De gloednieuwe leiderschapstheorie van Mark van Vugt en Anjana Ahuja - die zij de ‘evolutionaire leiderschapstheorie’ (ELT) hebben gedoopt - gaat uit van de gedachte dat het fenomeen leiderschap in de loop van de evolutie is ontstaan. En dat de fundamenten ervoor zijn gelegd al lang voordat er sprake was van menselijk leven op onze planeet. De ELT is dus niets minder dan een afgeleide van Darwin’s evolutieleer, geheel toegespitst op leiderschap. Of, zoals zij het zelf omschrijven in het eerste hoofdstuk waarin de onderzoekers op zoek gaan naar het wezen van leiderschap: ‘We reizen terug in de tijd om de oorsprong van het menselijk leiderschap te bestuderen.’ Hierna volgt een aanstekelijk en nieuwsgierig makend vervolghoofdstuk over leiderschap in het dierenrijk, een belangrijk aspect in dit boek, al is het maar omdat hier ten volle de schatplichtigheid van ELT aan Darwin en diens evolutietheorie wordt belicht.
Dan is het tijd om de theorie los te laten op de mens. Geen leiders zonder volgers! Het is dan ook niet vreemd dat deze groep als eerste onder de loep wordt genomen. Onze verre, verre voorouders ontdekten dat de vele gevaren waar zij mee te maken hadden het beste in groepsverband konden worden getrotseerd. Dit voedde ons vermogen om te volgen, en hieruit ontstond al vanzelf de rol van eerste onder de volgers, ofwel de leider. Een geschikte aanvoerder vergrootte de rol op overleving nog meer, vandaar dat de mens zich uit vrije wil onderwerpt aan een, toentertijd letterlijk, krachtige figuur. Maar dit goed uitgebalanceerde, want evolutionaire, proces werd recent verstoord, en wel op het moment dat de mens zich dermate had ontwikkeld dat hij meer produceerde dan hij voor zichzelf nodig had. Er ontstonden inkomensverschillen en hiermee deed ook corruptie zijn intrede. Kortom: de complexer wordende maatschappij moest in banen worden geleid. En dan zijn de onderzoekers toe aan de introductie van wat zij de ‘mismatch hypothese’ noemen: wij baseren onze keuzen voor onze leiders (ministers-presidenten, Kamerleden maar ook managers) van nu op de primaire mechanismen van onze mammoetjagende voorouders.
Wie na bovenstaande bang is met dit boek een gortdoge wetenschappelijke verhandeling in huis te halen, kunnen we geruststellen. De natuurlijke leider is een uitstekend geschreven, heldere uiteenzetting voor iedereen die iets te weten wil komen over de achtergronden, evolutie, en werking van leiderschap.
Over Erik de Vries
Erik de Vries is freelance journalist.
