Zwart en vrouw gaat over verschillende vormen van onderdrukking van ‘mensen met melanine’ zoals Dangarembga mensen met een donkere huidskleur bij voorkeur noemt. Die bestaat naast de onderdrukking als vrouw en als zwarte Afrikaanse vrouw en de koloniale en patriarchale machtsstructuren die dit alles in stand houden. Dit is op zich genoeg om interessant te zijn, maar hoewel het boek dun is, vind ik de auteur toch soms te breedsprakig. Haar betoog wordt zo een beetje een bomen en bos verhaal, waarbij de auteur zichzelf bovendien verschillende keren herhaalt.
Drie essays
Zwart en vrouw bestaat formeel uit drie essays en een inleiding (eigenlijk het eerste essay van vier) over de koloniale geschiedenis van het toenmalige Rhodesië en de ‘kwaadaardige machtsstructuren’. Die zorgen voor verschillende vormen van onderdrukking van zwarte mensen in het algemeen en zwarte vrouwen in het bijzonder. De gevolgen van deze patriarchale en koloniale structuren in de samenleving en voor de mensen die onderdeel zijn van die gemeenschap, vormen het thema van het boek.
Het persoonlijke is politiek
Bij een essayboek verwacht ik een min of meer objectief of afstandelijk betoog, maar het persoonlijke is politiek, ook voor Dangarembga. Daarom gaat het minstens zoveel over haarzelf als over de machtsstructuren die ze kritisch tegen het licht houdt en die haar en andere vrouwen beperken. Dangarembga is inmiddels de 60 gepasseerd, ging als kind van Rhodesië naar Engeland, omdat haar ouders naar Londen gingen voor een opleiding. Ze werd als kind zonder verdere toelichting of plichtplegingen achtergelaten bij een welwillend pleeggezin in Dover. Nadat haar ouders hun opleiding hadden afgerond, gingen ze terug naar Zimbabwe. Dangarembga ging studeren in Cambridge en Berlijn en werd uiteindelijk met de nodige moeite een gepubliceerd schrijver.
Verwevenheid
De esssays gaan over het schrijverschap als doorlopende analyse van de verwevenheid van haar eigen leven met de geschiedenis van Rhodesië/Zimbabwe, en over de positie van vrouwen in koloniaal en post-koloniaal Zimbabwe. We lezen hoe hun leven en mogelijkheden beperkt worden door de ondergeschikte maatschappelijke positie waarin zij zich bevinden. Het laatste essay gaat over hoe dekolonisatie niet alleen juridisch moet plaatsvinden, maar ook vooral in de verbeelding. Zodat de mensen in de gedekoloniseerde samenleving hun invloed op een positieve manier kunnen laten gelden.
Schrappen
Op zich is de thematiek interessant genoeg, maar voor mij persoonlijk had schrijven iets meer schrappen mogen zijn. Dan waren de essays korter, helderder en meer to the point geweest. De boodschap gaat nu vaak verloren in een brij van woorden. Zoals aangegeven, valt de auteur bovendien regelmatig in herhaling. De sterke openingszin van het boek blijkt daarmee helaas geen indicatie voor de kracht van de rest van dit boek.
Dit is een boek voor de doorgewinterde liefhebber die graag eens leest van een Afrikaanse intellectuele vrouw over kolonisatie, dekolonisatie, feminisme, intersectionaliteit en onderdrukking én die bereid is zich serieus vast te bijten. Dit is geen boek om even ontspannen te lezen op een regenachtige achternamiddag. Daarvoor is het - helaas - te taai wat mij betreft.
Over Sippy van Akker
Sippy van Akker MSc is bestuurskundige en legt zich toe op coaching en consultancy op het gebied van mens, werk en zingeving. Sippy schrijft over deze onderwerpen op zinvollerleven.nl, platform voor bewust en zinvol leven en werken.
