Na de dialoog tussen de Dalai Lama en Aartsbisschop Desmond Tutu over Vreugde is er nu, met pandemie, discriminatie, ongelijkheid, en de grootste bedreiging van alles, klimaatverandering, behoefte aan hoop. Abrams heeft in drie sessies een dialoog met Jane Goodall, die al jarenlang de wereld rondreist om speeches over hoop te geven, er boeken over schrijft en podcasts geeft.
Het gesprek, dat bijna woordelijk wordt weergegeven, geeft een heel mooi inkijkje in het leven en de overtuigingen van Jane. Ook de sfeer is mooi getroffen, met de rode wangen en blauwe coltrui van Jane, het plotselinge vertrek van Abrams door het overlijden van zijn vader, een beschrijving van de omgeving (waaronder een huisje op de Veluwe) en de vele glazen whisky. Een flink aantal foto’s brengt Jane én Abrams tot leven. Alsof je een documentaire zit te lezen!
Hoop en spiritualiteit
Naast Jane’s bespiegelingen over hoop, is er ook ruimte voor haar geloof in het bestaan van een overkoepelende spirituele kracht, een hogere Intelligentie, die in al het leven op aarde aanwezig is. Klinkt wat zweverig, maar Jane pareert dit direct met een quote van Albert Einstein: ‘The harmony of natural law ... reveals an intelligence that, compared with it, all the systematic thinking and acting of human beings is an utterly insignificant reflection’. (Uit: The world as I see it van Albert Einstein). Je merkt ook aan alles dat zij gelooft dat ze met een doel op Aarde is ‘gezet’ en dat alles met een reden gebeurt. Toeval bestaat niet!
Het boek van hoop draait om de vier redenen die Jane heeft om hoopvol te zijn:
- het verbazingwekkende menselijke intellect,
- de veerkracht van de natuur,
- de kracht van de jeugd en
- de ontembare menselijke geest.
Intellect
Het deel over het intellect gaat over onze evolutie, waarom we niet persé intelligenter zijn dan dieren, maar wel een intellect, verstand hebben dat ons naar de maan bracht. Taal is volgens Jane dat wat het verschil maakt. Jammer dat we ons verstand niet gebruiken bij de omgang met de natuur. Maar het is hoopvol dat we dat wel zouden kunnen en onze creativiteit voor iets goeds kunnen gebruiken.
Veerkracht
Bij de veerkracht van de natuur lezen we over de Survivor Tree, die tussen de brokstukken van de torens van het WTC lag, dood leek, maar dat niet was. Ook waren er twee bomen die de atoombom van Nagasaki overleefden. En zo zijn er nog heel wat voorbeelden van de weerbaarheid en het aanpassingsvermogen van de natuur. De keerzijde is dat diersoorten minder weerbaar zijn, dat er al heel veel soorten zijn uitgestorven en dat we de natuur zeker een handje moeten helpen omdat de schade die we toebrengen ongekend is.
Jeugd
De kracht van de jeugd gaat met name in op de hopeloosheid en depressie die veel jonge mensen voelen, en die omgeturnd kan worden tot hoop en activiteit. Jane bereikt veel jongeren met haar speeches op scholen, en jeugd in afgelegen gebieden met haar Roots & Shoots-programma, waar kinderen meedoen met activiteiten op sociaal gebied, milieu of dierenwelzijn. Zo krijgen zelfs de kindsoldaten en de verkrachte meisjes in Burundi weer hoop. De alumni van R&S hebben invloedrijke banen, en werken op verschillende manieren aan duurzaamheid. En als jongere kun je stemmen, natuurlijk. Als jongere ben je niet machteloos, stelt Jane: miljoenen druppels maken een oceaan.
Geest
De ontembare menselijke geest gaat over vasthoudendheid, het nooit opgeven, het onmogelijke toch proberen. Dat we handicaps, discriminatie, misbruik overwinnen, ons leven willen geven in een strijd voor vrijheid. Het hebben van een hoger doel. Denk aan Martin Luther King, Nelson Mandela, Ken Sari-Wiwa, Mahatma Ghandi, Winston Churchill. Als mensen dat niet hebben, moet je een verhaal vertellen wat hun hart raakt en wakker schudt. Dat is wat Jane met haar speeches (en boeken en podcasts) doet.
Een leven met hoop en wanhoop
Deze vier onderwerpen worden gelardeerd met inkijkjes in Jane’s leven. Hoe ze zonder opleiding chimpansees ging bestuderen, en wanhopig was toen deze zich maandenlang niet van dichtbij lieten bekijken. Hoe ze zonder vooropleiding een PhD haalde, en doodsbenauwd voor haar hoogleraren was. Welke mensen en dieren ze ontmoette en hun leven beter maakte. (‘Ik geef nooit op’) Hoe ze als 90-jarige nog steeds activistisch is. Together we can, together we will, is haar hoopvolle lijfspreuk.
Dialoog
De vorm van dit boek is bepaald origineel, met de dialoogvorm, waarbij de interviewer, Abrams, niet alleen de vragen stelt, maar ook eigen inbreng en meningen heeft, zodat er echt een dialoog ontstaat. Ook de manier waarop Jane haar leven beschrijft is goed gedaan, met steeds een link naar hoop, wanhoop en hopeloosheid. Niet opschepperig, zeker niet zo droog als haar Wikipediapagina, wél heel boeiend. Dat komt met name door de vele voorbeelden, een erg goed gebruik van storytelling. Jane zegt dan ook dat verhalen vertellen het hart raakt en wakker schudt. Dat geldt ook zeker voor dit boek.
Omdat Jane een PhD heeft, mag je ervan uitgaan dat veel van haar stellingen onderbouwd zijn met bewijs (van haarzelf in Gombe), hoewel de referenties beperkt zijn. Toch merk je aan alles dat ze zich geen wetenschapper voelt, maar een naturalist, met empathie en verwondering voor de natuur, gelovend in een hogere Intelligentie. Oh, dat weet ik niet, zegt ze ook vaak, heel eerlijk. Mooie mix.
Hoopgevend
Het is erg fijn om weer eens een boek te lezen dat positief is over onze kansen om klimaatverandering en met name het verlies van biodiversiteit aan te pakken, zonder dat de vernietiging die we hebben aangebracht gebagatelliseerd wordt. De voorbeelden over de projecten van Roots & Shoots, Rewilding en andere zijn bepaald hoopgevend!
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
