Op de voorzijde van Risicovreugde staat de mens letterlijk in het risico, in de opengesperde bek van een haai. De toon van dit opvallende boek is hiermee goed gezet. Wie wordt er (niet) blij van risicovreugde?
‘Risicovreugde’ is geschreven door Leo van de Voort en Rob Fijlstra. Beide auteurs zijn gepokt en gemazeld in corporate Nederland op het gebied van finance. En dat is goed te merken aan de wijze waarop ze in het boek een aantal toonaangevende Nederlandse bedrijven analyseren. Daarover zo meer. Eerst het begin.
Het boek start uiterst origineel met, schrik niet, een gedicht uit 1898: Waiting for the Barbarians. De Griekse dichter Constantine P. Cavafy beschrijft hierin een decadente maatschappij, die uit luxe verveling uitziet naar de komst van de vijand. Dit om de zaak eens goed op te schudden. Grote ontreddering rest dan ook als die vijand er helemaal niet blijkt te zijn. Echter, een decadente maatschappij heeft eigenlijk niet eens een externe vijand nodig om te ontsnappen aan de leegte, verveling en gemakzucht. Tenminste, als het besef ontstaat dat die maatschappij zélf zijn eigen vijand is.
Deze o zo actuele filosofische bespiegeling maakt treffend de noodzaak voor het ontwikkelen van een andere mindset helder. Een mindset die de auteurs ‘risicovreugde’ noemen. Het gaat er om de vijand in jezelf te mobiliseren en de confrontatie daarmee aan te gaan. Om zo uiteindelijk als ‘overwinnaar’ uit de strijd te komen, met een bijdrage aan een iets betere wereld. Bijvoorbeeld door voor je organisatie en de maatschappij wat meer duurzame waarde te helpen realiseren. Het overwinnen van je risicoangst en cultiveren van je risicovreugde helpt daarbij.
Risicoangst en risicovreugde zijn dan ook dé twee kernwoorden in het boek. Risicoangst wordt volgens de auteurs gekenmerkt door een soort ‘kalme wanhoop’ vanwege een benauwd bewustzijn, verlamming en niets doen. Het tegenovergestelde is risicovreugde, ofwel ‘slim en leuk aanpakken’. Dit vraagt voorstellingsvermogen over bijvoorbeeld de mogelijkheden voor die duurzame waarde, samen met moed en realisatiekracht om dat te realiseren. Waar risicoangst vooral leidt tot het vermijden of minimaliseren van risico’s, leidt risicovreugde juist tot het nemen van risico’s, om te kunnen realiseren wat je wilt realiseren. Het motto hiervoor, dat bijvoorbeeld ook door leiderschapsexpert en Harvard-hoogleraar Linda Hill wordt uitgedragen: Het mijden van risico’s is in het huidige bedrijfsklimaat voor veel organisaties de meest riskante optie. Iets om goed tot je door te laten dringen.
In een aantal hoofdstukken worden de ingrediënten voor risicovreugde, voorstellingsvermogen, moed en realisatiekracht, uitgewerkt en praktisch hanteerbaar gemaakt. Met hoofdstukken als ‘Activistisch toezichthouderschap’, ‘Waarde creërend leiderschap’ en ‘Risicovreugde als morele opdracht’ wordt aanzienlijk verder gekeken dan het louter ontwikkelen van korte termijn financiële waarde. Daarbij tonen de auteurs zelf de moed om de confrontatie aan te gaan. Zo wordt een aantal grote, bekende Nederlandse bedrijven als praktijkcase op de gril gelegd en geanalyseerd op de mate van aanwezige risicovreugde. De meeste komen er aangebrand van af. Heel zinvol om deze lessen eens op je eigen organisatie lot te laten: wat is er van deze cases te leren?
Toch een kritiekpuntje op dit vlot geschreven, lekker lezende boek; ook ik ga de confrontatie niet uit de weg. Het begrip ‘risico’ blijft in dit boek onbesproken, terwijl over dit woord veel misverstanden bestaan, in theorie én praktijk. Wat is ‘risico’? En wat niet? Wat is het verschil tussen risico en onzekerheid? Welke vaak verborgen én tevens uiterst belangrijke rol spelen verschillen in risicopercepties, bijvoorbeeld bij besluitvorming? Een kort hoofdstukje hierover, desnoods een verklarende woordenlijst in een bijlage, zou dit boek voor mij compleet hebben gemaakt. Aan de andere kant, over dergelijke risicoaspecten zijn al zoveel boeken geschreven ... Dat juist het nemen van risico’s onderbouwd wordt bepleit, tegen de stroom van de gangbare opinie in, dat juich ik luid en duidelijk toe. Van Risicovreugde word ik blij!
Dr. Martin van Staveren adviseert organisaties over anders omgaan met risico’s. Zijn missie is om daarmee effectiviteit en welzijn te vergroten, binnen én buiten organisaties. Martin is ook kerndocent aan de executive masteropleidingen Risicomanagement en Public Management, Universiteit Twente. Begin 2015 verscheen zijn boek Risicogestuurd werken in de praktijk bij uitgever Vakmedianet. Op 15 augustus 2018 verschijnt zijn nieuwste boek: Risicoleiderschap: Doelgericht omgaan met onzekerheden.
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
