Ik werk als organisatieadviseur binnen de directie bedrijfsvoering van een ministerie. Daar heb ik al vele bijdragen geleverd aan pogingen om professionals en managers samen te laten werken aan waarde voor interne klanten. Dit lijkt me een mooi voorbeeld van een vraag over strategie. Tot op de dag van vandaag is deze vraag niet beantwoord.
Toen ik op een persbericht van de VU stuitte, trok het onmiddellijk mijn aandacht. Want zou het proefschrift 'Expeditie naar waarde' dé oplossing bevatten voor onze worsteling? 'Managers en professionals leren graag, maar niet van elkaar. Vooral niet als het gaat over de strategie van hun organisatie. Paul Kloosterboer promoveerde aan de faculteit de Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde van de Vrije Universiteit op een methode die liefde brengt in dit verstandshuwelijk.' (persbericht VU, juni 2011) In zijn voorwoord schrijft Kloosterboer dat hij aan de slag gaat met de vraag 'hoe het onschatbare potentieel van professionals aan te boren, teneinde hun werk voor henzelf én voor anderen zo waardevol mogelijk te maken?'
Hij tempert ook al snel de hoge verwachtingen. 'Dit proefschrift is de voorlopige weerslag van wat het puzzelen op deze vraag heeft opgeleverd. Met de nadruk op voorlopig.' Dan moet ik nog aan de expeditie door het boek beginnen... Strategisch leren Kloosterboer introduceert de term 'strategisch leren' als antwoord op de vraag naar strategie in kennisorganisaties. Kloosterboer stelt dat we het vormen van strategie het best als strategisch leren kunnen beschouwen, een verandering in een patroon van (bedrijfs)activiteiten en gedragingen op organisatieniveau, leidend tot waardevergroting voor de primaire belanghebbenden. De probleemstelling van het proefschrift luidt dan ook: 'Via welke interventiemethode is strategisch leren in Nederlandse kennisintensieve organisaties te bevorderen?' Met het beschrijven van casussen uit eigen praktijk en een literatuurstudie geeft Kloosterboer antwoord op deze vraag.
Het boek voert de lezer langs begrippen als strategie, organiseren, waarde, leren, interveniëren. Dat vraagt, zoals dat gaat in een expeditie, om doorzettingsvermogen. Zinnen als 'samenvattend, organiseren in handelingspatronen ontstaat via contextgebonden sets van interacties waarin transacties plaatsvinden die in behoeften voorzien', maken het boek niet tot literatuur voor het nachtkastje. Uiteindelijk vormt Kloosterboer een interventiekader waarmee de veranderaar aan de slag kan. Voeg daar een voorbereidingsfase aan toe waarin de leiding, de gids en het team elkaar diep in de ogen kijken en er ligt materiaal voor een expeditie naar waarde.
Kloosterboer geeft aan dat de methode 'Expeditie naar Waarde' geen concreet receptenboek is van operationele handelwijzen, maar dat het van de veranderaar in kwestie voldoende ervaring vergt in het ambacht van zelf ontwerpen en uitvoeren van interventies aan de hand van de interventieprincipes. Stof tot nadenken Al dat materiaal dat Kloosterboer heeft verzameld en gepresenteerd, hoe kan ik dat toepassen in mijn eigen praktijk? Dat zal niet meevallen, want de expeditie vraagt bijvoorbeeld om tijd en geduld. Geen zaken die in het ministerie ruim voorradig zijn. Dat maakt toepassing er niet gemakkelijker op. Kloosterboer heeft al gewaarschuwd, dit is geen receptenboek.
Mijn conclusie is dat Kloosterboer een waardevol proefschrift heeft geschreven dat heel veel stof tot nadenken biedt. Het zou mij echter helpen als hij uit al het materiaal een boekje voor 'simpele veranderaars' zou samenstellen. Het zou ons veranderaars nog verder helpen bij het begrijpen en verbeteren van het strategisch leren in organisaties. En het zou ons helpen om wat makkelijker met elkaar hierover in gesprek te gaan. En met de klant, want daar doen we het toch voor?
