Historicus en financieel-journalist Mathijs Smit ging op zoek naar de man achter het imago van de kunstzinnige, ethische en filosofisch ingestelde ondernemer die in 2006 op 65-jarige leeftijd overleed. Smit vlooide stapels boeken, artikelen en documententen door. Ook sprak hij een groot aantal bekenden van Paul. Maar de biograaf drong niet echt tot de familie door. Die weigerde – in elk geval officieel - elke medewerking.
Daardoor blijft Filosoof-miljardair met als ondertitel ‘De ongeautoriseerde biografie van Paul Fentener van Vlissingen (1941-2006)’ in zekere zin aan de oppervlakte steken. De lezer leert de man niet beter kennen, maar wel neemt hij kennis van wat hij heeft gedaan. En dat is indrukwekkend. Je ziet de strijd van een familiebedrijf dat groot geworden is als Steenkolen Handels Vereniging. Door de komst van aardgas in de jaren zestig moet SHV op zoek naar nieuwe activiteiten. En dan blijkt dat het niet allemaal goud is wat het vernieuwende en diversifiërende SHV aanraakt. Paul zelf heeft het geregeld over een ‘galerij van zeperds’. Deze mislukkingen worden groots overklast door de activiteiten die wel een succes zijn. Duizelingwekkende bedragen (bijvoorbeeld: de familie krijgt ook in de ‘magere jaren’ 1984, 1985 en 1986 jaarlijks een dividend van 62 miljoen gulden uitgekeerd) passeren voortdurend de revue.
Daarnaast zien we een boemelende student die liefst drie auto’s (een Jaguar, Packard en jeep) heeft. Plus een verwoede jager die zelfs een landgoed in Schotland koopt om zijn jachtliefde te kunnen bedrijven. De een wordt een gedreven topman van een miljardenbedrijf. De ander een toegewijd natuurbeschermer met wildparken in Afrika.
Maar ook roept het boek de voor ondernemers bange jaren zeventig in herinnering. SHV verplaatste toen de statutaire zetel naar de Antillen. Niet vanwege de gunstiger tarieven, zo werd gezegd, maar uit angst voor de opkomst van links en de ‘calamiteiten’ die zich als gevolg daarvan in West-Europa zouden kunnen voordoen. ‘Filosoof-miljardair’ is een boeiende geschiedenis van de wereld waarin hoofdpersoon Paul Fentener van Vlissingen verkeerde.
Over Annegreet van Bergen
Annegreet van Bergen is econoom, auteur van de bestseller Gouden jaren en journalist.
