De invloed van het Europese recht op het Nederlands privaatrecht - deel II

CONTENTS VOLUME I GENERAL PART
A.S. Hartkamp and C.H. Sieburgh
The Influence of EU Law on National Private Law:
a brief introduction 1
Introduction 1
The structure of this collection 7
A. GENERAL ISSUES
Fabian Amtenbrink and Hans Vedder
The European Union Legal Order: An Introduction to its
Nature and Scope 13
1. Introduction 13
2. The integrated European legal order 14
3. Harmonization in the integrated European legal order 16
3.1. Harmonizing national laws through the enforcement of
the application of the internal market regime 17
3.2. Harmonization of the national legal orders by the
EU legislature 19
4. Internal market unlimited? 22
4.1. Introduction 22
4.2. Direct effect of the internal market rules 23
4.3. Free movement provisions 27
4.4. Competition rules 30
4.5. State aid 34
5. A Union of values 37
R. Meijer
The Rewe/Comet ‘doctrine’ and its implications for Dutch law 39
1. Introduction 39
2. The Concept of National Procedural Autonomy 39
VII
2.1. Introduction 39
2.2. Principle of equivalence 41
2.3. Principle of effectiveness 44
2.4. Procedural ‘Rule of Reason’ 45
2.5. Principle of effectiveness versus principle of
effective judicial protection 48
2.6. Supremacy and procedural autonomy 51
3. Implications of Procedural Autonomy for Dutch Law 52
4. Concluding remarks 55
Arthur S. Hartkamp
‘Horizontal Effects’ (or ‘Effects in Relationships between
individuals’) of EU Law 57
I. Introduction 57
II. The concepts of vertical, horizontal, direct and indirect effect in
European law doctrine 59
III. The European lawyer’s and the private lawyer’s outlook
compared 63
IV. A private law approach 65
V. Conclusion 71
Roel van Leuken
Direct Horizontal Effect of the Fundamental Freedoms 73
I. Introduction 73
II. Direct horizontal direct effect: private law implications 73
III. Case law on the direct horizontal effect of Articles 45, 49
and 56 TFEU 75
IV. Case law on the direct horizontal effect of Article 34 and 35
TFEU 85
V. Case law on the direct horizontal effect of Article 63 TFEU 90
VI. Concluding remarks 92
H.J. Snijders
New Developments in National Rules for ex Officio
Raising of Points of Community Law by National Courts 95
1. Introduction 95
2. The EU, in principle, follows national law (the one-on-one rule) 96
3. Rules of national procedural law 100
3.1. Which questions are at issue here? 100
VIII
Contents Volume I
3.2. Courts raising facts of their own motion 101
3.3. Courts raising points of law of their own motion within
and beyond the ambit of the dispute defined by
the parties themselves 103
3.4. Rules of public policy in this context and art. 101
TFEU (previously art. 81 EC) in particular 104
3.5. Cassation in particular 110
3.6. Permission implies obligation in civilibus 112
3.7. Partial conclusions 113
4. Exceptions to the one-on-one rule 113
4.1. Types of exceptions 113
4.2. A fourth type of exception? 114
5. Conclusion 116
Mark Wissink
Interpretation of private law in conformity with EU directives 119
1. Introduction 119
2. Background 120
3. One obligation, many applications 124
4. Does the obligation apply? 126
5. What must be interpreted in conformity with the directive? 134
6. How must the court interpret national law in conformity with
directives? 143
7. Case law of the Hoge Raad der Nederlanden 147
8. Concluding remarks 157
Jan-Jaap Kuipers
The Competence of the European Union in Private Law 159
Introduction 159
The Current Acquis 160
The Choice of Legal Basis 165
The harmonisation of private law: sector specific competences 169
Generic law-making powers 175
Conclusion 185
Wouter Devroe and Pieter Van Cleynenbreugel
The Impact of General Principles of EU Law on
Private Law Relationships 187
Introduction 187
IX
Contents Volume I
I. General principles of EU law revisited 189
A. General Principles as sources of EU law 189
B. Leaving classifications behind 191
II. Growing impact on private law relationships: Mangold and
Kücükdeveci as pathbreakers 192
A. The Mangold case 193
B. In search for the scope and meaning of Mangold 195
C. Mangold reconfirmed: the Kücükdeveci case 198
D. General principles and private law relationships in the wake of
Kücükdeveci
III. General principles that (potentially) affect private law
relationships 202
A. Existing general principles with proven impact on private law
relationships 204
B. Recognised principles: EU law principles with clear potential 211
C. Candidate principles 214
Conclusion 217
Mirjam de Mol
Horizontal Direct Effect of Union Prohibitions of Discrimination 219
1. Introduction 219
2. Definition of the concept of horizontal direct effect 221
3. Article 18 TFEU: prohibition of discrimination based on
nationality 222
3.1. Limited horizontal substitution effect 222
3.2. Horizontal exclusion effect 224
3.3. Consequences for private legal relationships 225
3.3.1. Horizontal substitution effect 225
3.3.2. Horizontal exclusion effect 226
4. Article 157 TFEU: specific prohibition of discrimination based
on sex for workers as regards equal pay 226
4.1. Full or unconditional horizontal direct effect 226
4.2. Consequences for private legal relationships 227
5. Article 45 (2) TFEU: prohibition of discrimination based on
nationality for workers as regards employment, remuneration
and other conditions of work and employment 227
5.1. Full or unconditional horizontal direct effect 227
5.2. Consequences for private legal relationships 228
X
Contents Volume I
6. Article 21 of the Charter: prohibition of discrimination based on
any ground such as sex, race, colour, ethnic or social origin,
genetic features, language, religion or belief, political or any
other opinion, membership of a national minority, property,
birth, disability, age, sexual orientation and nationality 229
6.1. The Charter and the possibility of horizontal direct effect 229
6.2. Mangold and Kücükdeveci -horizontal direct effect in a
nutshell 232
6.3. The approach probably applies to all Article 19 TFEUgrounds
of non-discrimination: sex, racial or ethnic origin,
religion or belief, disability, age or sexual orientation 234
6.4. Specific circumstances of Mangold and Kücükdeveci 236
6.4.1. The prohibition of discrimination at issue is used
to challenge a public act (exclusion effect) 236
6.4.2. The national public act at issue must come within
the scope of Union law 237
6.4.3. The public act at issue concerns a matter
governed by a non-discrimination directive 239
6.5. Consequences for private legal relationships 241
6.5.1. De facto horizontal exclusion effect of nondiscrimination
directives 242
6.5.2. Horizontal exclusion effect outside the scope of
application of non-discrimination directives 245
6.5.3. De facto horizontal substitution effect of nondiscrimination
directives? 246
7. Conclusion 249
I.V. Aronstein
The Principle of Proportionality in Legal Relationships between
Private Parties: its Versatility and its Bottlenecks 251
1. Introduction 251
2. A versatile principle: the proportionality principle in the
sphere of private law 252
2.1. The principle of proportionality 252
2.2. Legality review of a legislative provision fundamental
to an agreement between private parties: the vertical
proportionality test 253
2.3. Horizontal direct effect of the principle of proportionality? 256
2.3.1. Correction mechanism # 1: the principle of the
prohibition of abuse of rights 256
XI
Contents Volume I
2.3.2. Correction mechanism # 2: implications of a
vertical proportionality test for the consequences
of an agreement between private parties 258
3. Synopsis: compatible correction mechanisms in law of
national origin 259
3.1. The Diamantis route: the principle of the prohibition
of abuse of rights in Member States? 261
3.2. The Sapod suppositions: the restrictive effect of
good faith in Member States 263
4. A horizontal proportionality test in law of national origin:
some bottlenecks calling for attention 265
5. Conclusion: a principle with a long journey to go? 268
Carla Sieburgh
The Union-Law Principle of Equality and its Effect on Private Law 271
Introduction 271
Problems and questions 272
The principle of equality and its various manifestations 273
Ways in which provisions of Union law exert influence – a summary 276
Cases involving the autonomous application of the
general principle of Union law 280
Case involving review against the principle of equality
enshrined in the Charter 285
Comparison of the two types of cases discussed 289
Analysis of the cases 290
In conclusion 294
L.A.D. Keus
The Principle of Legal Certainty 297
1. Concept 297
2. Legal certainty and the interplay between EU law and
national private law 298
3. The Emmott Case 299
4. Limitation of the retrospective effect of preliminary rulings 301
5. Interpretation of private law in conformity with directives 302
6. Procedural autonomy of the Member States 305
7. The principle of legal certainty: a heat shield of the internal
legal order? 309
8. The principle of legal certainty within the EU legal system 311
9. Conclusion 313
XII
Contents Volume I
Roel van Leuken
The Internal Market Principle and Private Law 315
I. Introduction 315
II. Internal market: intent and purpose 315
III. Internal market freedoms: direct horizontal effect 317
IV. The internal market principle: autonomous impact on
private law relations 319
V. Concluding remarks 322
Chantal Mak
Unchart(er)ed Territory EU Fundamental Rights and
National Private Law 323
1. Introduction 323
2. The conceptual matrix 324
2.1. Fundamental rights and private law 325
2.2. The consequences of constitutionalisation 328
2.3. EU law and national private laws 331
2.4. The Charter at the crossroads 332
3. Four cases 333
3.1. Review of a Directive against a fundamental right:
Test-Achats 334
3.2. Review of a collective agreement in light of a
fundamental right: Prigge 337
3.3. Review of a Regulation in the balance between
fundamental rights: Deutsches Weintor 339
3.4. Review of a Directive in the balance between
fundamental rights: Sky Österreich 343
4. Chartering European private law 345
4.1. Judicial method between private law, EU law and
fundamental rights 346
4.2. The conceptual matrix rethought 349
5. Conclusion 352
B. EU LAW AND GENERAL PRIVATE LAW
Vincent Sagaert
The Acquis Communautaire in the Field of European Property Law 357
I. Introduction 357
II. Article 345 TFEU: a brake on the European harmonization of
property law? 358
XIII
Contents Volume I
III. Definition of ‘property rights’ in European legislation 365
IV. The acknowledgement of property rights as fundamental
rights in EU law 368
V. Harmonization of property security rights 376
A. Retention of title 376
1. Effectiveness of a retention of title in case of insolvency of
the buyer 376
2. The acknowledgement of the ‘Anwartschaftsrecht’ of the
buyer on retention of title 380
C. Fiduciary property as security device 382
D. Right of pledge (on financial collateral) 387
VI. Time-share of immovables 389
VII. Cultural objects 392
VIII. European rules on new incorporeal assets – emission rights
and intellectual property rights 395
IX. Perspectives for further harmonization 397
Arthur S. Hartkamp
EU Law and General Contract Law 401
1. Introduction 401
2. Review of national private law legislation in the light of EU law 403
3. Horizontal effect of provisions of the TFEU and the ECHR 412
I. Competition law 413
II. Discrimination and fundamental freedoms (TFEU) 422
III. Fundamental rights (ECRM) 430
IV. EU law and ECRM compared 436
V. Contract interpretation 439
4. Harmonised contract law: the EU directives 444
I. Introductory remarks 444
II. The directives and their relationship to doctrines of
private law 446
5. Conclusions 462
C.H. Sieburgh
EU Law and Non-Contractual Liability of the Union, Member States
and Individuals 465
I. General views 465
1. Introduction 465
2. National law is European, too 467
3. EU-based national liability law 470
XIV
Contents Volume I
II. Non-contractual liability of the Union 471
4. Foundations for non-contractual liability of the Union 471
5. Three conditions for non-contractual liability of the Union 474
6. Elaboration of the conditions: unlawfulness 475
6a. A superior rule of law 477
6b. A rule of law intended to protect individuals 477
6c. Sufficiently serious breach 480
7. Elaboration of the conditions: lawful acts, too? 483
8. Elaboration of the conditions: causal link 484
9. Elaboration of the conditions: damage 487
9a. Elaboration of the conditions: prescription 487
III. Non-contractual liability of the Member States 489
10. Foundations of non-contractual liability of Member States 489
11. Three conditions for non-contractual liability of Member States 495
12. Elaboration of the conditions: unlawfulness 496
12a. A provision of law intended to protect individuals 496
12b. Sufficiently serious breach 498
13. Examples of unlawfulness 500
13a. Breach of EU law by failure to transpose a directive or
failure to transpose it in time 500
13b. Incorrect transposition of a directive 501
13c. Breach of EU law by conduct of the national legislator 502
13d. Breach of EU law by an act of the executive 502
13e. Breach of EU law by judicial decisions of a court adjudicating
at last instance 503
14. Elaboration of the conditions: causal link 509
15. Elaboration of the conditions: damage 514
15a. Elaboration of the conditions: prescription 516
IV. Non-contractual liability of individuals 518
16. Foundations for non-contractual liability of individuals 518
17. Three conditions for non-contractual liability of individuals 527
18. Elaboration of the conditions: unlawfulness 529
19. Elaboration of the conditions: causal link 529
20. Elaboration of the conditions: damage and prescription 530
V. A number of aspects of the interaction between liability
and other doctrines of EU law 532
21. Direct vertical effect, direct horizontal effect, indirect effect
and liability 532
22. Objective direct effect and liability 534
XV
Contents Volume I
VI. Implications of EU law for national liability legislation 536
23. Influence on national liability law rules 536
23a. Mandatory finding of certain types of liability 536
23b. Influence on Union-based national law 539
23c. Influence on national law not derived from EU law 540
VII. Outlook 540
24. Liability enshrined in EU law: a doctrine with a short history
and a great future 540
W. Snijders
Good Faith as a Dutch and as a European Concept 543
Introduction 543
Reasonableness and fairness as a norm addressed to the courts 544
Reasonableness and fairness as an instrument to give full effect to
European law 547
Reasonableness and fairness as a national instrument to limit or
to soften the effect of European law 549
Relevance of other European principles for domestic good faith
provisions 551
Good faith as a principle of European law; case law of the ECJ 554
Good faith and fair dealing in DCFR and CESL 558
Relevance of DCFR and CESL for Dutch law 560
Further developments? 562
Good faith and reasonableness and fairness as instruments for
coordination 563
Final remarks 565
Arthur S. Hartkamp
Unjustified Enrichment and Condictio Indebiti in
European Union Law 567
I. Introduction 567
II. Legal consequences of the principle of unjustified
enrichment as such 569
III. The action based on unjustified enrichment 572
IV. The condictio indebiti 576
V. Defences based on unjustified enrichment 581
VI. Conclusion 587
XVI
Contents Volume I
Hugo J. van Kooten
Two General Principles of Private Law in the Case Law of the
Court of Justice of the European Union: Nemo auditur suam
turpitudinem allegans and fraus omnia corrumpit 589
I. Introduction 589
II. The principle nemo auditur suam turpitudinem allegans 591
III. The principle fraus omnia corrumpit 600
IV. Concluding remarks 602
A-M van den Bossche
The Private Enforcement of EU Competition Law:
From Equivalent to Effective Judicial Protection 605
Introduction 605
I. How to enforce EU competition law 608
A. The public enforcement of EU competition law 608
B. The private enforcement of EU competition law 611
II. Private enforcement in the system of legal exception 616
A. Commending private enforcement 617
B. Doing away with the barriers to private enforcement 627
Conclusion 652
Jeroen Kortmann
The Draft Directive on Antitrust Damages Actions and its
Likely Effects on National Law 661
1. Introduction 661
2. The Draft Directive’s likely impact on the preliminary
procedural stage (the “incidentele procedure”) 664
2.1. The preliminary procedural stage: status quo 664
2.1.1. Issues concerning the court’s jurisdiction 664
2.1.2. Contribution proceedings 667
2.1.3. Discovery: documents disclosure and
(preliminary) witness hearings 668
2.2. The likely impact of the Draft Directive on the
preliminary procedural stage 671
2.2.1. Impact on issues concerning the
court’s jurisdiction? 671
2.2.2. Impact on contribution proceedings? 674
2.2.3. Impact on discovery? 676
3. The Draft Directive’s likely impact on the merits stage
(the “hoofdprocedure”) 679
XVII
Contents Volume I
3.1. The merits stage; status quo 679
3.1.1. Wrong 680
3.1.2. The “protective scope” of the rule; indirect
purchaser standing 684
3.1.3. Loss & causation 686
3.1.4. Statutory limitation 687
3.2. The Draft Directive’s likely impact on the merits stage 689
3.2.1. Wrong 689
3.2.2. The “protective scope” of the rule;
indirect purchaser standing 692
3.2.3. Loss & causation 693
3.2.4. Statutory limitation 696
4. The Draft Directive’s likely impact on settlement discussions 696
4.1. Settlement discussions: the status quo 696
4.2. The Draft Directive’s likely impact on settlement
discussions 699
5. Conclusion 702
Erik-Jan Zippro
Private Enforcement of EU State Aid Law 705
1. Introduction 705
2. Basic rules for state aid 706
2.1. Article 107 TFEU 706
2.2. Article 108 TFEU 708
2.3. Article 109 TFEU and the regulations for the
application of Articles 107 and 108 TFEU 709
3. Reform of the Enabling Regulation and the Procedural
Regulation 712
4. Three different types of breaches of EU state aid law 713
4.1. Unlawful aid 713
4.2. Misuse of aid 714
4.3. Failure to implement a Commission recovery decision 714
5. Effectiveness of EU state aid enforcement 715
6. Public enforcement of EU state aid law 716
7. Private enforcement of EU state aid law 717
7.1. General 717
7.2. Enforcement of state aid law by national courts 718
7.2.1. Qualifying state aid: have the state aid criteria
been fulfilled? 718
XVIII
Contents Volume I
7.2.2. Standstill obligation 719
7.2.3. Relationship between the Commission and
national courts 720
8. Remedies available before national courts in cases of unlawful
state aid 722
8.1. General 722
8.2. Preventing the payment of unlawful aid 723
8.3. Recovery of unlawful aid 723
8.4. Recovery of interest 724
8.5. Claims for compensation for damages caused to
competitors and to other third parties 725
8.6. Claims for damages against the beneficiary 726
8.7. Interim measures against unlawful aid 727
8.8. Contracts are considered null and void or ineffective? 727
9. The implementation of negative Commission decisions
ordering recovery of state aid 729
9.1. Challenging the validity of a national recovery order 729
9.2. Damages for failure to implement a recovery decision 730
9.3. Legislative initiative for effective recovery procedures
in the Netherlands 730
10. Conclusion 732
XIX
Contents Volume I

INHOUDSOPGAVE DEEL II BIJZONDER DEEL
A.S. Hartkamp en C.H. Sieburgh
The Influence of EU Law on National Private Law:
a brief introduction 1
A. DE RICHTLIJNEN BETREFFENDE HET ALGEMENE
VERMOGENSRECHT
D.W.F. Verkade
Misleidende en vergelijkende reclame, en oneerlijke handelspraktijken
(Richtlijnen 84/450/EEG, 97/55/EG en 2005/29/EG) 13
– De oorspronkelijke richtlijn 84/450/EEG inzake misleidende
reclame 14
– Vergelijkende reclame: art. 3bis Richtlijn 97/55/EG (thans art. 4
Richtlijn 2006/114/EG) 15
– Verdere (deel-)harmonisatie 17
– De inhoud van Richtlijn 2005/29 19
– Agressieve handelspraktijken 26
A.L.M. Keirse
Richtlijn 1985/374/EG
inzake de aansprakelijkheid voor producten met gebreken 33
– I. Ontwikkelingshistorie 33
1. Het begin 33
2. Ontstaansgeschiedenis 34
3. Inhoud in vogelvlucht 34
4. Aanpassing nationaal recht 35
5. Wijziging van de richtlijn 36
6. Verslag 36
7. Productveiligheid 38
8. Consumer law produces consumer confidence 39
– II. Doelstelling 40
XXI
9. Harmonisatie 40
10. Geen minimumharmonisatie 40
11. Commissie versus Frankrijk 42
12. Het Franse standpunt 42
13. De visie van het Hof van Justitie 43
14. De uitspraak van het Hof van Justitie 45
15. Commissie tegen Griekenland 46
16. De Spaanse bloedtransfusiezaak 46
17. Het antwoord van het Hof van Justitie 47
18. Europese les inzake de aard van harmonisatie 48
19. Met de Franse slag 49
– III. Reikwijdte 50
20. Beperkt bereik 50
21. Schade binnen bereik 52
22. Mitsen en maren 54
23. Dwingend recht 55
– IV. Implementatie 55
24. Invoering in de lidstaten 55
25. Aanpassing van de Nederlandse wet aan de richtlijn 56
26. Opties 56
– V. Verhouding tot het overige Nederlands recht 57
27. Aanvullend karakter 57
28. Productaansprakelijkheid op grond van de onrechtmatige daad 58
29. Richtlijncriterium als onrechtmatigheidscriterium 60
30. Verhouding tot andere buitencontractuele grondslagen voor
productaansprakelijkheid 62
31. Samenloop met contractuele aansprakelijkheid 63
– VI. Slot 64
32. Ter afsluiting 64
J.A. Luzak en V. Mak
The Consumer Rights Directive 67
1. Introduction 67
2. A brief history of the Consumer Rights Directive 70
3. Scope of the Directive 72
3.1. Minimum and maximum harmonisation:
What is out and what is in? 73
3.2. Scope in relation to other EU legislation and to
national law 75
4. Definition of the ‘consumer’ 77
XXII
Inhoudsopgave Deel II
5. Information duties 78
5.1. Information duties for contracts concluded ‘on-premise’ 78
5.2. Information duties for distance and off-premises
contracts 80
5.3. Format of information for distance and off-premises
contracts 82
6. Right of withdrawal 83
6.1. Commencement of the cooling-off period 83
6.2. Format of the withdrawal 84
6.3. Consequences of exercising the right of withdrawal 85
7. Other provisions 88
7.1. Delivery and remedies for late delivery 89
7.2. Passing of risk 90
7.3. Payment and fees 90
8. Concluding remarks 91
J.W. Rutgers
De agentuurovereenkomst 93
1. Inleiding 93
2. De Europese en Nederlandse regelgevingsgeschiedenis 93
3. Doelstelling van de Richtlijn 94
4. Minimum harmonisatie 95
5. De definitie van de handelsagent in de Richtlijn en van de
agentuurovereenkomst in het BW 98
6. Verplichtingen handelsagent 100
7. Verplichtingen principaal 101
8. Provisie 101
9. Beëindiging van de agentuurovereenkomst 103
9.1. Opzegging 104
9.2. Opzeggingstermijn 104
9.3. Schadeloosstelling wegens niet inachtneming
opzegtermijn 106
9.4. Goodwill-vergoeding bij het einde van de overeenkomst 106
9.5. Hoogte van de goodwill-vergoeding 107
9.6. Geen recht op een goodwill-vergoeding 110
10. Concurrentiebeding 112
11. Del credere clausule 112
12. Formele vereisten aan de overeenkomst 113
13. De agentuurovereenkomst en Europees Mededingingsrecht 113
14. De agentuurovereenkomst en het Internationaal Privaatrecht 116
XXIII
Inhoudsopgave Deel II
14.1. Conflictenrecht 116
14.2. Internationaal bevoegdheidsrecht 118
Viola Heutger
Consumentenkrediet 121
1. De weg van minimumharmonisatie naar
maximumharmonisatie 121
2. De wijze van implementatie 123
3. De reikwijdte van de Richtlijn 2008/48/EG 124
4. Abonnement of krediet? 124
5. Niet zo flitsende kredieten 125
6. Een groot getal aan definities 126
7. Wet op het consumentenkrediet 127
8. Implementatie in het Burgerlijk Wetboek 128
9. De onbetekende kosten 129
10. Bevoegdheid 130
11. Schikking voor de rechter en geschillencommissies 130
12. Reclameuitingen 130
13. Standaardinformatie 131
14. Vormvereiste 132
15. Bedenktijd 133
16. Toezichtrechtelijke regels 135
17. Kredietregistratie 136
18. De financiële bijsluiter 136
19. Het jaarlijks kostenpercentage 137
20. Herroepingsrecht 138
21. Europeesrechtelijke vraagstukken 138
22. Recente ontwikkelingen 139
M.B.M. Loos
De reisovereenkomst (titel 7.7A BW) 141
– I. Het wettelijk kader 141
1. De richtlijn pakketreizen en de Nederlandse implementatie
van het wetsvoorstel 141
– II. Definities 145
2. De reisovereenkomst 145
3. De reisorganisator 152
4. De reiziger 155
– III. Sluiting van de overeenkomst 157
5. Totstandkoming 157
XXIV
Inhoudsopgave Deel II
6. Bedenktijd 160
7. Precontractuele informatieplichten 161
8. Contractuele informatieplichten 163
9. Misleidende informatie 164
10. Samenloop met andere communautaire
informatieverplichtingen 165
– IV. Opzegging en wijziging van de reisovereenkomst 167
11. Opzegging door de reiziger 167
12. Opzegging door de reisorganisator 170
13. Wijziging van de reisovereenkomst 172
14. Indeplaatsstelling 175
– V. Conformiteit en gevolgen van non-conformiteit 177
15. Conformiteit 177
16. Ontbinding en schadevergoeding bij non-conformiteit 182
17. Vergoeding van immateriële schade 186
18. Beperkingen van de schadevergoedingsplicht bij
non-conformiteit 187
19. Hulp en bijstand 189
20. Klachtplicht en klachtafhandeling bij non-conformiteit 191
– VI. Maatregelen reisorganisator tegen insolventie 195
21. Maatregelen tegen insolventie en insolvabiliteit 195
– VII. Toekomstige ontwikkelingen 198
22. Herziening van de richtlijn pakketreizen 198
A.F. Salomons
Richtlijn 93/7/EEG betreffende de teruggave van cultuurgoederen
die op onrechtmatige wijze buiten het grondgebied van een
lidstaat zijn gebracht 201
1. De achtergrond van de richtlijn 201
2. De richtlijn 203
2.1. Grondslag 203
2.2. Strekking 203
2.3. Het begrip cultuurgoed (artikel 1) 204
2.4. De categorieën en de bijbehorende waardedrempels
(de bijlage) 205
2.5. De terugvorderingsprocedure (artt. 3-6, 8 en 10) 207
2.6. Verjaringsregels (art. 7) 208
2.7. De eigendomsvraag en de billijke vergoeding voor de
bezitter te goeder trouw (art. 9, 11 en 12) 208
XXV
Inhoudsopgave Deel II
3. De verordening 210
4. Implementatie van de richtlijn door Nederland 211
4.1. Wijzigingen in Wet tot behoud van cultuurbezit (WBC) 212
4.2. Wijzigingen in Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 214
4.3. Wijzigingen in Burgerlijk Wetboek 215
4.3.1. Opvordering van buitenlands cultuurgoed door
andere EU-lidstaat 216
4.3.2. Opvordering van Nederlands cultuurgoed uit
andere EU-lidstaat door Nederlandse overheid 222
4.3.3. Opvordering van Nederlands cultuurgoed door
gedepossedeerde eigenaar 224
5. Verhouding tot Uitvoeringswet UNESCO-verdrag 1970 227
5.1. Object van terugvordering 228
5.2. Oude gevallen 228
5.3. Wie kan terugvorderen? 228
5.4. Termijn van terugvordering 229
6. Tot besluit 229
C.M.D.S. Pavillon
De invloed van Europese richtlijnen op de Nederlandse regeling
van algemene voorwaarden (afdeling 6.5.3 BW) 233
1. Inleiding 233
2. De Richtlijn oneerlijke bedingen in het Nederlands recht 234
2.1. Inhoud van de richtlijn 234
2.2. De Nederlandse omzettingsperikelen 243
2.3. De richtlijnconforme uitleg van de inhoudstoets door de
Nederlandse rechter 244
2.4. De betekenis van de Europese lijst voor de uitleg en
toepassing van de inhoudstoets 245
2.5. De betekenis van de ambtshalve toetsingsplicht voor de
uitleg en toepassing van de inhoudstoets 250
2.6. De betekenis van de Richtlijn oneerlijke bedingen voor
de uitleg contra proferentem 255
2.7. De betekenis van de Richtlijn oneerlijke bedingen voor
de toetsing van onduidelijke bedingen 257
3. De Richtlijn elektronische handel en de Dienstenrichtlijn in
relatie tot de informatieplicht 258
3.1. Inhoud van de richtlijnen en relatie tot de regeling van
algemene voorwaarden 258
3.2. De Nederlandse omzettingsperikelen 259
XXVI
Inhoudsopgave Deel II
3.3. De verschillen tussen de twee regimes van
informatieplichten bij algemene voorwaarden 261
4. Concluderend 263
J.M. Milo
Over de herziene richtlijn timeshare en haar omzetting: een hoger
niveau van consumentenbescherming 265
I. Inleiding 265
II. Oude normen, knelpunten en nieuwe normen 266
III. De aangepaste definities 270
IV. Reclame en informatieverplichtingen 271
V. De overeenkomst 274
VI. De bedenktijd en de ontbindingsmogelijkheid 275
VII. Timeshare elders en in het Koninkrijk overzee 277
VIII. Tot slot 279
R.E. van Esch
Betaaldiensten 285
I. Inleiding 285
II. Kort overzicht van de inhoud van de Wet betaaldiensten en de
Wet elektronischgeldinstellingen 286
III. Harmonisatie 296
IV. Reikwijdte Wet betaaldiensten en Wet
elektronischgeldinstellingen 296
V. Contractuele afwijkingen 301
VI. Omzetting 302
VII. Verhouding overig nationaal en Europees recht 305
VIII. Implementatieproces 306
IX. Rechtspraak 306
X. Kort overzicht van de inhoud van de Euro-verordening 306
XI. Harmonisatie 307
XII. Reikwijdte 307
XIII. Contractuele afwijkingen 308
XIV. Omzetting 308
XV. Verhouding overig nationaal en Europees recht 309
XVI. Implementatieproces 309
XVII. Rechtspraak 309
XVIII.Kort overzicht van de inhoud van de SEPA-verordening 309
XIX. Harmonisatie 314
XX. Reikwijdte 314
XXVII
Inhoudsopgave Deel II
XXI. Contractuele afwijkingen 315
XXII. Omzetting 316
XXIII. Verhouding overig nationaal en Europees recht 316
XXIV.Implementatieproces 316
XXV. Rechtspraak 316
S.E. Bartels en M.Y. Schaub
De Richtlijn elektronische handtekeningen 319
I. De richtlijn in hoofdlijnen 319
II. Implementatie in Nederland 320
III. Enkele begrippen met betrekking tot elektronische
handtekeningen 321
III.1. Algemeen 321
III.2. De digitale handtekening 322
III.3. Certificaten en PKI 323
IV. De juridische definitie van elektronische handtekeningen 324
V. De juridische status van elektronische handtekeningen 325
V.1. Gelijkwaardigheid met de handgeschreven handtekening 325
V.2. De betrouwbaarheidstoets 329
VI. Wanneer is sprake van een akte? 330
VII. Andere rechtsgebieden 332
VIII. De positie van certificatiedienstverleners 333
VIII.1. Aansprakelijkheid 333
VIII.2. Toezicht 334
IX. Hoe krijgt één en ander in de praktijk vorm? 335
X. Slotopmerkingen 336
S.E. Bartels en M.Y. Schaub
De Richtlijn elektronische handel 341
I. De richtlijn in hoofdlijnen 341
II. Implementatie in Nederland 343
III. Algemene informatieplichten 343
IV. Commerciële communicatie 344
V. Elektronisch contracteren 346
VI. Aanvullende informatieverplichtingen bij elektronisch
contracteren 349
VII. Ontvangstbevestiging van de elektronische bestelling 351
VIII. Informatieplicht met betrekking tot de voorwaarden van de
elektronische overeenkomst 353
XXVIII
Inhoudsopgave Deel II
IX. Ontbinden van elektronische overeenkomsten 355
X. Aansprakelijkheid van tussenpersonen 357
XI. Land van oorsprong beginsel 361
XII. Overige 364
XIII. Slotopmerkingen 365
J.W.A. Biemans
De invloed van de richtlijnen consumentenkoop en
consumentenrechten op de regeling van consumentenkoop in
titel 7.1 BW 371
1. Inleiding 371
2. Minimumharmonisatie en maximumharmonisatie
(art. 8 Richtlijn Consumentenkoop en art. 4 Richtlijn
Consumentenrechten) 373
3. Reikwijdte (art. 1 Richtlijn Consumentenkoop en art. 2 en 3
Richtlijn Consumentenrechten) 373
3.1. Inleiding 373
3.2. De begrippen ‘consument’ en ‘verkoper’ 374
3.3. Het begrip ‘(consumptie)goederen’ 375
3.3.1. Inleiding 375
3.3.2. Roerende zaken vs. roerende zaken,
registergoederen 376
3.3.3. Roerende vs. onroerende zaken 376
3.3.4. Goederen verkocht op een veiling 376
3.3.5. Executoriale verkoop en parate executie 377
3.3.6. Gas en water en elektriciteit voor verkoop gereed
gemaakt in een beperkt volume of in een bepaalde
hoeveelheid 378
3.3.7. Gas en water en elektriciteit die niet voor verkoop
gereed gemaakt in een beperkt volume of in een
bepaalde hoeveelheid en stadsverwarming 378
3.3.8. Standaardcomputersoftware 381
3.4. De begrippen ‘garantie’ en ‘producent’ 381
3.5. Consumentenkoop en aannemingsovereenkomst 383
3.6. ‘Consumentenkoop op afstand’, ‘consumentenkoop van
vermogensrechten’ en ‘consumentenruil’ 384
4. Dwingend recht (art. 7 Richtlijn Consumentenkoop en art. 25
Richtlijn Consumentenrechten) 385
XXIX
Inhoudsopgave Deel II
5. Omzetting van de Richtlijn Consumentenkoop en de Richtlijn
Consumentenrechten in titel 7.1 BW 386
5.1. Inleiding 386
5.2. Ongevraagde toezending van zaken (art. 27 Richtlijn
Consumentenrechten) 387
5.3. Overdracht van de zaak (art. 18 lid 1 Richtlijn
Consumentenrechten) 388
5.4. Rechtsmiddelen bij uitblijven overdracht
(art. 18 lid 2 en lid 3 Richtlijn
Consumentenrechten) 390
5.5. Risico-overgang (art. 20 Richtlijn Consumentenrechten) 391
5.6. Bijkomende kosten bij bezorging (Richtlijn
Consumentenrechten) 393
5.7. Conformiteit (art. 2 Richtlijn Consumentenkoop) 393
5.7.1. Inleiding 393
5.7.2. Conformiteit / Mededelingen 394
5.7.3. Mededelingen: uitzondering 395
5.7.4. Onderzoeksplicht 397
5.7.5. Bewijsvermoeden 397
5.7.6. ‘IKEA-bepaling’ 399
5.8. Rechtsmiddelen van de consumentkoper bij nonconformiteit
(art. 3 Richtlijn Consumentenkoop) 400
5.8.1. Inleiding 400
5.8.2. Herstel en vervanging 401
5.8.3. Vergoedingsverplichting van de consument? 403
5.8.4. Ontbinding en prijsvermindering 404
5.8.5. Ontbinding 404
5.8.6. Prijsvermindering 407
5.8.7. Verhouding art. 6:265 BW en art. 7:22 BW 408
5.9. Verval-, kennisgevings- en verjaringstermijnen
(art. 5 Richtlijn Consumentenkoop) 409
5.9.1. Inleiding 409
5.9.2. Vervaltermijn 409
5.9.3. Verjaringstermijn 410
5.9.4. Klachttermijn 411
5.10. Garanties (art. 6 Richtlijn Consumentenkoop) 412
5.11. Regresrecht verkoper (art. 4 Richtlijn Consumentenkoop) 413
6. Verhouding tot het Nederlandse recht 414
7. Verhouding tot het overige Europese recht 415
8. Implementatieproces (o.a. art. 9 Richtlijn Consumentenkoop) 417
XXX
Inhoudsopgave Deel II
9. Bevoegdheid tot afwijking van de Richtlijn Consumentenkoop
(art. 1 lid 3, art. 7 lid 1 tweede alinea, art. 5 lid 2 en art. 6 lid 4
Richtlijn Consumentenkoop) 418
10. Afsluiting 419
F.P.C. Strijbos
Betalingsachterstanden bij handelstransacties 421
1. Inleiding 421
1.1. Punitieve rente 422
1.2. De oude en nieuwe richtlijn 423
2. Handelstransacties 425
2.1. Factuur? 427
2.2. Bij niet-consumenten 428
2.3. Wat zijn ‘betalingen’? 430
2.4. Financiële dienstverlening 433
2.5. Schulden die het voorwerp zijn van insolventieprocedures 435
3. De handelsrente 437
3.1. Wettelijke en contractuele betalingstermijnen 438
3.2. De ontvangst van een factuur 440
3.3. Overige vereisten 441
3.4. Het verzuim van de schuldenaar 443
3.5. Het verzuim van de schuldeiser 444
3.6. Derdenbeslag 446
3.7. Opschortingsrechten 447
4. De antimisbruikregeling 449
4.1. Betalingstermijn 451
4.2. Ontvangstdatum factuur 454
4.3. Betalingsregeling 455
4.4. Onredelijke bedingen 456
4.5. Kennelijk onbillijke praktijken 458
5. De rol van de rechter 459
5.1. Samenloop van de renteregelingen 464
5.2. Rechterlijke matiging 466
6. Invorderingskosten 467
6.1. Buitengerechtelijke kosten 468
6.2. Gerechtelijke kosten 470
6.3. Overige kosten 472
6.4. Late payment fee 473
7. Het verkrijgen van een executoriale titel bij onbetwiste
vorderingen 475
XXXI
Inhoudsopgave Deel II
8. Eigendomsvoorbehoud 477
9. Tot slot 478
C.J.H. Jansen en B.A. Schuijling
De financiëlezekerheidsovereenkomst 481
1. Inleiding 481
2. Achtergrond en doelstellingen van de Collateral richtlijn 482
3. Implementatie in het Nederlandse recht 484
4. Reikwijdte 485
5. De fzo tot vestiging van een pandrecht 488
6. De fzo tot overdracht 493
7. Overige wijzigingen ter uitvoering van de Collateral richtlijn 497
8. Conclusie 498
T.M.C. Arons
De implementatie van de prospectusrichtlijn in Nederland 505
1. Inleiding 505
1.1. Achtergrond 505
1.2. Opbouw 508
2. Doel en achtergrond van de prospectusrichtlijn 508
2.1. Interne markt en beleggersbescherming 508
2.2. Tweeledig doel: beleggersbescherming en Europees
paspoort 509
2.3. Beleggersbescherming: ook professionele beleggers 510
2.4. Geen harmonisatie materiële normen
prospectusaansprakelijkheid 511
3. Implementatie in het Nederlandse recht 514
3.1. Inleiding 514
3.2. Prospectusplicht 515
3.3. Vrijstellingen 518
3.4. Retail cascade, prospectusplicht en de positie van de
intermediair 519
3.5. Reclame-uitingen 522
3.6. Inhoud prospectus en aansprakelijke personen 523
3.7. Samenvatting en aansprakelijkheid 526
4. Prospectusrichtlijn, aansprakelijkheid en regeling oneerlijke
handelspraktijken 527
4.1. Toepassingsbereik OHP en het prospectus 528
4.2. Regeling OHP - algemene misleidingsnorm 529
4.3. Regeling OHP – essentiële informatie 531
XXXII
Inhoudsopgave Deel II
5. Mededelingen buiten het prospectus om, schending
gedragsvoorschrift Wft en onrechtmatigheid 533
5.1. Mededelingen buiten het prospectus om – regeling OHP 534
5.2. Mededelingen buiten het prospectus om –
maatschappelijke zorgplicht 534
5.3. Mededelingen buiten het prospectus om – schending
van Wft-gedragsvoorschrift en onrechtmatigheid 536
5.4. Mededelingen buiten het prospectus om –
aansprakelijkheid van begeleidende banken 539
6. Prospectusrichtlijn, aansprakelijkheid en causaliteit 541
7. Concluderende opmerkingen 547
E. Bauw
De invloed van het Europese recht op het Nederlandse
milieuprivaatrecht 553
I. Inleiding 553
II. De rol van het privaatrecht in het internationaal milieubeleid 554
III. De Richtlijn Milieuaansprakelijkheid 557
IV. De betekenis van het Europees Handvest 566
V. Doorwerking van Europese milieunormen 573
VI. Conclusies en verwachtingen voor de toekomst 577
B. HET EU-RECHT EN BIJZONDERE RECHTSGEBIEDEN
G.-J. Vossestein
De invloed van de EU op het vennootschapsrecht 585
1. Inleiding 585
2. De invloed van de harmonisatierichtlijnen op de Nederlandse
vennootschapswetgeving 589
2.1. Inleiding 589
2.2. Maatregelen die het ondernemingen vergemakkelijken
hun economische activiteiten te verrichten 590
2.3. Maatregelen die de belangen van de bij de vennootschap
betrokkenen (beogen te) beschermen 592
2.4. Wijzigingsrichtlijnen 598
3. De invloed van artikel 49 VWEU (het verbod op beperkingen
van de vrijheid van vestiging) op de Nederlandse
vennootschapswetgeving 604
3.1. Inleiding 604
3.2. Grensoverschrijdende omzetting 604
XXXIII
Inhoudsopgave Deel II
3.3. Concurrentie tussen lidstaten op het gebied van het
vennootschapsrecht 608
4. Conclusie 611
G.J.J. Heerma van Voss
De invloed van het EU-recht op het Nederlandse
arbeidsovereenkomstenrecht 613
1. Inleiding 613
2. Verdragsrechtelijk kader van het Europese arbeidsrecht 614
3. Rol van de sociale partners 619
4. Doorwerking in de nationale rechtsorde 620
5. Vrij verkeer van werknemers 623
6. Gelijke behandeling 626
7. Arbeidsomstandigheden 628
8. Arbeidsovereenkomst 632
9. Herstructurering ondernemingen 637
10. Medezeggenschap 643
11. Internationaal privaatrecht 645
12. Conclusie 647
J.H. Wansink
De verzekeringsovereenkomst en het Europese recht 649
1. Inleiding 649
2. Het moeizame en deels mislukte avontuur van harmonisatie
van het materiële verzekeringsrecht 650
3. Harmonisatie en de aansprakelijkheidsverzekering voor
motorrijtuigen 655
4. Harmonisatie en de rechtsbijstandsverzekering 663
5. Afsluiting 668
A.A. Quaedvlieg
De intellectuele eigendom ontwikkelingen 2007-2014 671
I. DE ONTWIKKELING VAN HET UNIERECHT OP HET
GEBIED VAN DE INTELLECTUELE EIGENDOM 671
A. Octrooirecht 673
B. Merkenrecht 674
1. Wetgeving in het Merkenrecht 674
2. Rechtspraak merkenrecht 2007-2014 678
a. Definitie van het merk en uitsluitingen van
merkbescherming 678
XXXIV
Inhoudsopgave Deel II
b. Vormmerken 679
c. Territorialiteit 682
d. De ontwikkeling van de functieleer 684
e. De invulling van de herkomstaanduidingsfunctie 694
C. Auteursrecht 697
1. Wetgeving in het auteursrecht 697
2. Rechtspraak auteursrecht 2007-2013 699
a. Principiële bakens uitgezet 699
b. Worstelingen met het concept van heruitzending en
‘nieuw publiek’ 702
II. HET AUTEURSRECHT: EEN CRESCENDO VAN
RECHTERLIJK ACTIVISME 708
A. Infopaq I: eigenmachtige harmonisering van het werkbegrip 708
B. Softwarova: economische interpretatie van het exploitatierecht 715
C. Usedsoft: digitale uitputting tot elke prijs 719
1. Uitputting en tweedehands software 719
2. De feiten 721
3. Het omkatten van een gebruikslicentie tot ‘verkoop’ van
programmatuur 721
a. Er is verkoop van een kopie 721
b. de kopie is ‘immaterieel’ 722
c. Terzijde stelling van het burgerlijk recht 723
d. Drie twijfelachtige argumenten voor de kwalificatie als
‘verkoop’ 724
e. drie nadere argumenten 726
4. Rov. 61-63. Het specifiek voorwerp, de beloningstheorie, de
uitputting 728
5. Rov. 84-88. ‘Verknoedeling’ van contractuele en wettelijke
licenties 732
6. Schending van de keuzevrijheid tussen een goederen- dan wel
verbintenisrechtelijk exploitatiemodel 734
7. De passende beloning als sleutel tot vrij rechterlijk activisme 736
Conclusie deel II 738
Rob Bleeker en Elisabetta Manunza
De invloed van het Europees recht op het Nederlandse
aanbestedingsrecht
1. Inleiding 741
1.1. Inleiding op het thema 741
1.2. Afbakening van het onderwerp 744
XXXV
Inhoudsopgave Deel II
2. De ruime werking van het aanbestedingsrecht 745
2.1. Primair Unierecht: Verdrag(en), beginselen en
Europese jurisprudentie 745
2.2. Werking Europese rechtsbeginselen in zuiver interne
situaties van de lidstaten 749
2.3. Assimilatie in nationaal recht 755
2.3.1. Rechtspraak 755
2.3.2. Vervolgvragen 757
3. Het begrip ‘overheid’ 762
3.1. Het begrip ‘overheid’ in het Europees aanbestedingsrecht 764
3.2. Het begrip publiekrechtelijke instelling 765
4. Secundair en tertiair Unierecht 769
4.1. Liberalisering 769
4.2. Richtlijnen 2004 770
4.3. Defensierichtlijn 772
4.4. Voorstel tot een drietal nieuwe richtlijnen ter
modernisering van het huidige juridische
aanbestedingskader 772
4.5. Tertiair Unierecht 774
5. Nederlandse regelgeving 776
5.1. Traditie 776
5.2. Ontwikkeling implementatietechniek richtlijnen 778
5.3. Casus implementatietechniek: de uitsluiting bij
ongewenst gedrag van inschrijvers 782
5.4. Aanbestedingswet 2012 789
5.5. ARW 2012 792
6. Publiek-publieke samenwerking 797
7. Rechtsbescherming 805
8. Slot 809
J. Israël
Europe and (Dutch) Insolvency Law 811
Introduction 811
1. Harmonisation of national (Dutch) Insolvency law 813
1.1. The Settlement Finality Directive 813
1.2. Reorganisation and winding-up of credit institutions
and insurance undertakings 815
1.3. Financial Collateral Directive 818
1.4. Protection of employees 818
XXXVI
Inhoudsopgave Deel II
2. Logic and Limits European Insolvency Law 821
2.1. The Economic Freedoms 822
2.2. State Aids 828
2.3. Logic and Limits? 835
3. A European Insolvency Code? 835
3.1. The Insolvency Regulation’s Cross-border Insolvency
Regime 836
3.2. Coordination in the Federalisation of the Law of
Reorganisation: ‘A Glaring Evil’ 838
3.3. Outlook 841
Conclusion 841
G.J. Zwenne en M.J. Geus
De elektronische communicatiesector 843
1. Inleiding: de elektronische communicatiesector 843
2. Europese richtlijnen en nationale wetgeving 844
3. Overeenkomsten tussen aanbieders 847
3.1. Algemene verplichtingen voor alle exploitanten 849
3.2. Asymmetrische verplichtingen voor AMM-aanbieders 851
3.3. Geschilbeslechting 853
4. Overeenkomsten met eindgebruikers 855
4.1. Transparantie 855
4.2. Opzegging en stilzwijgende verlenging 857
4.3. Geschillen met consumenten 858
5. Afsluitende opmerkingen 859
Ingrid Koning
The effect of the European passenger transport scheme on
the national legal order: a focus on air transport 861
1. Introduction 861
2. Three layers of law 862
3. The layers intertwined 868
4. The layers collide 883
5. The layers and construction of claims 887
6. Summary/conclusion 890
XXXVII
Inhoudsopgave Deel II
R.P. Raas
De invloed van het Europese recht op het
Nederlandse effectenrecht 893
1. Inleiding 893
2. Geschiedenis en uitgangspunten van het Europese effectenrecht 895
2.1. Koude start 895
2.2. Financial Services Action Plan 895
2.3. Aangepast wetgevingsproces 896
2.4. Uitgangspunten 897
2.5. Financiële crisis 898
2.6. Toezicht 899
3. Effectenhandel: de Richtlijn Markten in Financiële Instrumenten 900
3.1. Doel en reikwijdte: beleggingsdiensten en
beleggingsactiviteiten 901
3.2. Implementatie in Nederland 904
3.3. Raakpunten met het Nederlandse privaatrecht 905
3.4. Verhouding publiekrechtelijke en privaatrechtelijke
zorgplicht 910
4. Informatieverstrekking aan beleggers: Prospectusrichtlijn en
Transparantierichtlijn 911
4.1. Doel en reikwijdte 911
4.2. Implementatie in Nederland 915
4.3. Raakpunten met het Nederlandse privaatrecht 915
5. Beleggingsinstellingen: UCITS en AIFM 916
5.1. Icbe-richtlijn 917
5.2. AIFM-richtlijn 917
5.3. Implementatie in Nederland 919
5.4. Raakpunten met het Nederlandse privaatrecht 919
6. Slot 921
H.B. Krans
Europees recht en Nederlands bewijsrecht 923
1. Veel ‘Europa’ in het bewijsrecht 923
2. EU-recht en het civiele bewijsrecht: algemeen 924
3. Stelplicht en bewijslast 925
3.1. Vele Europese voorschriften 925
3.2. Oneerlijke handelspraktijken 926
3.3. Consumentenkoop 927
3.4. Algemene voorwaarden 928
3.5. Onredelijk bezwarend arbitragebeding? 929
XXXVIII
Inhoudsopgave Deel II
4. Verschoningsrecht en mediation 932
5. Voorlopig getuigenverhoor en IE-rechten 936
6. Getuigenverhoor en de Bewijsverordening: twee aanvullende
methoden 937
7. Tot besluit 941
Jona Israël en Kees Saarloos
Europees internationaal privaatrecht 943
1. Inleiding 943
2. Institutionele inbedding 943
2.1. Reikwijdte van de bevoegdheid 945
2.2. Besluitvormingsprocedure(s) 948
2.3. Prejudiciële bevoegdheid van het Hof 950
2.4. Positie van het Verenigd Koninkrijk, Ierland en
Denemarken 951
2.5. Externe dimensie 954
3. Programmatische inbedding: van Wenen naar Stockholm 955
3.1. Wenen en Tampere 955
3.2. Het Programma Wederzijdse Erkenning van Rechterlijke
Beslissingen 956
3.3. Het Haags Programma 958
3.4. Het Programma van Stockholm 960
4. Specifieke maatregelen 961
4.1. Wederzijdse erkenning in burgerlijke en handelszaken,
inclusief insolventierecht 962
4.1.1. Brussel I (EEX-Verordening) 964
4.1.2. Verordening voor de Europese Executoriale Titel
(EET Verordening) 966
4.1.3. Europese Betalingsbevelprocedure 970
4.1.4. Europese procedure voor geringe vorderingen 972
4.1.5. Insolventieverordening (IVO) 974
4.2. Wederzijdse erkenning in familiezaken 977
4.2.1. Echtscheiding en ouderlijke verantwoordelijkheid
– Brussel IIbis 978
4.2.2. Onderhoudsverplichtingen 982
4.2.3. Erfrecht 986
4.3. Grensoverschrijdende rechtshulp en ondersteunende
maatregelen 990
4.3.1. Justitieel Netwerk 990
4.3.2. Betekeningsverordening 991
XXXIX
Inhoudsopgave Deel II
4.3.3. Bewijsverordening 995
4.3.4. Rechtsbijstandrichtlijn 998
4.4. Toepasselijk recht 999
4.4.1. Rome I 1000
4.4.2. Rome II 1004
4.4.3. Rome III 1005
5. Conclusie 1009
XL
Inhoudsopgave Deel II