Een interim-controller die 'Door de bomen het bos zien' las, concludeerde: 'het beste boek dat ik in jaren heb gelezen, een feest van herkenning'. Een andere interim-controller raakte er van in de war en weer iemand anders vond het 'een steekhoudend en goed verhaal, maar nog wel lastig toe te passen.' Dat lijken mij overigens prima reacties voor de auteurs. Ik kan me voorstellen dat niet iedereen even enthousiast reageert, maar als de lezer 'Door de bomen het bos zien' niet na de eerste dertig bladzijden aan de kant gelegd heeft, dan heeft zeer waarschijnlijk al enige mate van herprogrammering van de hersenen plaatsgevonden. Of dat doorzet in volledige en blijvende herprogrammering, is nog niet te zeggen, maar Bommerez doet een uitstekende poging om dat aan het eind van zijn boek wel bereikt te hebben.
De natuurlijke realiteit is niet lineair te beschouwen en dus is er behoefte aan een non-lineaire kijk op het leven en daartoe ondersteunt de bril van de chaos- en complexiteitstheorie. Zo beschouwt Bommerez de wereld en neemt hij stelling tegen het lineaire managementenken zoals ons dat in het reguliere onderwijs wordt aangeleerd.
Mijns inziens een prima insteek, want de ellende die ego-managers (al dan niet met een gekocht MBA-diploma) hun omgeving aandoen, is weerzinwekkend en vooral onmenselijk. Er gaat daardoor veel inspiratie en motivatie verloren op de werkvloer. Mensen die naar het werk komen om er het beste van te maken, worden aan het werk gezet met geestdodende spreadsheetvullende activiteiten, die alleen nog maar moeten aantonen dat de zogenaamd geniale visie van de, ongetwijfeld zeer charismatische, CEO ook daadwerkelijk wordt waargemaakt. Hiertoe wordt de realiteit naar wens aangepast.
De medewerkers vervelen zich echter al snel dood. Hun werk is eenzijdig, niet uitdagend en na enkele weken hebben ze al in de gaten dat de realiteit van het bedrijf er heel anders uit ziet dan de spreadsheets doen geloven. Een 'bore-out' ligt op de loer. De medewerkers bespreken onderling steeds vaker de echte realiteit en denken samen na over manieren om dit typische managementgedrag om te buigen naar een realistische vorm van dienend leiderschap. Waarbij er echte aandacht is voor de werkvloer, de omgeving waarmee de organisatie contact heeft - met de werkelijkheid. Ik adviseer u om uw manager het boek van Bommerez kado te doen.
Het zal even schrikken zijn voor ze, maar alle managers die de moeite hebben genomen om het boek uit te lezen én niet bezweken zijn aan de gevolgen daarvan, verdienen een kans om ook de nieuwe realistische toekomst van de organisatie mee in te vullen. Gelardeerd door talloze, soms iets te vaak herhaalde, citaten van grote denkers als Albert Einstein, Niels Bohr, Mihaly Csizkzentmihalyi en Lao Tze, schrijft Bommerez een gloedvol betoog over hoe wij de dingen niet zien zoals ze zijn, maar zoals wíj zijn. En daardoor worden we verblind voor wat er werkelijk gaande is. Verblind met het idee dat we de natuur kunnen verslaan met ons rationele lineaire denken. De natuur laat ons echter dagelijks voelen hoe nietig wij mensen als zelfstandig levende soort feitelijk zijn.
Als wij doorgaan met het relatief eenvoudige mechanistisch organiseren van onze leefwereld, los van de wereld om ons hun, dan helpen we onze soort snel het graf in. Bommerez vraagt u een andere bril op te zetten en u bewust te worden van de echte werkelijkheid, die minder bol staat van interpretaties en aannames, maar open staat voor een zee aan mogelijkheden. Daar horen ook andere taal en andere werkvormen bij. Deze bewustwording doet u door het herkennen van en kijken naar natuurlijke patronen. De auteur biedt geen hele nieuwe inzichten; de chaostheorie en het complexiteitsdenken zijn al in vele boeken beschreven en uitgewerkt. Toch slaagt de in Californië woonachtige Belg er in om zijn boodschap samenhangend en gedreven te presenteren.
En dan blijkt het allemaal wellicht toch niet zo ingewikkeld als we vooraf gedacht hadden. Als u het eenmaal ziet, dan komen de oplossingen als vanzelf naar u toe. De gemiddelde lineair opgeleide manager moet wel even doorbijten en zijn/haar (voor)oordeel even uitstellen tot het einde van het boek. Dat moet te doen zijn, lijkt mij. Leg het boek af en toe even aan de kant, denk erover na en praat erover met anderen. Het formatteren van uw hersenen heeft even tijd nodig om oude (voor)oordelen te verwijderen. Dat is geen probleem. U gaat het vanzelf zien, als u het door hebt. Veel succes gewenst.
Over Henk Hogeweg
Henk Hogeweg is organisatieanarchist bij DeLimes I Invloed te Zwammerdam, coauteur van het boek 'Inleiding in het chaosdenken' en bestuurslid van de Stichting Vanwoodman Society for Knowledge Productivity. Henk Hogeweg maakt zich sterk voor het toepassen van Rijnlandse organiseerprincipes in organisaties. U kunt reageren op zijn recensie via henk.hogeweg@delimes.nl
