Corporate governance en de rol van het vennootschappelijk belang

Voorwoord V

Hoofdstuk 1 – Inleiding 1
Claartje Bulten

Hoofdstuk 2 – Het vennootschappelijk belang – een beginsel van longue durée 7
Gerard van Solinge

Hoofdstuk 3 – De Nederlandse Corporate Governance Code: geen rustig bezit 15
Pauline van der Meer Mohr

Hoofdstuk 4 – De triniteit van bestuur, raad van commissarissen en strategie 21
Sven Dumoulin
4.1 Inleiding 21
4.2 Vaststelling van beleid en strategie 22
4.3 De regeling van beleid en strategie in de wet 23
4.4 De Nederlandse Corporate Governance Code 27
4.5 Literatuur 30
4.6 Eigen regelingen van beursvennootschappen; een steekproef 31
4.7 Wat zijn beleid en strategie en welke gevolgen hebben de begripsomschrijvingen? 33
4.8 Heeft de raad van commissarissen als taak de strategie goed te keuren? 35
4.9 De positie van de raad van commissarissen met en zonder bevoegdheid tot goedkeuring van de strategie 39
4.10 Afronding 44
4.11 Vervolg 45

Hoofdstuk 5 – Is een governance code voor ondernemingsraden gewenst? 47
Jaap van Slooten
5.1 Inleiding 47
5.2 Is er sprake van (potentiële) misstanden? 48
5.2.1 De ‘affaires’ 48
5.2.2 Voorbeelden van potentiële misstanden 49
5.2.3 Potentiële gevolgen gebrekkige governance 50
5.3 Hoe is de governance van OR-en geregeld? 51
5.3.1 Vaststelling reglement is bevoegdheid OR 51
5.3.2 Werkwijze OR 52
5.3.3 Uitsluiting van OR-leden 53
5.3.4 Geheimhouding en communicatie 53
5.3.5 Geschillenregeling 54
5.3.6 Benadelings- en bevoordelingsverbod 55
5.4 Een governance code voor OR-en? 55
5.4.1 Aanzetten tot codes 55
5.4.2 Onderwerpen en principes van een governance code 57
5.4.2.1 Normadressaten 57
5.4.2.2 Transparantie 57
5.4.2.3 Beperking zittingstermijn 57
5.4.2.4 Tegenstrijdig belang 58
5.4.2.5 Verantwoording aflegging 58
5.4.2.6 Melding misstanden 58
5.4.2.7 Delen en inwinnen van informatie in de onderneming 59
5.5 Handhaving 59
5.5.1 Enquêteprocedure 59
5.5.2 Beroepsprocedure ex artikel 26 WOR 60
5.5.3 Instemmingsrecht ex artikel 27 WOR 61
5.5.4 De geschillenregeling ex artikel 36 WOR 61
5.6 Conclusie 61

Hoofdstuk 6 – Samenleving en het vennootschappelijk belang 63
René ten Bos
6.1 Inleiding 63
6.2 Algemeen: deelbelangen en overschrijdende belangen 63
6.3 Verantwoordelijkheid in de bedrijfsethiek 64
6.3.1 Kritiek French 64
6.3.2 Vennootschappelijk belang 65
6.4 Strategisch management 66
6.4.1 Angelsaksisch model (Friedman) 66
6.4.2 Rijnlandmodel (Freeman) 67

Hoofdstuk 7 – Disclosure en verantwoording aan aandeelhouders 69
Tim Stevens
7.1 Inleiding 69
7.2 Vennootschappelijk belang 69
7.3 Winst 70
7.4 Verantwoording 73
7.5 Het effectenrecht 73
7.5.1 Periodieke cijfers 74
7.5.2 Prospectus 75
7.5.3 Koersgevoelige informatie 76
7.6 Juridische kant 77
7.7 Conclusie 78

Hoofdstuk 8 – Verscherpt toezicht door de raad van commissarissen 79
Tom Salemink
8.1 Inleiding 79
8.2 De veranderende taakopvatting van de raad van commissarissen 79
8.3 Intensivering van toezicht door de Aufsichtsrat 81
8.3.1 Inleiding 81
8.3.2 Getrapt toezicht naar Duits model 82
8.4 Intensivering van toezicht door de raad van commissarissen 83
8.4.1 Inleiding 83
8.4.2 Verscherpt toezicht door de raad van commissarissen 83
8.4.3 Verscherpt toezicht en het bestuursdomein 85
8.4.4 Verscherpt toezicht of collectief aftreden 87
8.5 Intensivering van toezicht door niet-uitvoerende bestuurders 87
8.6 Fases van verscherpt toezicht 88
8.7 Afsluiting 89

Hoofdstuk 9 – De accountant en corporate governance: bespiegeling over onzekerheid 91
Steven Hijink
9.1 Inleiding en aanloop 91
9.2 Toenemende rol van accountants in corporate governance 94
9.3 Tussenstand anno januari 2020 97
9.4 Duiding van de kern van het accountantsberoep 100
9.5 De wortels van accountancy: terug naar de Medici 102
9.6 “Onzekerheid” 104
9.7 Tijden van onzekerheid: waarom? 106
9.7.1 Klimaatverandering 106
9.7.2 Globalisering en robotisering: “globotics” 107
9.8 Tijden van onzekerheid: doorwerking van onzekerheidsfactoren op ondernemingen 113
9.8.1 Een kortere “levenscyclus” van (businessmodellen van) ondernemingen 113
9.8.2 Opkomst van de “data-gedreven” ondernemingen 115
9.8.3 De waarde van ondernemingen wordt in toenemende mate door immateriële activa bepaald (waarbij data-gedreven ondernemingen het grootst zijn) 116
9.8.4 Duurzaamheid wordt leidend voor investeerders 120
9.9 Onzekerheid voor nauw bij de onderneming betrokkenen 122
9.9.1 Bestuurders, commissarissen en aandeelhouders 122
9.9.2 Werknemers 122
9.9.3 Accountants 123
9.10 Een samenleving in onzekerheid 125
9.11 Tijden van onzekerheid – een blik vooruit (en terug) 126

Hoofdstuk 10 – Corporate governance in de semipublieke sector 129
Marry de Gaay Fortman
10.1 Inleiding 129
10.2 Een Monitoring Commissie voor de semipublieke sector? 130
10.3 Reflexwerking en de wens tot professionalisering 131
10.4 Een wildgroei aan Codes 132
10.5 Het lastige gesprek: is uw moreel kompas scherp genoeg afgesteld? 133
10.6 Het optuigen van een uniforme Code voor de semipublieke sector 133
10.7 Het ondervangen van de behoefte aan specifieke handvatten 135
10.8 Terughoudendheid van de wetgever 135
10.9 Slot 136

Hoofdstuk 11 – Bescherming van het vennootschappelijk belang 139
Martin van Olffen
11.1 Het vennootschappelijk belang: de purpose gedachte 139
11.1.1 Taak bestuur en raad van commissarissen 139
11.1.2 Wat is dat dan, dat vennootschappelijk belang? 140
11.2 Internationale ontwikkelingen 141
11.2.1 Vennootschappelijk belang en stakeholders in een internationale context 141
11.3 Wet- en regelgeving 143
11.3.1 Verwerking van purpose gedachte in softe en harde regelgeving 143
11.4 Wijzigingen in gedrag en uitlatingen van en binnen ondernemingen 147
11.4.1 Omarming purpose door ondernemingen 147
11.5 Purpose litigation 149
11.5.1 Purpose activisme en purpose litigation 149
11.6 Nieuwe wetgeving 151
11.6.1 Ondernemingsvorm 2.0 151
11.7 Afronding 152
11.7.1 Bescherming vennootschappelijk belang 152
Annex 154

Hoofdstuk 12 – De toekomst van corporate governance 159
Vino Timmerman
12.1 Conclusie 159
12.2 Scheermesjes 159
12.3 Klimaatverandering en vennootschapsrecht 160
12.4 Wat is corporate governance? 161
12.5 Het geworstel van het vennootschapsrecht 162
12.6 De geschiedenis van het vennootschapsrecht in een notendop 163
12.7 Een nieuw tijdperk voor de corporate governance? 166
12.8 Hoe nu verder? 169

Hoofdstuk 13 – Discussieverslag 171
13.1 Discussie dag 1 – deel I 171
13.2 Discussie dag 1 – deel II 181
13.3 Discussie dag 2 – deel I 185
13.4 Discussie dag 2 – deel II 195

Bijlage – Stellingen 199