In het begin is het de stelling van de filosoof die een jongeman wil aanvechten. Aan het eind is het de conclusie die de jongeman na een aantal pittige gesprekken zelf trekt. Centraal in het boek staat het gedachtengoed van de Oostenrijkse psycholoog Alfred Adler, de individualpsychologie. ‘Marie Kondo voor de geest', kopt de uitgever op de kaft. Het mentale opruimwerk is echter geen eenvoudig klusje, De moed om jezelf te zijn is pittig leesvoer.
Alder wordt samen met Jung en Freud gezien als grondlegger van de psychologie. Zijn inzichten zijn gebaseerd op het idee dat de mens ‘individual' is, letterlijk ondeelbaar. Belangrijk verschil tussen de inzichten van Freud en Adler is dat de laatste het verleden totaal onbelangrijk vindt. ‘Welke betekenis geef je aan gebeurtenissen uit het verleden? Dat is een taak voor jou, de jij in het hier en nu', aldus de filosoof. Trauma's bestaan niet, elk gedrag is een keuze om een doel te bereiken. Etiologie versus teleologie, om de vaktermen te gebruiken. Door het hele boek bespreekt de filosoof met zijn gast concepten van de individualpsychologie, zoals levensdoelen en levensleugens. Een van deze concepten is tot ons dagelijks taalgebruik doorgedrongen: het minderwaardigheidscomplex.
De individualpsychologie is vaak paradoxaal. Zo zijn volgens Adler de doelstellingen van menselijk gedrag onafhankelijk zijn én in harmonie met de maatschappij leven. Deze paradoxen vormen de rode draad in de dialogen tussen de filosoof en de jongeman, die regelmatig geïrriteerd en verontwaardigd is en zelfs boos wordt op zijn gesprekspartner. Ook uitspraken als ‘vrijheid is door andere mensen onaardig gevonden worden' zijn olie op het vuur. Als lezer heb ik de worsteling ook ervaren... maar dat kan kloppen. In Adlers woorden: ‘Van alle soorten psychologie is de individuele psychologie waarschijnlijk het moeilijkst aan te leren en in de praktijk te brengen.' Het goede nieuws is: iedereen kan wel per direct gelukkig worden.
De moed om jezelf te zijn is een boek in Socratische dialoogvorm, een gesprek tussen een Japanse filosoof en een boze jongeman over een Oostenrijkse psychologiestroming: op zich al heel bijzonder. Alder heeft volgens de auteurs grote invloed gehad op latere auteurs als Dale Carnegie (How to win friends and influence people) en Stephen Covey (De zeven eigenschappen van effectief leiderschap), de nadruk op autonomie herkende ik zelf terug in het denken van Marshall Rosenberg (Geweldloze Communicatie) en de nadruk op leven in het hier en nu maakt dat Adler ook genoemd wordt als pionier van de mindfulness-beweging. De materie ‘landt' door de herkenning wel wat makkelijker. Volgens Adlers eigen rekenmethode kost het me nu nog wel bijna 26 jaar om me de individualpsychologie helemaal eigen te maken...
Over Liesbeth Tettero
Liesbeth Tettero is trainer en coach in het openbaar bestuur (www.publice.nl) en van ambitieuze vrouwen (www.feministerie.nl).
