Handhaving in de financiële sector

VOORWOORD VAN DE AUTEUR V
LIJST VAN AFKORTINGEN XIII

1 INLEIDING 1

2 FINANCIËLE SECTOR 5
2.1 Typering 5
2.2 Producten, diensten, activiteiten 5
2.3 Markten en marktspelers 8

3 REGULERING FINANCIËLE SECTOR 13
3.1 Historie 13
3.2 Typen regulering 17
3.3 Toezichtmodellen 23
3.4 Institutionele vormgeving van het financieel toezicht in Nederland 26

4 TOEZICHT 31
4.1 Positionering 31
4.2 Onderzoeksbevoegdheden 33
4.2.1 Evenredigheidsbeginsel 33
4.2.2 Bevoegdheden 36
4.2.3 Medewerkingsplicht 39
4.3 Onderzoeksbevoegdheid van DNB en de AFM 43
4.4 Geheimhouding versus transparantie 45
4.5 Samenwerking tussen toezichthouders AFM en DNB in het kader van toezicht 50
4.6 Internationale samenwerking in het kader van toezicht 52
4.6.1 Samenwerking met nationale toezichthouders in andere staten 52
4.6.2 Samenwerking binnen het Europees Systeem voor Financieel Toezicht 53
4.6.3 Samenwerking in het kader van toezicht en handhaving door ESMA 56
4.6.4 Samenwerking in het kader van toezicht en handhaving door de ECB: SSM/GTM 58
4.6.5 Samenwerking AFM binnen IOSCO; mondiale samenwerking DNB 59
4.7 Samenloop toezicht en strafrechtelijk onderzoek; samenwerking met strafrechtelijke autoriteiten 60
4.8 Toezichtbeleid 62

5 HANDHAVING 71
5.1 Duiding, overtreder en bevoegde toezichthouder 71
5.2 Sancties en maatregelen in de Wft 73
5.2.1 Reparatoire maatregelen 73
5.2.1.1 Aanwijzing (art. 1:75 Wft) 73
5.2.1.2 Benoeming curator (art. 1:76 Wft) en bijzondere bewindvoerder (art. 1:76a Wft) 76
5.2.1.3 Last onder dwangsom (art. 1:79 Wft) 80
5.2.1.4 Intrekking vergunning (wijziging, beperking) (art. 1:104 en 1:105 Wft) 81
5.2.1.5 Activiteiten- en transactieverbod (art. 1:77 en 77c respectievelijk 1:58, 1:58a en 1:59/4:4, 4:4a en 1:67 Wft; PRIIPS-Verordening) 82
5.2.1.6 Opschorting (art. 1:77a Wft), tijdelijk aanbiedingsverbod beleggingsinstellingen (art. 1:77b Wft) en gerechtelijke vereffening (art. 4:37pa Wft) 84
5.2.1.7 Heenzenden van accountant of actuaris (art. 1:78 Wft) 85
5.2.1.8 Openbare verklaring en waarschuwing (art. 1:94 Wft) 86
5.2.2 Punitieve sanctie – de bestuurlijke boete (art. 1:80 e.v. Wft) 88
5.2.2.1 Aard van de sanctie 88
5.2.2.2 Boetefunctionaris 97
5.2.2.3 Boetebedrag 98
5.2.2.4 Versnelde boeteprocedure; clementieregeling; schikking 103
5.2.3 Publicatie van sancties 105
5.2.3.1 Algemeen regime voor publicatie van sanctiebesluiten (art. 1:97 Wft) 105
5.2.3.2 Publicatie van de bestuurlijke boete (art. 1:97 lid 3 Wft) 110
5.2.3.3 Publicatie van de last onder dwangsom (art. 1:97 lid 4 Wft) 111
5.3 Bijzondere bevoegdheden in crisistijd 111
5.3.1 Inleiding 111
5.3.2 Bijzondere maatregelen ten aanzien van financiële ondernemingen werkzaam op de financiële markten (deel 3, hoofdstuk 5 Wft) 112
5.3.2.1 Bijzondere maatregelen ten aanzien van banken, beleggingsondernemingen, betaalinstellingen, elektronischgeldinstellingen, financiële holdings en gemengde financiële holdings (afd. 3.5.1, art. 3:111a e.v. Wft) 112
5.3.2.2 Bijzondere maatregelen ten aanzien van verzekeraars (afdelingen 3.5.1a, 3.5.2, 3.5.3) 113
5.3.3 Afwikkeling van banken en verzekeraars (deel 3a Wft) 114
5.3.3.1 Afwikkeling van banken en bepaaldebeleggingsondernemingen 114
5.3.3.2 Afwikkeling van verzekeraars 118
5.3.4 Bijzondere maatregelen betreffende de financiële stabiliteit van het financiële stelsel (deel 6 Wft) 120
5.4 Samenwerking tussen DNB en AFM in het kader vanhandhaving 121
5.5 Internationale samenwerking in het kader van handhaving 121
5.6 Sancties op grond van de Whc 122
5.7 Handhavingsbeleid en -filosofie 125
5.8 Gevolgen van handhaving; beoordeling betrouwbaarheid bestuurders en leden toezichthoudende organen. 134

6 STRAFRECHTELIJKE HANDHAVING; TUCHTRECHTELIJKE HANDHAVING 137
6.1 De rol van strafrechtelijke handhaving in het financiële recht 137
6.2 Strafbaarstelling 138
6.3 Samenloop van strafrechtelijke handhaving en bestuursrechtelijke handhaving 140
6.4 Tuchtrechtelijke handhaving 143

7 CIVIELRECHTELIJKE HANDHAVING DOOR DE AFM 145
7.1 Civielrechtelijke handhaving 145
7.2 Inzake financiële verslaggeving 146
7.3 Inzake melding zeggenschap in beursgenoteerde vennootschappen 147
7.4 Ingevolge de Whc 148

8 BESTUURSRECHTELIJKE RECHTSBESCHERMING 151
8.1 Contouren van de bestuursrechtelijke procedure 151
8.2 Het legaliteitsbeginsel en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur 156
8.2.1 Legaliteitsbeginsel 156
8.2.2 Zorgvuldigheidsbeginsel 162
8.2.3 Verbod op détournement de pouvoir 166
8.2.4 Gelijkheidsbeginsel 167
8.2.5 Vertrouwensbeginsel 174
8.2.6 Motiveringsplicht 175
8.2.7 Fair play 178
8.2.8 Rechtszekerheidsbeginsel 178
8.3 Consequenties van de beslissingen van de bestuursrechter voor de besluiten van de toezichthouder 179
8.4 Hoger beroep en spoedprocedures 180
8.5 De civiele rechter als restrechter 181
8.6 Bijzondere elementen van rechtsbescherming tegen bestuurlijke boetes – meer in het bijzonder bewijsrecht, toetsing en redelijke termijn 182
8.7 Rechtsbescherming tegen openbaarmaking door openbare verklaring of openbare waarschuwing en door publicatie van sanctiebesluiten 186
8.8 Rechtsbescherming tegen invordering van dwangsommen en boetes 196
8.8.1 Invordering van dwangsommen 196
8.8.2 Invordering van boetes 197
8.9 Rechtsbescherming ingeval van bijzondere maatregelen ingevolge hoofdstuk 3A of hoofdstuk 6 Wft 198
8.10 Rechtsbescherming binnen het Single Supervisory Mechanism 198
8.11 Rechtsbescherming tegen (sanctie)besluiten van een ESA 199

9 CIVIELRECHTELIJKE HANDHAVING DOOR HET PUBLIEK: PRIVATE ENFORCEMENT 203
9.1 Civielrechtelijke aansprakelijkheid van de financiële onderneming of andere instelling 203
9.2 Collectieve acties 205

10 CIVIELRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID VAN TOEZICHTHOUDERS 211

11 TEN SLOTTE 217

BIJLAGE A. ONDERZOEKSBEVOEGDHEDEN ALGEMENE WET BESTUURSRECHT (TITEL 5:2 AWB) 219
BIJLAGE B. BEPALINGEN AWB TER ZAKE LAST ONDER DWANGSOM (AFDELING 5.3.2) 221
BIJLAGE C. BEPALINGEN AWB TER ZAKE BESTUURLIJKE BOETE (TITEL 5.4) 223
BIJLAGE D. SANCTIEBEPALINGEN WFT 227
BIJLAGE E. PUBLICATIEBEPALINGEN WFT 241
BIJLAGE F. HANDHAVINGSBELEID VAN DE AUTORITEIT FINANCIËLE MARKTEN EN DE NEDERLANDSCHE BANK 255
BIJLAGE G. RECTIFICATIE SAMENWERKINGSCONVENANT TUSSEN DE STICHTING AUTORITEIT FINANCIËLE MARKTEN EN DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. 263
BIJLAGE H. CONVENANT TER VOORKOMING VAN ONGEOORLOOFDE SAMENLOOP VAN BESTUURLIJKE EN STRAFRECHTELIJKE SANCTIES 277
BIJLAGE I. CONVENANT HOUDENDE AFSPRAKEN OVER DE SAMENWERKING IN HET KADER VAN HET FINANCIEEL EXPERTISE CENTRUM (CONVENANT FEC 2014) 283
BIJLAGE J-A. WERKWIJZE AFM INZIEN EN KOPIËREN VAN DIGITALE GEGEVENS GELDEND VAN 10-03-2020 T/M HEDEN 291
BIJLAGE J-B. DNB WERKWIJZE INZIEN EN KOPIËREN VAN DIGITALE GEGEVENS 297
BIJLAGE K. ALGEMEEN BOETETOEMETINGSBELEID DNB GELDEND VAN 12-12-2020 T/M HEDEN 303
BIJLAGE L. BOETE TOEMETINGSBELEID AFM 2021 315

Trefwoordenregister 325
Literatuur 329
Over de auteur 333