Besluitvorming in organisaties is vaak doorspekt met machtspelletjes en gebaseerd op wantrouwen. Dit politieke karakter van organisaties komt noch de organisatie, noch de mensen die erin werken, laat staan de klanten ten goede.
Invloed
Hetebrij definieert een organisatie niet als een systeem, zoals redelijk gebruikelijk is, maar als een proces van interactieve uitoefening van invloed van mensen op elkaar. En macht is een middel bij uitstek om invloed uit te oefenen. Hetebrij zet daar als tweede middel communicatie naast. En dan wel open communicatie, waarin macht besproken wordt en argumenten worden gebruikt zonder de keuze op te leggen. Als men het niet eens wordt, dan wordt dissensus als te respecteren gegeven aanvaard.
Drie delen.
Het eerste deel van Macht en politiek in besluitvorming is een verkenning van de mogelijkheden om politisering te bestrijden. Dat vraagt een doordacht invloedspel en bespreekbare macht, waarbij voorkomen van politisering beter is dan het opheffen ervan, aldus de auteur.
Het tweede deel gaat tamelijk gedetailleerd en uitvoerig in op de manieren waarop besluitvorming kan worden georganiseerd. Omdat er uiteindelijk volgens de auteur geen algemene besluitvormingsmethodiek bestaat om politisering tegen te gaan, beschrijft hij in het kort een lokale methodiek. Daarmee kunnen betrokkenen in hun eigen beïnvloedingsgebied aan de slag.
Het derde deel is vervolgens toegespitst op het aandragen van bouwstenen voor besluitvormingsbeleid. Het gaat hier om doelmatige delegatie van beslismacht. Agile en Scrum werken of zelfsturing zijn dat zelden. Het gaat om het beschrijven van keuzeruimte en beslisruimte. Dit deel mondt uit in een pleidooi voor de Rijnlandse manier van werken en samenwerken bij besluitvorming. Kern is hier dat vakmensen belangrijker zijn voor de te nemen besluiten dan managers.
Verzet tegen machtsmisbruik
Macht en politiek in besluitvorming is het vijfde - en naar eigen zeggen vermoedelijk het laatste - boek dat Martin Hetebrij sedert 2000 publiceerde over macht, communicatie, politiek en besluitvorming in organisaties. Met steeds meer aandacht voor menselijke waarden en voor verzet tegen macht en vooral tegen machtsmisbruik. De auteur neemt daarmee stelling tegen politisering, zoals hij dat zelf formuleert.
Hij eindigt zijn boek met de intrigerende vraag of dit boek een managementboek is. Het gaat in essentie niet om management, maar om het omgaan van mensen met elkaar in de context van organisaties.
Ongemakkelijk gevoel
Hoe zeer ik zijn observaties, praktijkvoorbeelden en analyses ook waardeer, ik houd bij dit laatste boek een ongemakkelijk gevoel over. Het besluitvormingsmodel dat hij presenteert omvat tien verschillende keuzemomenten, waaronder het doel, de leidende visie, deelnemende belanghebbenden en agendering. Maar rond het beslissen, over de wijze waarop keuzes metterdaad tot stand komen, biedt dit boek geen houvast. Alsof het alleen gaat om het besluitvormingsproces en niet om de beslissing, om de besluitname zelf.
Ik mis dus naast zijn besluitvormingsmodel een beslissingsmodel, waarin wordt aangegeven welke stappen worden gezet om tot een uiteindelijke keuze te komen. Hoe kom je van doel en leidende visie via overleg over keuzecriteria en het ontwikkelen van alternatieven tot de eindbeslissing. Daarover gaat Macht en politiek in besluitvorming helaas niet.
Over Teun van Aken
Dr. Teun van Aken is zelfstandig gevestigd organisatieadviseur en managementtrainer te Culemborg. Het gaat in organisaties altijd om resultaten bereiken met mensen. Dit was ook het leidmotief in zijn laatste twee publicaties. Van Aken is (co)auteur van een groot aantal artikelen en boeken.
