Zijn zij gek of ben ik het?

De titel van 'Zijn zij gek of ben ik het?' laat zich het eenvoudigst verklaren aan de hand van een praktijkvoorbeeld. Een agent wil geen proces-verbaal maken van een aanrijding die hij zag gebeuren, want hij heeft het die zondagmiddag te druk met bekeuringen uitschrijven voor verkeerd geparkeerde auto's. Hij moet zijn target op dat punt nog halen die maand. Hij krijgt bovendien groot gelijk van zijn bazen, want aanrijdingen op schrift stellen doe je eigenlijk voor de verzekeringsmaatschappij en daar dien je dus het echte politiewerk niet mee. Verkeerd geparkeerde auto's, die verder ook nog eens niemand in de weg staan, verbaliseren – dat is pas goed en resultaatgericht bezig zijn! Regels zijn regels en bovendien had het foutparkeren in de ragfijne planning prioriteit gekregen. Als argeloze burger zou je dan maar zo kunnen denken: Zijn zij gek of ben ik het? In vijf hoofdstukken wordt de wijze waarop deze manier van redeneren binnen organisaties is ontstaan en als normaal wordt ervaren, gefileerd en voorzien van een alternatieve manier van redeneren. De eerste twee hoofdstukken, de eerste 100 bladzijden, zijn vooral samenvattingen van het eerdere boek 'Met gevoel voor realiteit' en bij hoofdstuk 3 en 4 gaan de beide auteurs aan de gang met organisaties waarbij ofwel (1) de zelfbedachte ordening leidend is in al het denken en doen ofwel (2) de context, de omstandigheden, leidend zijn voor het doen en denken. Als gevolg van het toenemende 'managen' van organisaties sinds begin jaren negentig zal duidelijk zijn dat veel bedrijven, gemeentelijke organisaties en instellingen hun eigen ordening centraal hebben gezet. De veranderingen in de context, een spontane aanrijding, worden nog slechts gezien als vervelende arbeidsomstandigheid die u van uw gestelde doelen (parkeerbonnen) en bijbehorende bonussen (een periodiek) afhouden. U begrijpt nu waarom er zoveel communicatiemensen binnen organisaties zijn; om het onbegrijpelijke begrijpelijk te maken voor burgers, consumenten, patiënten, studenten, etcetera. Van Dinten en Schouten noemen de intern georiënteerde organisatie 'systeemgedreven' (bedenksels als uitgangpunt) en de extern georiënteerde organisatie logischerwijs 'contextgedreven' (het hier & nu als uitgangspunt). Het boek is rijkelijk gelardeerd met tientallen voorbeelden. In veel organisaties worden inmiddels afbeeldingen van de werkelijkheid voor de realiteit gehouden en zo kan in een virtuele wereld iets ontstaan als bijvoorbeeld de huidige hypotheekcrisis. Het boek is vooral bedoeld voor organisaties die de context weer leidend willen maken en daar gaan dan ook de laatste ruim 100 bladzijden, de hoofdstukken 4 en 5, over. Daarin komen verschillende elementen aan de orde, zoals het kijken naar de werkelijkheid, het vervolgens (her)inrichten van organisaties en ook een thema als leiderschap komt daarbij aan bod. Bij zo'n tweede boek ontkom je er niet aan terug te blikken op het eerdere meesterwerk van Wim van Dinten. Je vraagt je onwillekeurig af: wat is er in die tussenliggende jaren gebeurd? Mijn beeld is dat dit boek van Van Dinten meer doorleefd is, dankzij zijn directe omgeving en co-auteur Imelda Schouten in het bijzonder. Dat maakt 'Zijn zij gek of ben ik het?' tot een goed leesbaar, begrijpelijk en consistent nieuw boek. De vernieuwing zit vooral in het hanteerbaar maken van het eerder geschrevene en daarmee kunt u het gebruiken in veranderprocessen in organisaties. Dit boek kent geen literatuurlijst en dat is jammer – ook Van Dinten en Schouten doen immers ergens hun boodschappen. Een mooi doorleefd boek, het heeft even geduurd, maar dan heeft u ook wat: …voor als u niet gek bent, maar soms wel eens twijfelt aan uw eigen oordeel.