Fatale en vitale spiralen in de zorg

De klachtenstroom over de geleverde zorg lijkt alleen maar te groeien. Uit recent onderzoek blijkt dat medewerkers ontevreden zijn en de wachtlijsten blijven maar bestaan. Tevens staan bestuurders en managers onder permanente druk. Daarnaast blijken veel zorginstellingen in financiële problemen te verkeren. Daartegenover staan weer veel zorginstellingen die juist bovengemiddeld goed presteren. Deze instellingen worden door van der Mei de 'juweeltjes in de zorg' genoemd. Deze juweeltjes zijn in 'Fatale en vitale spiralen in de zorg' het bewijs dat het anders kan. De rode draad in het boek vormt een model dat beschrijft hoe de kommervolle organisaties op vier organisatieaspecten spiraalsgewijs omlaag bewegen waardoor de problematiek langzaam maar zeker steeds groter wordt. Met als ergste resultaat een faillissement van de instelling. Hierbij is er letterlijk sprake van fatale spiralen. De juweeltjes in de zorg blijken op dezelfde vier aspecten daarentegen langs vitale spiralen juist stap voor stap vooruit te gaan. De door Jaap van der Mei bedachte spiralen zijn als volgt opgebouwd: De eerste spiraal gaat over wat de bestuurder belangrijk vindt, waarbij in kommervolle organisaties de bestuurder veel buiten de deur is en vooral trots is als de organisatie groeit. De aandacht voor de zorg is van minder belang en de afstand tussen top en werkvloer neemt alleen maar toe. De betrokkenheid van personeel daalt, evenals de prestaties. Herkent u al iemand? Daarentegen vindt de bestuurder in de juweeltjes dat alles draait om de zorg en het primaire proces. De bestuurder is trots wanneer de cliënten tevreden zijn. De medewerkers voelen de aandacht en waardering en er wordt naar hen geluisterd. De prestaties nemen toe. De tweede spiraal gaat over hoe bestuurder en managers denken hoe ze de zorg moeten organiseren. Managers in kommervolle organisaties nemen het woord 'proces' veel in de mond en zijn ervan overtuigd dat ze de zorg met opgelegde voorschriften, regels en controle goedkoper kunnen maken. Zodra de effecten tegenvallen, gaan deze managers meer van hetzelfde doen. Met andere woorden: nog meer controle en verfijning van processen, strakker plannen enzovoort. Gevolg is een spiraal omlaag. Bij de juweeltjes is het management van mening dat er vooral gebruik gemaakt moet worden van de kracht van de medewerkers om het werk goed te laten verlopen. Hierdoor stijgt de betrokkenheid van de medewerkers met de organisatie waardoor de prestaties omhoog gaan. Over het vertrouwen in de medewerkers gaat spiraal drie. In kommervolle organisaties gaan managers er vanuit dat er topdown gecontroleerd moet worden. Zonder controle en regels van het management kan de zorg niet goed verlopen vinden zij. Ondanks het feit dat hier vele voorbeelden van te noemen zijn, komt dit bij medewerkers over als wantrouwen. Prestaties dalen en het plezier in het werk neemt via de neerwaartse spiraal af. Bij de juweeltjes zijn er minder regels en worden de medewerkers vertrouwd. De vierde en laatste spiraal beschrijft hoe bestuurder omgaat met nieuwe opdrachten en hoe de medewerkers omgaan met deze nieuwe opdrachten van hun managers. In de kommervolle organisatie is er bij iedere vernieuwing zowel een mopperend bestuur als mopperende medewerkers. Allen zijn murw door alles wat ze hebben moeten slikken en zitten in een neerwaartse spiraal door onder andere de bureaucratie. Kritisch en strijdvaardig is iedereen die werkzaam is in een juweeltje. Vragen zich telkens af of de vernieuwing goed is voor de zorg of komen met een alternatief. Onzinnige opdrachten blijven buiten de deur. Ze bevinden zich in een opwaartse spiraal. Uiteraard gaat van der Mei diepgaand op de materie in. Dit beschrijft hij op een zeer prettig leesbare wijze. In 'Fatale en vitale spiralen in de zorg' geeft Jaap van der Mei zeker antwoord op de vraag waarom veel van de zorginstellingen al zolang met zoveel problemen kampen welke menig bestuurder in de care tot nadenken zal zetten. Het boek geeft vooral cruciale en soms pijnlijke adviezen hoe er in de zorg anders bestuurd en gemanaged moet worden waardoor de zorg en zorgorganisaties zeker kunnen verbeteren. U bent dus gewaarschuwd.