trefwoord
Systeemdynamiek: Inzicht in complexe organisatiepatronen
Systeemdynamiek onderzoekt hoe systemen zich ontwikkelen en veranderen door terugkoppelingsmechanismen. Deze benadering verklaart waarom organisaties, teams en maatschappelijke vraagstukken zich vaak onvoorspelbaar en niet-lineair gedragen. Door de onderliggende patronen te begrijpen, kunnen we effectiever omgaan met complexiteit en verandering.
Wat is systeemdynamiek?
Systeemdynamiek is de studie van hoe systemen zich in de loop van de tijd ontwikkelen en veranderen onder invloed van terugkoppelingsmechanismen. Het verklaart onverwachte en niet-lineaire gedragspatronen van systemen. In plaats van te kijken naar afzonderlijke onderdelen, richt systeemdynamiek zich op de relaties en interacties tussen die onderdelen. Zo ontstaat een dieper begrip van wat er onder de oppervlakte speelt.
Karel van Berkel
Anu Manickam
Wicked World
In 'Wicked World' laten Anu Manickam en Karel van Berkel zien hoe systeemdynamiek het ontstaan en voortbestaan van wicked problems verklaart. Het boek biedt een praktisch kader voor het analyseren van complexe vraagstukken door te kijken naar onderliggende patronen en feedbackmechanismen die in stand blijven.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 4 werkdagen
Systeemdynamiek en wicked problems
In onze complexe wereld komen we steeds vaker 'wicked problems' tegen: hardnekkige vraagstukken zonder eenvoudige oplossingen. Deze problemen kenmerken zich door vele onderling verbonden factoren en tegenstrijdige belangen. Systeemdenken helpt ons om deze complexiteit te doorgronden en te begrijpen waarom sommige problemen zo hardnekkig zijn.
Patronen - 'Een rijk bezit'
Nico Jong
Soms herkennen we patronen letterlijk, maar vaak zijn ze symbolisch en zien we ze terug in rituele handelingen. Zoals het artikel 'Patronen - Een rijk bezit' benadrukt, zijn we geneigd om ieder vraagstuk apart te bekijken en snel op te lossen, wat leidt tot symptoombestrijding. Systeemdenken helpt ons een niveau dieper te kijken naar onderliggende patronen om de werkelijke oorzaken aan te pakken.
SPOTLIGHT: Hans Vermaak
Als organisatieadviseur, docent en onderzoeker combineert Hans Vermaak deze rollen in zijn werk rond complexe veranderopgaven. Hij promoveerde cum laude op het aanpakken van complexe vraagstukken en staat bekend om zijn diepgaande inzichten in systeemdenken, veranderkunde en leerprocessen.
Meer over Hans Vermaak
Hans Vermaak
De logica van de lappendeken
'De logica van de lappendeken' van Hans Vermaak behandelt hoe je vraagstukken kunt aanpakken die 'van iedereen en niemand' zijn. Met metaforen als zwermen, rizomen en patches geeft hij inzicht in hoe complexe systemen werkelijk functioneren en hoe je veranderingen kunt bewerkstelligen in situaties waar traditionele aanpakken falen.
Boek bekijken
Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis
De onderstroom en bovenstroom in organisaties
Bij systeemdynamiek kijken we naar zowel de zichtbare 'bovenstroom' (structuren, processen) als de onzichtbare 'onderstroom' (emoties, onuitgesproken verwachtingen, machtsverhoudingen). Juist in deze onderstroom liggen vaak de werkelijke verklaringen voor hardnekkige patronen en weerstand tegen verandering.
Emoties kunnen het topje van een organisatie-ijsberg zijn
Karin de Zwaan
Zoals Odette Moeskops in het artikel 'Emoties kunnen het topje van een organisatie-ijsberg zijn' uitlegt, kunnen emoties in teams wijzen op diepere systeempatronen. Ze pleit voor een systeempsychodynamisch perspectief waarbij je onschuldigend kijkt: emoties als woede kunnen het topje van een ijsberg zijn die iets wezenlijks over het organisatiesysteem vertellen.
Organisatiepatronen ontstaan meestal niet van de ene op de andere dag. Dat kan ze tot overlever maken. Ondanks interventies is er kans dat ze vroeg of laat opnieuw de kop opsteken.
Uit: Vanzelfzwijgend
Odette Moeskops
Vanzelfzwijgend
In 'Vanzelfzwijgend' onderzoekt Odette Moeskops hoe organisatiepatronen ontstaan en waarom ze zo hardnekkig kunnen zijn. Ze laat zien hoe de emotionele logica van organisatiepatronen werkt en welke mechanismen ervoor zorgen dat bepaalde dynamieken steeds terugkeren, ook na ogenschijnlijk succesvolle interventies.
Boek bekijken
Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis
Systemisch leiderschap
Om effectief te werken met systeemdynamiek, is een andere vorm van leiderschap nodig. Systemisch leiderschap stelt de leider in staat om patronen te herkennen, de onderstroom te begrijpen en gerichte interventies te doen die het gehele systeem beïnvloeden in plaats van slechts symptomen te bestrijden.
Barbara Hoogenboom: ‘Als quick fixes zouden werken, dan hadden ze dat al gedaan’
Bert Peene
Systemisch leiderschap is een integrale vorm van leiderschap waarbij je niet alleen analytisch kijkt, maar ook wat het geheel nodig heeft. Zoals in het artikel 'Als quick fixes zouden werken, dan hadden ze dat al gedaan' wordt uitgelegd: systemisch leiders kijken verder dan snelle oplossingen en richten zich op de onderliggende dynamiek.
Barbara Hoogenboom
Tim van Lingen
Rijp - Impactvol Systemisch Leiderschap
In 'RIJP - Impactvol Systemisch Leiderschap' bieden Barbara Hoogenboom en Tim van Lingen een verfrissende kijk op hoe leiders organisaties als systemen kunnen benaderen. Ze laten zien dat een systemisch leider eerst de oorsprong van problemen begrijpt voordat hij ingrijpt, vanuit een verbinding met zowel zichzelf als de organisatie.
Boek bekijken
Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis
SPOTLIGHT: Barbara Hoogenboom
Barbara Hoogenboom is mede-eigenaar van het Bert Hellinger Instituut Nederland en oprichter van de Systemic Business School. Ze heeft een passie voor het toegankelijk maken van systemisch leiderschap, zodat leiders en medewerkers in verbinding met elkaar vanuit één gedragen geheel het verschil kunnen maken.
Meer over Barbara Hoogenboom
RIJP - Impactvol systemisch leiderschap
Tim van Lingen
Barbara Hoogenboom benadrukt dat de systemisch leider niet begint met problemen oplossen. Bij stilstand vraagt men eerst: 'Wat is de goede reden dat er stilstand is?' Pas na het begrijpen van de wortel van het probleem kan men effectieve interventies doen vanuit de juiste grondhouding: verbonden zijn met zowel jezelf als de organisatie.
Destructieve dynamieken herkennen en doorbreken
Systemen kunnen ook destructieve dynamieken ontwikkelen die zichzelf in stand houden. Deze patronen van geautomatiseerde acties en reacties verslechteren de situatie vaak onbewust. Het herkennen van deze dynamieken is de eerste stap naar verandering.
Hans van Dijk: ‘Destructieve dynamieken zijn overal om ons heen’
Bert Peene
In het artikel 'Destructieve dynamieken zijn overal om ons heen' wordt uitgelegd hoe patronen van acties en reacties automatisch tot bepaalde uitkomsten leiden. Het lastige aan deze dynamieken is dat er altijd minstens twee partijen bij betrokken zijn, waardoor het moeilijk is te doorgronden dat je in zo'n dynamiek zit.
Simon van der Veer
De Vanzelforganisatie
'De Vanzelforganisatie' van Simon van der Veer put uit systeemdenken om te verklaren hoe organisaties functioneren als complexe, interactieve netwerken. Het boek toont hoe feedback loops en wederzijdse afhankelijkheden het gedrag van organisaties bepalen, en hoe je deze kunt herkennen om effectievere interventies te doen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Bottom-up benadering bij systeemdynamiek
Hoewel veel traditionele verandertrajecten top-down worden ingezet, laat systeemdynamiek zien dat bottom-up benaderingen vaak effectiever zijn bij complexe systemen. Door kleine, gerichte interventies op het juiste niveau kunnen patronen worden doorbroken en kan het systeem zichzelf herorganiseren.
Floor de Ruiter
Bottom up!
In 'Bottom up!' onderzoekt Floor de Ruiter hoe complexe systemen reageren op interventies. Hij laat zien dat bottom-up benaderingen vaak effectiever zijn om vastgelopen systemen te transformeren, juist omdat ze rekening houden met hoe systemen veranderen en reageren op interne en externe invloeden over tijd.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Wicked World
Een praktische les uit 'Wicked World' is dat lineaire oplossingen vaak falen bij complexe problemen. Door systeemdynamiek te begrijpen, leren we dat kleine interventies op de juiste hefboompunten meer effect hebben dan grootschalige veranderingen die symptomen bestrijden maar onderliggende patronen intact laten.
De rol van emoties in systeemdynamiek
Emoties worden in organisaties vaak gezien als irrationeel of storend, maar vanuit systeemdynamisch perspectief zijn ze juist waardevolle signalen. Ze kunnen wijzen op spanningen of patronen in het systeem die aandacht vereisen en bieden een ingang tot de onderstroom.
Als veranderen lastig wordt kijk je naar de onderstroom
Karin de Zwaan
Zoals besproken in 'Als veranderen lastig wordt kijk je naar de onderstroom', werkt verandermanagement vaak met stappenplannen, maar dat maakt het nog niet makkelijk. Arend Ardon en Cynthia van der Zwan benadrukken dat systeemdenken gaat over uitzoomen: hoe kunnen we het gedrag in het organisatiesysteem verklaren en wat is de verborgen dynamiek?
Karin Raes
Lieke Thijssen
Op karakter naar de top!
'Op karakter naar de top!' van Karin Raes en Lieke Thijssen belicht hoe dynamieken uit iemands systeem van herkomst onbewust worden voortgezet in organisaties. Het boek toont hoe familiesystemen en organisatiesystemen elkaar beïnvloeden en hoe dit de doorstroom van leiders kan belemmeren of juist bevorderen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
Teams als systemen
Teams zijn meer dan verzamelingen individuen - ze functioneren als systemen met eigen dynamieken. Door teams als systemen te benaderen, kunnen we beter begrijpen waarom sommige teams vastlopen terwijl andere floreren, zelfs wanneer ze uit vergelijkbare individuen bestaan.
Teams ... een love story - Waarom teams eigenzinnige wezentjes zijn
Jan Jacob Stam
In 'Teams... een love story' legt de auteur uit dat een team een wezentje op zichzelf is, anders dan de som der delen. Een team heeft zijn eigen dynamiek, met nukken, een eigen willetje en soms een verbazingwekkend goed geheugen voor gebeurtenissen uit het verleden die nog steeds doorwerken.
Cultuur als systemisch verschijnsel
Organisatiecultuur zit 'in de vloerbedekking en het behang' - het is hardnekkig maar ook vervangbaar. Vanuit systeemdynamiek is cultuur een oplossing voor iets, het brengt orde in de chaos. Bij cultuurverandering moet je kijken naar het functioneren van het collectief.
Kaders van het management worden opgevat als ‘ook maar een suggestie’
Karin de Zwaan
Zoals Maaike Thiecke in 'Kaders van het management worden opgevat als ook maar een suggestie' uitlegt, is cultuur vanuit systemisch perspectief altijd een oplossing voor iets. Ze vergelijkt een organisatie met een zwerm vogels: het collectief beweegt anders dan de individuele delen, wat essentieel inzicht biedt voor cultuurverandering.
Systeempsychodynamisch perspectief
Het systeempsychodynamisch perspectief biedt een waardevolle aanvulling op het begrijpen van systeemdynamiek. Deze benadering onderzoekt hoe onbewuste emoties en groepsdynamiek invloed uitoefenen op gedrag en hoe dit bijdraagt aan de systemische patronen die we observeren.
Vanzelfzwijgend - ‘Nieuw interventierepertoire’
Niels Cool
Het artikel 'Vanzelfzwijgend - Nieuw interventierepertoire' bespreekt hoe het systeempsychodynamisch perspectief helpt bij het ontrafelen van vastzittende relaties. Emoties vormen hierbij de 'brandstof': ze voeden individueel gedrag, beïnvloeden relaties en leiden tot patronen in interacties die zichzelf in stand houden.
Conclusie: Werken met systeemdynamiek
Systeemdynamiek biedt een krachtig kader om complexe vraagstukken in organisaties en de samenleving te begrijpen. Door niet alleen naar de afzonderlijke onderdelen te kijken, maar juist naar de relaties en interacties ertussen, kunnen we diepere inzichten verkrijgen in waarom systemen zich gedragen zoals ze doen. Dit stelt ons in staat om effectievere interventies te ontwerpen die aansluiten bij de natuurlijke dynamiek van het systeem, in plaats van er tegenin te gaan. Of het nu gaat om leiderschap, teamontwikkeling, organisatieverandering of maatschappelijke vraagstukken - systeemdynamiek biedt een waardevolle lens om complexiteit te doorgronden en duurzame verandering te bewerkstelligen.
