Het belangrijkste doel van de schrijvers is om zich af te vragen wat er onder invloed van de chaos- en complexiteitstheorie de laatste jaren veranderd is in het denken over organisaties. Om de 'maakbaarheidprincipes' die in managementopleidingen en in de praktijk toegepast worden te nuanceren in het licht van wat we weten over 'wat er echt gebeurde'. In zijn opbouw beweegt het boek van het bekende naar het nieuwe, van een overzicht van de huidige wijze van oplossen van management problemen naar het organiseren van toeval, waarbij de chaostheorie uitgelegd wordt en onze algemene paradigma's danig worden verschoven. Met hun vertelling over 'Het Ministerie van Ingrijpen en Werkgelegenheid' zetten de auteurs op zeer humoristische wijze ons geloof in meetbaarheid, regulering en voorspelbaarheid te kijk. Wie kent niet de voorbeelden van 'gaten in de wet' die gevuld worden met regelgeving, waaraan normen en toetsingscriteria gehangen worden. Met als gevolg dat aan het eind van de politieke of bedrijfsbrede discussie het doel en de werkelijke problematiek vergeten zijn en bovendien verre van opgelost. Moeten we van organiseren en reorganiseren niet naar de-organiseren? Van lineaire reductie, waarbij alle toeval wordt uitgesloten, naar het inbouwen van toeval en variabiliteit? CHAOS is overal. Maar binnen chaos is ook orde verborgen.
De auteurs loodsen de lezer via het ontstaan van de chaostheorie, de Lorentz-vlinder, Bifurcatiediagram en de fractals van Mandelbrot door de chaostheorie. Die overigens zeer goed leesbaar blijft. Vervolgens gaan ze door naar het effect van de chaostheorie op organisaties. Hier ligt het omslagpunt in het boek want naast de door ons zo naarstig nagestreefde orde en voorspelbaarheid, ligt chaos en naast chaos ligt weer ordening en (enige) voorspelbaarheid. De 'bovenstroom' waarin vanuit maakbaarheidprincipes een overdaad aan orde wordt geschapen, leidt tot chaos. De signalen zijn binnen die orde echter al aanwezig, maar zelden worden ze gezien. Treffend is de vergelijking van de verschillende soorten strategen, de mythische strateeg - a man with a mission - , de kennisstrateeg - a fool with a tool - en de functionele strateeg - boerenverstand. De meest ideale 'mengvorm' is de strateeg die meerdere werkelijkheden toelaat en die in relatie tussen de organisatie en haar omgeving de momenten onderkent dat chaos ontstaat en het 'oude spel' vervangen moet worden door een 'nieuw spel'. De ware strateeg is diegene die tweeslachtigheid toestaat. Die niet alles wat niet financieel onderbouwd kan worden verwerpt. Die het vermogen heeft vanzelfsprekendheden te benoemen en in twijfel te trekken, om vervolgens te vertrouwen op zijn intuïtieve kennis. In 'Het organiseren van toeval' en 'Meten met twee maten' wordt tenslotte de toepassing van chaosdenken in de strategievorming besproken. Hoe doe je dat nou? Gelukkig blijkt dat deze hoofdstukken enigszins vaag blijven en geen 'model bieden'. Het gaat vooral om het scheppen van de juiste voorwaarden en het stellen van de juiste vragen. Om het toelaten van dilemma's en het toevoegen van variatie. Het enige 'modelmatige' is het scenario denken, want wat moeten we zonder houvast. Al met al is 'Niets Nieuws Onder De Zon' een verfrissend boek, zeer goed leesbaar en leuk geïllustreerd. De toepassing van de chaostheorie binnen strategievorming, het toelaten van meerdere werkelijkheden en bovenal het geven van ruimte aan intuïtie zal in veel organisaties nog een stap te ver zijn. Maar goed, als de chaostheorie klopt zal de noodzaak haar toe te laten zich vanzelf aandienen.
