De organisatie is een machine, personeel werkt liever niet en moet dus aangestuurd en gecontroleerd worden. Daar is een hiërarchische structuur voor ingericht met een planning en control cyclus. McGregor noemde dat vorige eeuw in zijn Theory X en Y een negatief mensbeeld. Managers vinden het niet leuk te horen dat ze een negatief mensbeeld aanhangen, dus heet het inmiddels een pessimistisch mensbeeld. De machinemetafoor wekt de suggestie dat de organisatiewereld gecompliceerd, maar wel maakbaar en controleerbaar is. Deze manier van kijken werkt prima in een technische productieomgeving, maar niet in een sociale procesomgeving. De organisatie is dan veel meer een levend organisme. De natuur biedt hiervoor beter passende voorbeelden en metaforen, volgens Ronald van der Molen in De kracht van organisch leiderschap.
Onze maatschappij verandert aldus Van der Molen. Mensen worden steeds mondiger en zelfstandiger en hebben minder behoefte aan toezicht. Hun aandacht concentreert zich op verbinding, wendbaarheid en zelfredzaamheid. Leiderschap moet kantelen van dicteren naar voorwaarden scheppen, van controleren naar vertrouwen geven en van afhankelijkheid creëren naar autonomie vergroten. De kracht van netwerken groeit. Traditionele verticale organisatiestructuren en klassieke communicatiepatronen staan ter discussie. De complexiteit en de dynamiek van de huidige samenleving en haar vraagstukken zorgt voor onzekerheid en onvoorspelbaarheid. De uitkomst is vooraf niet vast te stellen, die zullen we al doende en proefondervindelijk moeten ontdekken. Daarbij kunnen we vijf fasen doorlopen: ontginnen, zaaien en kiemen, groeien, bloeien en vrucht dragen. Deze organische fasen vormen tevens de opbouw van het boek van Van der Molen. Ieder deel bevat twee inhoudelijke hoofdstukken waarmee de auteur invulling geeft aan organisch leiderschap, plus twee praktijkvoorbeelden.
De kracht van organisch leiderschap is smaakvol vormgegeven met mooie kleurenfoto’s die de vijf fasen van het boek natuurlijk verbeelden. De auteur gebruikt een toegankelijke schrijfstijl die prettig leest en de praktijkvoorbeelden spreken voor zich. De inhoudelijke hoofdstukken bieden geen spectaculaire nieuwe inzichten, maar maken wel heel duidelijk wat er in de huidige tijd moet gebeuren om van de mechanische manier van sturen en de bijbehorende illusie van ‘in control’ zijn over te stappen op een socialere en menselijkere manier van leidinggeven.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
