Over teamprocessen zijn boeken vol geschreven; het is immers altijd een uitdaging om een groep mensen met verschillende karakters, achtergronden en belangen samen te laten werken aan een gezamenlijk doel. De set teamontwikkelingskaarten is ontworpen om teams te helpen bij het geven van inzichten bij teamleden (en daardoor ook bij het team als geheel). Ontwikkelingsfasen De ontwerpers maken onder andere gebruik van het teamontwikkelingsmodel van Bruce Tucker (1965), dat wordt behandeld in de handleiding bij de kaartenset. Dit model beschrijft vijf ontwikkelingsfasen: de oriëntatiefase, conflictfase, normeringsfase, prestatiefase en afscheidsfase. De auteurs raden aan om voorafgaand aan een sessie met het team te toetsen in welke fase het team zich bevindt (hoewel zij ook duidelijk maken dat dit geen lineair proces is). Ook onderscheiden de auteurs vier niveaus van 'teamvolwassenheid' naar het model van Hersey en Blanchard. Deze niveaus zijn gekoppeld aan de ontwikkelingsfasen van Tuckman, waarbij het laagste niveau staat voor 'losse individuen' en het hoogste niveau voor een goed werkend team. De handleiding bij de set kaarten geeft een overzicht van kenmerken en gedrag die bij elk niveau horen. Tot slot behandelt de handleiding ook nog 12 'aspecten' rondom de ontwikkeling van teams, zoals 'strategie' en 'rollen'. Elk aspect heeft 9 deelaspecten, zoals 'deler' (rollen) en 'doelen stellen' (strategie). Elke kaart bevat een titel die het deelaspect aangeeft en een afbeelding waarvan de kleur staat voor één van de 12 hoofdaspecten. Tot slot is elke kaart verdeeld in twee helften: een 'zonkant' en een 'maankant', waarbij de zonkant staat voor 'spontaan, pragmatisch en vanuit gevoel' en de maankant voor 'serieus, theoretisch en vanuit ratio'. Een korte uitleg bij de zon- en maankant op elke kaart verduidelijkt dit. Zo luidt de uitleg bij de zonkant van de 'Doelen stellen'-kaart: 'Je stelt doelen die richting geven'. De maankant luidt: 'Je stelt doelen die resultaat bepalen'. Uitleg spelkaarten Om de kaarten effectief in te zetten in een sessie geeft de handleiding enkele werkvormen die een facilitator kan gebruiken. Zo stellen de auteurs een werkvorm in teamverband voor die bestaat uit drie sessies. De eerste sessie heeft als doel om te verkennen wie wie is en het verbinden van de doelstellingen. De teamleden trekken om en om een kaart en de afbeelding op zich inwerken en bedenken wat deze kaart voor hen betekent of doet. Daarna deelt de persoon zijn inzichten met het team. In een tweede sessie kan dit worden herhaald, maar ditmaal kan de facilitator een actueel thema als leidraad gebruiken (een bottleneck, een conflict, enz.). De facilitator kan daarbij een keuze maken welke aspecten een rol spelen. In een laatste sessie kun je vervolgens terugblikken: wat ging goed of fout en wat kunnen we daarvan leren? De ondertitel van de set teamontwikkelingskaarten is 'Slagvaardig groeien' en dat is niet voor niks; het primaire doel van het inzetten van de kaarten is om teams te laten groeien in hun volwassenheid door open en eerlijk over diverse onderwerpen te praten. De set kaarten ziet er prachtig uit. De kaarten en het bijbehorende boekje zitten verpakt in een stevige kartonnen doos. Het kleurrijke geheel en de mooie afbeeldingen nodigen uit om direct aan de slag te gaan. Diepste weten uiten Ik heb mijn twijfels of de aanpak in alle gevallen geschikt zal zijn; niet iedereen zal worden geprikkeld door deze methode. Niet elke persoon is gewend om zijn of haar - zoals de auteurs het noemen - 'diepste weten' te uiten, ook al is er een veilige omgeving en sfeer. Daar komt bij dat de opzet met zon- en maankant de uitspraken op de kaarten soms erg zwart/wit maakt, waardoor het gevaar op de loer ligt dat de deelnemers vervallen in clichés die het team niet effectief verder brengen in hun ontwikkeling. Een andere kritische noot is de weinig concrete aanpak. Hoewel er in het bijbehorende boekje een uitleg wordt gegeven en een aantal werkvormen wordt voorgesteld is er niet één waarmee ik als (ervaren) trainer direct uit de voeten kan. Ik zie geen vertaling van de kaart naar de praktijk en dus ook niet hoe dit direct kan bijdragen aan teamontwikkeling. Praktische voorbeelden ontbreken. Professionele facilitator Wellicht dat een professionele facilitator die veel ervaring heeft met de kaartenset hierbij kan helpen; deze service wordt dan ook aangeboden via de bijbehorende site die via een informatiekaart bij de spelkaarten wordt bijgeleverd. Mensen zonder ervaring raad ik aan om de set eerst uitgebreid te testen in een veilige omgeving (familie of vrienden) voor je een sessie organiseert op je werk.
Over Amber Zwartbol
Amber Zwartbol is onderwijskundige (bij een overheidsinstantie).
