Iedereen kan gedachtelezen - ‘Je pikt er gaandeweg wat van op’

Er zijn veel boeken geschreven over het begrijpen, beïnvloeden en manipuleren van anderen. Als je de categorie wat oprekt, kun je boeken over effectieve communicatie er ook in kwijt. Ook dit boek hoort in die categorie: Iedereen kan gedachtelezen van mentalist Henrik Fexeus. Ik haal de effectieve communicatie aan, omdat Fexeus dat naar voren brengt als een belangrijke reden om het boek te lezen. Want: wanneer je iemand beter begrijpt, kan je samen een doel bereiken. Tenminste, als je allebei geoefend bent in het oppikken, opbouwen en inzetten van rapport, lichaamstaal en subliminale taal. Zo niet, dan ben je in het voordeel en kun je overtuigen.

Visie

Elk van de 12 hoofdstukken heeft een onderwerp, waarbij vooral in begin van het boek een opbouw is te ontdekken. Fexeus zet de toon met wat ik disclaimers noem. Zo vertelt hij gebruik te maken van modellen om de werkelijkheid weer te geven en op basis daarvan handvatten te bieden. Modellen zijn volgens hem niet per se een objectieve beschrijving van die werkelijkheid, maar borgen wel resultaat. Verder zet hij in het begin zijn visie uiteen, hij hanteert een eenheid van lichaam en geest. Hoewel die geest dan wel weer een invloedrijk onbewust gedeelte heeft dat apart lijkt te functioneren van de rest.

Flow

Ik noemde het al: rapport. Dit is, zo stelt het boek, het belangrijkste onderdeel om in communicatie verder te komen met iemand. Het is een aanwezig maar ongrijpbaar concept, dat is te omschrijven als de flow tussen gesprekspartners. Dit onderwerp is zo belangrijk, dat het over twee hoofdstukken is verdeeld: uitleg over wat het is en tips hoe je het kunt inzetten. Fexeus noemt veel bekende technieken zoals spiegelen, stem- en taalgebruik om het rapport tot stand te brengen of te versterken.

Kennis gebruiken

Zintuigen en emoties hebben volgens Fexeus een sterke koppeling met taalgebruik en zichtbare communicatie. Hij gaat ver in deze aanname, door te suggereren dat mensen een dominant zintuig hebben, dat terug te vinden is in hun woordkeuze. Zinnen als: ‘Ik zie je punt’ of ‘Bij wijze van spreken’ zouden duiden op die dominantie.

Het boek behandelt meer omstreden theorieën , bijvoorbeeld die over Eye-Accessing Cue (EAC). Dit is de theorie dat de meeste mensen onbewust een bepaalde kant op kijken wanneer ze ergens over nadenken of naar zoeken in hun herinnering. Het oproepen van een beeld brengt bijvoorbeeld de blik naar linksboven. Deze kennis en trucjes kun je nuttig gebruiken. Je kan jezelf en anderen verbaasd laten staan, zo stelt Fexeus, al lijkt hij dat vooral toe te passen in versiertactieken en party tricks (hoofdstuk 8 en 11).

Aandacht

Hier komen we bij een spanningsveld, dat Fexeus zelf creëert. Bij meerdere theorieën en verwante technieken geeft hij eerst uitgebreid uitleg en aanwijzingen, waarna hij aan het eind van een hoofdstuk vertelt dat het onderzoek of de theorie waarin hij eerst geloofde, inmiddels achterhaald is. Hij meldt te hebben getwijfeld om dit op te nemen in het boek, maar omdat de technieken (voor hem) goed werken, geeft hij ze het voordeel van de twijfel. Daarmee begeeft hij zich op glad ijs. Mijn idee: wanneer je bewust bezig bent met het beter begrijpen van anderen, en je daarbij met aandacht richt op wat ze zeggen en hoe ze het zeggen, leer je al snel signalen herkennen waar je op inspeelt.

Onderbouwing

Fexeus zegt op andere auteurs te steunen. Het gedachtengoed dat hij gebruikt is best vaak - ik zei het al - omstreden of achterhaald. Boeken en artikelen uit NLP, hypnose en sociobiologie hebben een hoog hit-or-miss gehalte. In de disclaimer geeft hij al aan dat hij zich hiervan bewust is, zijn herhaalde argument blijft: het werkt! In andere boeken over (praktische) psychologie, communicatie en lichaamstaal wordt niet alleen uitgebreider onderbouwing gegeven, de claims op effect zijn veel voorzichtiger.

Al met al is Iedereen kan gedachtelezen een geinig boek. Het leest lekker weg door de persoonlijk-vertellende schrijfstijl en je pikt er gaandeweg wat van op. Wanneer je boeken wilt lezen die wat dieper op de onderwerpen ingaan, kan ik aanraden: Invloed (Cialdini), Ik weet dat u liegt (Boersma & Eggers), What every body is saying (Navarro & Karlins) en Nudge (Thaler & Sunstein).