs een boom zijn.
In de inleiding noemt ze dit boek een manifest. Ze erkent dat het boek een wat vreemde vorm heeft. Het onderzoekende vind ik prachtig. Maar door de nadruk te leggen op het zoeken en de ambiguïteit die daarbij hoort komt ook wat onaf over. Soms begrijp ik niet goed waar ze heen wil met haar gedachtegang. Maar omdat het zo'n ontwapenende persoonlijke analyse is, vind ik dat geen probleem. De onderwerpen zijn diepgaand en rijk geïllustreerd. De thematiek is een van de wezenlijke vraagstukken van deze tijd en Odell heeft daar een prachtig perspectief op gegeven.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
