trefwoord
Zelfdeterminatietheorie: de wetenschappelijke basis voor menselijke motivatie
De zelfdeterminatietheorie (ZDT) van Edward Deci en Richard Ryan is een invloedrijke psychologische theorie die verklaart wat mensen intrinsiek motiveert. Deze theorie stelt dat mensen drie universele psychologische basisbehoeften hebben: autonomie (zelf keuzes kunnen maken), verbondenheid (betekenisvolle relaties met anderen) en competentie (effectief kunnen handelen). Wanneer deze behoeften worden vervuld, ervaren mensen intrinsieke motivatie, optimaal functioneren en welzijn. De theorie vindt toepassingen in onderwijs, werk, sport, zorg en persoonlijke ontwikkeling.
Matthijs Steeneveld
Autonomie Verbondenheid Competentie Purpose
In 'Autonomie Verbondenheid Competentie Purpose' bouwt Matthijs Steeneveld voort op de zelfdeterminatietheorie door een vierde basisbehoefte toe te voegen: purpose. Het boek biedt concrete handvatten voor leidinggevenden, coaches en HR-professionals om een werkomgeving te creëren waarin mensen kunnen floreren door alle vier basisbehoeften te vervullen.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
De drie psychologische basisbehoeften
De zelfdeterminatietheorie heeft drie psychologische basisbehoeften geïdentificeerd die essentieel zijn voor menselijke motivatie en welzijn:
Autonomie: zelf aan het stuur staan
Autonomie betekent dat we zelf invloed willen hebben op wat we doen en hoe we het doen. Het gaat niet om onafhankelijkheid of individualisme, maar om het gevoel dat je handelt vanuit eigen keuze en in overeenstemming met je waarden. Wanneer mensen autonomie ervaren, voelen ze eigenaarschap over hun gedrag en beslissingen.
Johannes Visser
Is het voor een cijfer?
In 'Is het voor een cijfer?' onderzoekt Johannes Visser hoe cijfers in het onderwijs de motivatie van leerlingen beïnvloeden. Met de zelfdeterminatietheorie als wetenschappelijk kader laat hij zien hoe externe beloningen zoals cijfers de autonome motivatie van leerlingen kunnen ondermijnen en hoe we dit kunnen doorbreken.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Auteurs die schrijven over 'zelfdeterminatietheorie'
Verbondenheid: het belang van betekenisvolle relaties
Verbondenheid betreft onze behoefte aan warme, ondersteunende relaties en het gevoel ergens bij te horen. Als sociale wezens willen we ons verbonden voelen met anderen, gewaardeerd worden en op onze beurt voor anderen betekenisvol zijn. Deze behoefte aan verbondenheid speelt een cruciale rol in alle levensdomeinen.
Matthijs Steeneveld is een autoriteit op het gebied van de zelfdeterminatietheorie en positieve psychologie. Als trainer, opleider en auteur vertaalt hij wetenschappelijke inzichten naar praktische toepassingen. Zijn werk rond autonomie, verbondenheid, competentie en purpose helpt professionals en organisaties om menselijke motivatie beter te begrijpen en te stimuleren.
Matthijs Steeneveld
Appreciative Inquiry
In 'Appreciative Inquiry' laat Matthijs Steeneveld zien hoe deze waarderende onderzoeksmethode intrinsieke motivatie stimuleert. Hij verbindt appreciative inquiry met de zelfdeterminatietheorie en toont hoe deze aanpak de basisbehoeften aan autonomie, verbondenheid en competentie vervult.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Competentie: meesterschap ervaren
Competentie verwijst naar onze behoefte om effectief te zijn in onze interacties met de omgeving en om kansen te krijgen om onze capaciteiten te benutten en te ontwikkelen. We verlangen ernaar om uitdagingen aan te gaan die bij onze vaardigheden passen en om groei te ervaren. Het gevoel van competentie motiveert ons om te blijven leren en nieuwe uitdagingen aan te gaan.
"De zelfdeterminatietheorie stelt dat als we een gevoel van autonomie, verbondenheid en competentie ervaren, we niet alleen gemotiveerder zijn maar ook beter in staat om met tegenslagen om te gaan. Deze drie basisbehoeften vormen de kern van onze veerkracht."
Uit: Hoe we tegen een stootje kunnen
Matthijs Steeneveld: ‘Laat je medewerkers floreren, dat is belangrijker dan ooit’
Paul Groothengel
Dit artikel belicht hoe leidinggevenden een werkomgeving kunnen creëren waarin medewerkers floreren. Het bespreekt de vier psychologische basisbehoeften: autonomie (zelf keuzes maken), verbondenheid (sociale connecties), competentie (uitdagingen aankunnen) en purpose (bijdragen aan een betekenisvol doel). Wanneer deze behoeften worden vervuld, zijn medewerkers intrinsiek gemotiveerd en presteren ze beter.
Van extrinsieke naar intrinsieke motivatie
De zelfdeterminatietheorie maakt onderscheid tussen verschillende vormen van motivatie, die op een continuüm liggen van volledig extern gecontroleerd (extrinsiek) tot volledig autonoom (intrinsiek). Inzicht in deze motivatietypen helpt ons begrijpen waarom mensen doen wat ze doen.
Marlies Jellema
Motiveren kun je leren
Marlies Jellema laat in 'Motiveren kun je leren' zien hoe je de zelfdeterminatietheorie kunt toepassen in de praktijk. Ze geeft concrete handvatten voor hoe je gesprekstechnieken kunt inzetten om intrinsieke motivatie te bevorderen en duurzame gedragsverandering te stimuleren bij anderen.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
SPOTLIGHT: Marlies Jellema
Marlies Jellema heeft de zelfdeterminatietheorie toegankelijk gemaakt voor professionals. Als expert in motiverende gespreksvoering en positieve psychologie combineert ze wetenschappelijke inzichten met praktische toepassingen. Jellema heeft met haar werk rond motivatie een belangrijke bijdrage geleverd aan hoe we gedragsverandering kunnen stimuleren.
Meer over Marlies Jellema
Motiveren kun je leren
De manier waarop we met anderen communiceren kan hun motivatie sterk beïnvloeden. Als we autonomie ondersteunen door open vragen te stellen, keuzes te bieden en onze eigen agenda los te laten, stimuleren we intrinsieke motivatie. Druk, controle en externe beloningen ondermijnen juist het motivatieproces.
Een leven lang kiezen - Het coachen van loopbaan- en levenskeuzes
Evelyne Meens
Dit artikel beschrijft de zes vormen van motivatie volgens de zelfdeterminatietheorie, van volledig gebrek aan motivatie tot motivatie vanuit pure interesse. Voor leidinggevenden biedt dit een waardevol kader om medewerkers te coachen bij loopbaankeuzes. Door inzicht in deze motivatievormen kunnen managers beter inspelen op wat hun teamleden werkelijk drijft.
Toepassingen in onderwijs en opvoeding
De zelfdeterminatietheorie heeft belangrijke implicaties voor hoe we leren en onderwijzen. Onderzoek toont aan dat leeromgevingen die autonomie, verbondenheid en competentie ondersteunen, leiden tot diepere betrokkenheid, beter begrip en meer plezier in het leren.
Pepijn Dousi
Sam Moeke
Aarnoud van Nieuwenhuijze
Nathalie Aelterman
Motiverend lesgeven. Hoe? Zo!
Het boek 'Motiverend lesgeven. Hoe? Zo!' biedt docenten praktische handvatten om de basisprincipes van de zelfdeterminatietheorie toe te passen in de klas. Het ABC-model (Autonomie, verbondenheid, Competentie) vormt de basis voor effectieve onderwijsstrategieën die de intrinsieke motivatie van leerlingen bevorderen.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Alwin Sixma: ‘Motivatie kan een enorme kracht voor jou, je team en je organisatie zijn’
Peter Spijker
Dit artikel verkent hoe motivatie niet alleen persoonlijk is, maar ook vorm krijgt tijdens interactie met de buitenwereld. Het benadrukt dat motivatie verandert met onze ervaringen en dat taal hierbij een cruciale rol speelt. Voor organisaties is het essentieel om een werkklimaat te creëren waar mensen hun intrinsieke motivatie kunnen volgen.
Zelfdeterminatietheorie in organisaties en leiderschap
In de werkcontext biedt de zelfdeterminatietheorie waardevolle inzichten over hoe leiders werkplekken kunnen creëren die intrinsieke motivatie en betrokkenheid bevorderen. Organisaties die de drie basisbehoeften van hun medewerkers ondersteunen, zien vaak hogere productiviteit, meer creativiteit en minder verloop.
Hans van der Loo
Patrick Davidson
Werkvuur
Het begrip 'werkvuur' komt tot leven in dit boek van Hans van der Loo en Patrick Davidson. De auteurs gebruiken de zelfdeterminatietheorie als wetenschappelijke onderbouwing om te laten zien hoe autonomie, competentie en verbinding essentieel zijn voor bevlogenheid en productiviteit op het werk.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Coert Visser
Progressiegericht werken
Coert Vissers 'Progressiegericht werken' is een klassieker die de zelfdeterminatietheorie integreert in een praktische benadering voor persoonlijke en professionele ontwikkeling. Het boek benadrukt het belang van autonoom functioneren en laat zien hoe een progressiegerichte aanpak mensen helpt om intrinsiek gemotiveerd te blijven.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
De lastige balans tussen leren en presteren
Bert Peene
Dit artikel belicht hoe managers vaak worstelen met de balans tussen controle en autonomie. Hoewel velen de zelfdeterminatietheorie van Deci & Ryan kennen, vinden ze het in de praktijk moeilijk om los te laten. Het artikel verkent hoe eigenaarschap bij teams kan worden bevorderd door de drie basisbehoeften te vervullen.
Zelfdeterminatietheorie en welzijn
Een belangrijke voorspelling van de zelfdeterminatietheorie is dat de vervulling van de drie basisbehoeften direct bijdraagt aan ons psychologisch welzijn. Onderzoek bevestigt dat mensen die meer autonomie, verbondenheid en competentie ervaren, gelukkiger zijn, meer vitaliteit hebben en beter om kunnen gaan met stress en tegenslag.
Ellen Dreezens
Hoe we tegen een stootje kunnen
In 'Hoe we tegen een stootje kunnen' verweeft Ellen Dreezens de zelfdeterminatietheorie met inzichten over veerkracht. Ze laat zien hoe autonomie, verbinding en competentie essentieel zijn voor ons vermogen om met tegenslagen om te gaan en een vervullend leven te leiden, zelfs in moeilijke tijden.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Dé tool voor werkgeluk en prestaties
Matthijs Steeneveld
Dit artikel beschrijft hoe de zelfdeterminatietheorie een praktische tool biedt voor werkgeluk en prestaties. Door in te spelen op de basisbehoeften autonomie, verbondenheid en competentie kunnen organisaties een omgeving creëren waarin medewerkers floreren en tot hun beste prestaties komen.
Kritiek en uitbreidingen op de theorie
Hoewel de zelfdeterminatietheorie breed geaccepteerd is, zijn er ook uitbreidingen en aanvullingen voorgesteld. Sommige onderzoekers suggereren dat er meer dan drie basisbehoeften zijn, zoals zingeving of purpose. Anderen wijzen op culturele verschillen in hoe deze behoeften tot uiting komen of beleefd worden. De theorie blijft zich ontwikkelen op basis van nieuw onderzoek.
Charis Libotton
HR-woordenboek
Het 'HR-woordenboek' van Charis Libotton behandelt de zelfdeterminatietheorie in het kader van medewerkersontwikkeling en interne sturing. Het biedt HR-professionals een helder overzicht van hoe deze theorie kan worden toegepast in beleid en praktijk om intrinsieke motivatie te bevorderen.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
SPOTLIGHT: Hans van der Loo
Hans van der Loo heeft met zijn onderzoek naar zelfmotivatie en psychologische veiligheid in teams een belangrijke bijdrage geleverd aan de toepassing van de zelfdeterminatietheorie in organisaties. Zijn werk rond 'werkvuur' laat zien hoe de vervulling van psychologische basisbehoeften leidt tot duurzame betrokkenheid en prestaties.
Meer over Hans van der Loo
Zelfdeterminatietheorie in coaching en persoonlijke ontwikkeling
Coaches en therapeuten passen de zelfdeterminatietheorie toe om persoonlijke groei te bevorderen. Door cliënten te helpen hun basisbehoeften te herkennen en hieraan te werken, kunnen mensen meer autonomie in hun leven ervaren, diepere relaties opbouwen en hun capaciteiten ontwikkelen.
Eskil Elfferich
Marjanne Peters-Burgers
Op afstand de beste coach
In 'Op afstand de beste coach' laten de auteurs zien hoe de zelfdeterminatietheorie kan worden toegepast in online coaching. Het boek biedt inzichten in hoe coaches de intrinsieke motivatie van coachees kunnen aanspreken, ook wanneer ze niet fysiek in dezelfde ruimte zijn.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Liesbet Boone
Niet perfect, toch tevreden
Liesbet Boone gebruikt in 'Niet perfect, toch tevreden' de zelfdeterminatietheorie om het onderscheid tussen perfectionisme en optimalisme te duiden. Het boek toont hoe autonome motivatie bijdraagt aan gezonde prestatiedrang, terwijl gecontroleerde motivatie kan leiden tot nadelig perfectionisme.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Ayelet Fishbach: ‘Zelfmotivatie is een kwestie van zelfkennis’
Jeroen Ansink
Dit artikel belicht dat zelfmotivatie minder afhangt van wilskracht en meer van de situatie waarin we ons bevinden. Het bespreekt hoe 'bereik-doelen' effectiever zijn dan 'vermijd-doelen' en hoe we motivatiedips kunnen overwinnen. De sociale component van motivatie is cruciaal: we voelen ons verbonden met mensen die onze ambities steunen.
Zelfdeterminatietheorie en duurzame gedragsverandering
Een belangrijk inzicht uit de zelfdeterminatietheorie is dat gedragsverandering alleen duurzaam is wanneer deze voortkomt uit autonome motivatie. Wanneer mensen handelen vanuit eigen waarden en interesses, en niet uit externe druk of beloningen, is de kans veel groter dat de verandering beklijft.
Mark Siegenbeek van Heukelom
Marnix Kluiters
Duurzame ambitie
In 'Duurzame ambitie' gebruiken de auteurs de zelfdeterminatietheorie als basis voor het begrijpen van intrinsieke motivatie voor duurzaam gedrag. Ze tonen hoe het vervullen van de ABC-behoeften (Autonomie, Binding, Competentie) helpt bij het volhouden van milieubewuste gedragsverandering.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Mark Siegenbeek van Heukelom: ‘Transitie naar duurzamere wereld verloopt schoksgewijs’
Peter Spijker
Dit artikel verkent hoe de zelfdeterminatietheorie kan bijdragen aan duurzame gedragsverandering. Het bespreekt hoe autonomie, binding en competentie essentieel zijn voor het aanmoedigen van milieubewust gedrag. Door aan te sluiten bij mensen's basisbehoeften en waarden, kunnen duurzaamheidsinitiatieven effectiever worden.
Zelfdeterminatietheorie bij verlies en rouw
Ook in moeilijke levensfasen zoals bij verlieservaringen is de zelfdeterminatietheorie relevant. De vervulling van de basisbehoeften aan autonomie, verbondenheid en competentie kan helpen bij het verwerken van verlies en het opbouwen van veerkracht.
Janske van Eersel
Van de baan
In 'Van de baan' gebruikt Janske van Eersel de zelfdeterminatietheorie om te verklaren waarom baanverlies zo'n grote impact kan hebben. Zij toont hoe verlies van werk niet alleen inkomensverlies betekent, maar ook een bedreiging vormt voor onze psychologische basisbehoeften en daarmee voor ons welzijn.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Conclusie: de blijvende relevantie van de zelfdeterminatietheorie
De zelfdeterminatietheorie heeft in de afgelopen decennia een stevige empirische basis opgebouwd en blijft een van de meest invloedrijke motivatietheorieën in de psychologie. De inzichten uit deze theorie zijn waardevol voor iedereen die wil begrijpen wat mensen motiveert en hoe we omgevingen kunnen creëren waarin mensen floreren. Door aandacht te besteden aan onze basisbehoeften aan autonomie, verbondenheid en competentie kunnen we meer voldoening, betrokkenheid en welzijn ervaren in alle aspecten van ons leven.
