Juditha Melssen schreef vanuit haar theaterachtergrond en haar ervaringen als opleider en organisatieadviseur een bijzonder boek over een onderwerp waarover in de managementliteratuur weinig is geschreven. Ze verbindt in Wat acteurs weten en leiders vergeten het theaterperspectief met het organisatieperspectief. De kracht van lichaamstaal is het centrale uitgangspunt.
Fysieke eigenschappen
Achtereenvolgens passeren alle fysieke eigenschappen van ons lichaam de revue die van belang zijn in het werken en samenwerken in teams. Eerst het lichaam als geheel en dan gaat het om zaken als uiterlijk, postuur, gedrag, houding en voorkomen. Vervolgens bespreekt de auteur onderwerpen als de stem, ogen, neus, spreken en mimiek. Houding, schouders, zitten en staan, lopen en bewegen, ruimte geven en nemen, positie innemen, contact met het publiek, zelfs territoriumgedrag, het komt allemaal aan bod. Steeds wordt duidelijk dat anderen die ons waarnemen reageren op fysieke signalen. Bewust, maar vaak onbewust.
Gewapend met deze inzichten bespreekt Juditha Melssen hoe je je kunt voorbereiden op een presentatie en hoe deze inzichten kunnen helpen bij het gebruik van technologische hulpmiddelen. Een belangrijk onderwerp als het inrichten en houden van online vergaderingen wordt uitgebreid besproken. ‘De camera ziet alles, ook gebrek aan spontaniteit’, aldus de auteur.
Zesde zintuig
Opvallend vond ik haar beschrijving van het zesde zintuig van acteurs: het vermogen om ruimte te voelen, om de afstand tussen hen en het publiek te overbruggen en de toeschouwers ontvankelijk te maken. Een mooi bruggetje van theater naar arbeidsorganisaties is de verwijzing naar de technieken die een acteur weet te gebruiken om zichzelf onzichtbaar te maken, zodat men als het ware vergeet dat hij aanwezig is. Dat zouden leidinggevenden ook moeten kunnen, vanuit het besef dat hun aanwezigheid vaak leidt tot sociaal wenselijk gedrag van groepsleden.
Intuïtie dus niet als zesde zintuig, zoals vaak wordt gesuggereerd, maar intuïtie komt wel aan de orde als, wat ik maar noem, een indirect fysiek kenmerk van het menselijk lichaam, net als emotie en ratio, die in de laatste hoofdstukken aan bod komen.
Vragen
Elk hoofdstuk sluit af met bewustwordings- en verwerkingsvragen en met een aantal fysieke oefeningen die je als individu of samen met je team kunt uitvoeren. Het boek is gelardeerd met veel praktijkvoorbeelden en een aantal uitvoerig beschreven casussen.
Ik las een bijzonder boek over een bijzondere materie: de (on)zichtbare invloed van lichaamstaal in organisaties. Ook zeer stijlvol vormgegeven en uitgevoerd. Er komt een zeer groot aantal verschillende (direct en indirect) fysieke onderwerpen voorbij, regelmatig ook in meer dan één hoofdstuk. Om die reden vind ik het wel jammer dat een trefwoordenregister ontbreekt.
Niettemin: in alle opzichten een inspirerend boek.
Over Teun van Aken
Dr. Teun van Aken is zelfstandig gevestigd organisatieadviseur en managementtrainer te Culemborg. Het gaat in organisaties altijd om resultaten bereiken met mensen. Dit was ook het leidmotief in zijn laatste twee publicaties. Van Aken is (co)auteur van een groot aantal artikelen en boeken.
