Totaal van Marcel van Roosmalen - ‘Een genot om te lezen’

Alsof je een script leest van een scetch uit Jiskefet. Marcel van Roosmalen bezoekt in 2011 voor nrc.next diverse workshops zoals Werken met Excel, Spelen met waardering en een Masterclass Incasso. De lulligheid druipt ervanaf. Ronduit geniaal doet van Roosmalen verslag, niet van de soms onbegrijpelijke inhoud van de trainingen, maar van de idiote gedragingen van de trainers. De een komt met een zelfgemaakt kroontje op zijn hoofd de zaal binnengelopen, de ander laat deelnemers minutenlang zwijgend tegenover elkaar in de ogen kijken en een derde weigert Van Roosmaalen en de fotograaf toegang. ‘Discussie gesloten. Einde oefening. Klaar uit.’ En dat op repeat. Ik durf op verjaardagsfeestjes nu bijna niet meer te vertellen dat ik leiderschapstrainingen geef. Al is het weliswaar zonder kartonnen kroontje op mijn hoofd.

Objectiviteit

Net als vele anderen, luister ik regelmatig naar de dagelijkse podcast ‘Weer een dag’, met Van Roosmalen en Gijs Groenteman en lees ik de columns van Van Roosmalen in NRC. En dus kon ook ik niet uit onder de schaamteloze promotie van het boek Totaal, of zoals Van Roosmalen zelf stelt, de promotie van de reportage. Na achthonderd pagina’s met ‘zijn beste reportages’ - maar eigenlijk al na het lezen van de eerste bijdrage over Conny Mus - ben ik om. Terwijl mij tijdens mijn studie Journalistiek - die een studiegenoot wel eens omschreef als een uit de hand gelopen Teleaccursus - werd voorgehouden vooral zo objectief mogelijk te schrijven, spot Van Roosmalen met deze en vele andere belachelijke ongeschreven journalistieke regels. Los van het feit dat objectiviteit niet bestaat, is het een verademing de stem van de auteur in de reportages terug te lezen. En zoals gezegd,de stukken in Totaal zijn op het absurdisme af. Neem alleen al het stuk ‘Bommen op Volendam’ waarin Van Roosmalen in 2008 voor de VARAgids in een bus met journalisten stapt voor een reportage over Volendam. Geen gezapig verslag over het vissersdorp dat centraal staat in Palingsoap, maar een beschrijving van Van Roosmalens afkeer van bekende Volendammers en een uit de hand gelopen ruzie met de cameraman van SBS Shownieuws, die de auteur het liefst op zijn bek slaat om zijn gechagrijn.

Mishu

Van Roosmalen ziet dingen die vele anderen niet zien. Of tenminste, die andere journalisten niet lijken te zien of niet durven te benoemen in hun stukken. Mooi voorbeeld is zijn bezoek aan het huis van LPF’er Mat Herben. Er is niemand thuis. ‘Tenminste geen mensen,’ schrijft hij, om vervolgens over Mishu, de hond van de Herbens te beginnen. Hard moest ik lachen om de beschrijving van de aquarel in wording, die hij door te gluren door een raam ziet staan. Het is van mevrouw Herben, ‘Een creatief kunstenares. Deze week verft ze luchten, maar het kunnen ook waterpartijen zijn.’

Heilige huisjes

Hoewel Van Roosmalen in al zijn reportages zelf de hoofdpersoon lijkt, neemt hij zichzelf in geen van de stukken serieus. En misschien zit juist hierin de kracht - de kunst - van zijn bijdragen. Ook is hij niet bang tegen heilige huisjes aan te schoppen, met het risico nooit meer door een persvoorlichter te woord te worden gestaan. Zo vraag ik mij na het lezen van ‘Op campagne met Oranje’ (2004) af of Van Roosmalen ooit nog is geholpen door de medewerkers van de Rijksvoorlichtingsdienst. Terwijl de doorsneejournalist in verslaglegging van het wel en wee van ons koningshuis een figurantenrol inneemt, durft Van Roosmalen te stellen dat de koningin degene is die toneelspeelt.

Stijl

Nog een mooie quote dan, die misschien wel het best de reportagestijl van Van Roosmalen weergeeft. De auteur is op bezoek aan de Heineken Experience in Amsterdam. Uiteraard is hij omringd door talloze toeristen. Een van hen vraagt hem of hij hier ook mocht blowen. Andere journalisten zouden het in hun reportage hierbij laten. Van Roosmalen niet. Hij voegt toe wat zijn reactie op de vraag van de toerist was: ‘Ik vond van wel.’

Nederig

‘Totaal’ is dus inderdaad wat Van Roosmalen zegt dat het is: een ode aan de reportage. En in de stijl van Van Roosmalen een genot om te lezen. Hopelijk voor veel journalisten ook een voorbeeld om te volgen. Al zullen weinigen dit niveau kunnen evenaren. In dit nederige besef kon ik het tijdens mijn vakantie op Sardinië niet laten en maakte ik dit keer geen foto’s van wat ik zag en meemaakte, maar pakte ik mijn notitie-app er dagelijks bij voor mijn reportage.