Zelf was ik onbekend met ACT en ik wilde er meer van weten. Time to ACT bleek een hele goede stap te zijn. Vanaf het begin nemen de auteurs je mee in de achtergronden van ACT, op welke theorie het gebaseerd is en wordt vanzelfsprekend ingezoomd op de zes pijlers van het model: mindfulness, waarden, toegewijde actie, zelf als context, defusie, en acceptatie.
Wat ACT onderscheidt van andere methoden is dat angst als een functionele raadgever wordt gebruikt en niet als een symptoom dat moet worden bestreden. Ineens realiseer ik me waarom ik destijds een aantekening maakte om me te verdiepen in ACT; dit inzicht over angst sprak me toen al aan!
Een ander belangrijk begrip is ‘creatieve hopeloosheid': over de bewustwording van de client dat al het piekeren de problemen niet oplost. Controle is niet de oplossing en de therapeut gaat op geen enkel moment die oplossing aanreiken. We lezen op p. 46: ‘Als hulpverlener is het goed om te zien dat je mensen helpt door hen in deze fase juist niet te helpen. Leren begint met vallen en opstaan.' Dat doet denken aan de beroemde woorden van de pedagoge Maria Montessori: ‘Ik help je het zelf te doen.' ACT lost dus niet problemen op, wel helpt het om op een slimme manier met bepaalde gedachten om te gaan.
Als lezer begin je je zo een beeld te vormen van de uitgangspunten van ACT. In mijn beleving past ACT uitstekend bij de huidige tijdgeest - Montessori was haar tijd misschien wel te ver vooruit - waarin begrippen als eigenaarschap en eigen verantwoordelijkheid centraal staan.
Voor de mensen die ervaring hebben met coaching en bekend zijn bijvoorbeeld met de Rationeel Emotieve Therapie (RET), komt er ook een moment voorbij van ‘aanpassen'. ACT verschilt namelijk van de RET door te stellen dat het bestrijden van gedachten de pijn alleen maar groter kan maken. ACT richt zich op het gedrag en kent als uitgangspunt dat onze gedachten niet te sturen zijn. Zo word je je als lezer niet alleen van iets bewust over je eigen standpunt, maar ook min of meer gedwongen om je aan te passen en het voorgaande inzicht los te laten.
ACT vereist van de therapeut dat hij kan loslaten omdat hij juist géén geruststelling moet bieden. Waar het om gaat is dat de pijn herkend wordt en niet dat het probleem door de therapeut wordt opgelost.
Het eind van het boek biedt een hoofdstuk met allerlei verschillende toepassingsmogelijkheden. Nuttig, vanzelfsprekend praktisch maar ook concreet en toegespitst op verschillende doelgroepen zoals pubers of adolescenten. Tevens kan de lezer ook zijn hart ophalen wanneer hij meer wil weten over diagnostiek, waarin het laatste hoofdstuk voorziet.
Veel boeken die ik heb gelezen die rond de 400 bladzijden telden, hebben in de laatste honderd bladzijden een enorme hoeveelheid herhalingen waardoor het ‘hard werken' werd om het eind te halen. Bij dit boek verveelde ik me geen moment. Een groot compliment aan beide auteurs die het lukte om gecompliceerde materie inzichtelijk en begrijpelijk toe te lichten. De vormgeving van het boek heeft de leesbaarheid verder vergroot.
Kortom Time to ACT! is een zeer volledig boek, goed geschreven en geschikt voor een breed publiek. Een goede introductie van een methodiek waar we komende jaren meer van zullen horen en waarvan ik vermoed dat het niet alleen is voorbehouden aan de zorg.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
