Onderzoeksjournalist Stefan Vermeulen sprak voor zijn boek Heineken na Freddy – De strijd van een Nederlands wereldconcern met honderden betrokkenen en tientallen mensen uit het bedrijf zelf, uit binnen- en buitenland. Hij wilde weten hoe het Heineken verging na het vertrek van oprichter en icoon Freddy Heineken in 1989. Het bedrijf moet dan flink gemoderniseerd worden en andere bierbrouwers gaan agressief op overnamepad om de grootste te worden. Heineken dreigt op dat moment achterop te raken en moet op zoek naar de troonopvolger die de Heineken-familie niet biedt.
In driehonderd pagina’s beschrijft de auteur in chronologische wijze hoe het Heineken is vergaan tussen 1989 en nu. Het is boeiend om te lezen hoe Freddy Heineken na zijn terugtreding, via allerlei slimme zetten en zetbazen in de organisatie, zo lang mogelijk invloed uitoefende op het beleid van het bierbedrijf. Maar al te vaak zei hij ‘nee’ tegen de overnameplannen van zijn opvolgers, tot ze er moedeloos van werden. Want Freddy wilde niet dat zijn familiebedrijf in de problemen kwam en hanteerde daarom een simpele vuistregel: de totale schuld van het bierconcern mag nooit groter worden dan het totale eigen vermogen. De een-op-een-regel noemde hij dat. Kwam er geen cent winst meer binnen, dan konden toch nog alle schulden afbetaald worden als dat moest. Het ging Freddy Heineken er niet zozeer om de grootste, maar om de meest winstgevende bierbrouwer te zijn.
Maar als in de jaren negentig de internationale overnamestrijd echt losbrandt, dreigt het enigszins ingedutte familiebedrijf Heineken achterop te raken. Het is eten of gegeten worden in de snel expanderende biersector. Het roer moest om en dat gebeurde met het aantreden van de troonopvolgers Vuursteen, Ruys en vooral met Jean-Francois van Boxmeer vanaf 2004. Het was gedaan met de gemoedelijkheid van het familiebedrijf en de strenge financiële vuistregels van de oprichter. De bestuursstijl wordt Angelsaksischer met op de achtergrond een toenemende invloed van de familie de Carvalho. De focus ligt op groeien door wereldwijde overnames en deelnemingen, het maximaliseren van de winst en aandeelhouderswaarde en het terugdringen van de kosten. Er wordt fors bezuinigd en flink gesneden in het personeelbestand. Wel worden de bestuurders riant beloond met miljoenensalarissen en topbonussen, daar waar gewone medewerkers het met steeds minder moeten doen. Verreweg de meeste aandeelhouders vinden het allemaal prima want de prestaties, beurskoers en dividend zijn uitstekend.
Het resultaat mag er zijn als je de cijfers van nu vergelijkt met die van 1989 toen Freddy Heineken met pensioen ging. Heineken heeft nu 167 brouwerijen in meer dan zeventig landen, meer dan 73.000 werknemers en meer dan 250 verschillende biermerken. Nog maar 5 procent van alle Heineken-medewerkers werkt in Nederland en de bierverkoop in Nederland maakt nog ongeveer 2,5 procent uit van de totale omzet. In 2015 is de jaaromzet 20,5 miljard euro en de nettowinst steeg met 25 procent naar bijna 2 miljard. In 1989 was de jaaromzet omgerekend zo’n 3,5 miljard. Ruim 24 procent van de totale Heineken-omzet kwam toen uit Nederland en bijna driekwart van het geld werd nog verdiend in West-Europa. Dat beeld is inmiddels volledig anders.
Stefan Vermeulen heeft met Heineken na Freddy een boeiend boek geschreven. Het geeft een mooi kijkje in de keuken bij een van Nederlands populairste en succesvolste (familie)bedrijven. Vermeulen beschrijft de ontwikkelingen zo spannend mogelijk. De auteur heeft alleen de pech dat het verhaal van Heineken niet echt spannend is. Het is een succesverhaal met de gebruikelijke verloren en gewonnen bedrijfsovernames en met het gebruikelijke gesteggel in de bestuurskamer, waarbij de verschillende troonopvolgingen grotendeels geruisloos en probleemloos verlopen. Niet te vergelijken met bijvoorbeeld de internetzeepbel van World Online, de jarenlange interne machtsstrijd bij ABN-AMRO, de enorme vastgoedfraude bij Bouwfonds of het leegroven van krantenbedrijf PMC door een sprinkhaanfonds. Wat dat betreft levert Heineken in Afrika, het andere Heineken-boek dat recent is verschenen, meer vuurwerk op.
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.