Omdat de schrijver vooral de effecten van intensief gebruik van digitale media op kinderen heeft onderzocht wordt de oproep sterker: welke vaardigheden leert de nieuwe generatie (nog)? Spitzer is geheugenonderzoeker en de ontwikkeling van onze hersenen wordt volgens ‘Digitale dementie’ door intensief mediagebruik verstoord. Dit heeft een negatieve invloed op ons denken, onze wil, emoties en sociaal gedrag. Vanwege de goede onderbouwing en het in de ondertitel weergeven motto ‘hoe wij ons verstand kapotmaken’ zou iedereen die zich bezighoudt met opvoeding en onderwijs van dit boek kennis moeten nemen.
In ‘Digitale dementie’ staat de hersenontwikkeling centraal. De bevlogen oproep van de auteur, hersenonderzoeker Manfred Spitzer, is dat we kinderen moeten laten leren en dat digitale media dat niet of nauwelijks doen. De reden hiervoor is dat leren plaatsvindt door een combinatie van zien, beleven, voelen en interacteren met anderen, kort gezegd door te ‘be-grijpen’. Digitale media bieden deze brede ervaring niet en stimuleren zelfs om niet-te-leren: je kunt het toch zo weer opzoeken? Ook games zijn, mede door de groepsdruk, eerder verslavend dan leerzaam. De schrijver baseert zich op de hersenwetenschap: je leert door geheugensporen in je hersenen vast te leggen. Dat lukt het best door fysiek te bewegen en tegelijkertijd feiten of observaties in je op te nemen. Jonge kinderen zijn in staat snel veel te leren, volwassenen zijn daar niet toe in staat, die kunnen veel bijleren en expertise opbouwen. Dit verschil in hersenen en leerprocessen wordt geïllustreerd door de uitspraak: als we met een volwassen brein geboren zouden worden dan leerden we waarschijnlijk nooit spreken! Om de leerprocessen van jonge kinderen ruim baan te geven is het van groot belang dat ze veel ervaringen opdoen in steeds weer verschillende omgevingen: ze leren door uit heel veel informatie patronen te halen. Zo leren ze een taal (of twee!) niet door een leermethode, maar door informatie te filteren. Daarbij is de interactie met degene die de taal beheerst van groot belang. Spitzer is dan ook fel gekant tegen intensief gebruik van media, de televisie incluis. Deze zijn, anders dan dat ze willen doen geloven, niet interactief en onthouden jonge kinderen hun leermogelijkheden! Het boek stelt dat digitale media en stress hand in hand gaan. Stress is het gevoel van onmacht dat ontstaat als je de situatie en vooral jezelf niet voldoende beheerst. En zelfbeheersing is goed te leren. Maar leren betekent dat je in interactie met anderen situaties ervaart en gaat doorzien, waarbij het eigen gedrag en de effecten daarvan van groot belang zijn om in de toekomst stress te voorkomen. Digitale media, en zeker de sociale media, leveren deze leeromgeving niet. Daarmee mis je niet alleen leerervaringen maar digitale media leiden ook tot stress: ze vragen om aandacht, geven ongestructureerde informatie en stimuleren dat je ‘er terugkomt’. Dit laatste is goed te zien bij games en erotische sites. Maar ook sociale media (pesten, bedreigen) leiden tot stress. Manfred Spitzer gaat nog verder. Hij onderbouwt dat intensief mediagebruik samenhangt met slapeloosheid, depressie, overgewicht, hart- & vaatziekten en uiteindelijk dementie. Hij stelt de vraag waarom er niets gebeurt. De reden is dat zowel de (miljarden)industrie als iedereen die progressief wil zijn de digitale media omarmt. Zo is de term ‘mediavaardigheid’ geïntroduceerd. Leesvaardigheid is voor mensen van groot belang, maar ‘mediavaardigheid’ plaatst de auteur op gelijke hoogte als ‘alcoholvaardigheid’. Spitzers betoog zit goed in elkaar. Ondanks het feit dat hij door zijn emotionele betrokkenheid zo nu en dan uit de bocht vliegt maakt de stevige wetenschappelijke onderbouwing indruk. De auteur zou graag zien dat het gebruik van digitale media vooral bij jonge kinderen wordt beperkt. Of dat ervan komt moeten we zien. Maar deze verandering kan ook op kleine schaal beginnen. De tips voor de lezer zijn praktisch en kunnen direct tot verandering leiden. Hier gaan we meer over horen!
Over Paul Schollaardt
ir Paul Schollaardt RC is bestuurder in het speciaal onderwijs. Eerder was hij zelfstandig interim-manager en vervulde hij onder andere functies als productieleider en CFO.
