Handboek Internationaal Strafrecht

Voorwoord / V

1 Algemene inleiding / 1
R. van Elst en E. van Sliedregt
1 Inleiding / 1
2 Onderdelen van internationaal strafrecht / 3
3 Bronnen van internationaal strafrecht / 7
3.1 Nederlandse bronnen / 7
3.2 Internationale bronnen / 9
3.3 Rechtspraak als bron / 10
4 Kwalificaties van onderdelen van internationaal strafrecht / 12
4.1 Droit pénal international en droit international pénal / 12
4.2 Grote en kleine, primaire en secundaire rechtshulp / 13
5 Het belang van ‘een goede rechtsbedeling’? / 14
6 Bronvermeldingen / 21
Literatuurlijst / 22

2 Uniestrafrecht / 25
M.J. Borgers en F.C.W. de Graaf
1 Introductie Europees strafrecht / 25
2 Korte historische schets / 27
3 Activiteiten op strafrechtelijk terrein / 35
3.1 Strafrechtelijke samenwerking en wederzijdse erkenning / 35
3.2 Coördinatie van samenwerking / 38
3.3 Het Europees openbaar ministerie / 42
3.4 Harmonisatie en wederzijdse erkenning / 44
3.4.1 Wederzijdse erkenning en wederzijds vertrouwen / 44
3.4.2 De faciliterende en autonome functie van harmonisatie / 47
4 Wederzijdse erkenning nader beschouwd / 49
4.1 Wederzijdse erkenning als vervanging voor klassieke strafrechtelijke samenwerking / 49
4.1.1 Kenmerken van wederzijdse erkenning / 49
4.1.2 Wederzijdse erkenning in beeld / 50
4.2 Strafrechtelijke samenwerking en vervolgingsbeleid: ne bis in idem en forumkeuze / 53
4.2.1 Wederzijdse erkenning en ne bis in idem / 53
4.2.2 Strafrechtelijke forumkeuze / 55
5 Harmonisatie / 58
5.1 Rechtsgrondslagen voor harmonisatie / 58
5.2 Rechtsinstrumenten / 61
5.3 Wetgevingsprocedure / 62
6 Implementatie door wetgever en rechter / 64
6.1 Implementatie door de wetgever / 64
6.2 Implementatie door de rechter / 70
6.3 Toezicht op implementatie / 76
7 Het recht van de Europese Unie in de rechtspraak van de Hoge Raad / 77
7.1 Inleiding / 77
7.2 Unierecht in de rechtspraak van de Hoge Raad / 77
7.3 Prejudiciële vragen van de Hoge Raad / 80
7.4 Afronding / 83
Literatuurlijst / 83

3 Rechtsmacht / 89
R. van Elst
1 Inleiding / 89
1.1 Regeling in nationale wetgeving / 89
1.2 Uiteenlopende betekenissen / 91
1.3 Wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende rechtsmacht / 93
1.4 Soevereiniteit / 94
1.5 Rechtsmachtconflicten / 96
1.6 Verbod van terugwerkende kracht / 97
2 Kompetenz-Kompetenz: de bevoegdheid rechtsmacht vast te stellen / 100
2.1 Drie benaderingen / 101
2.2 Een vierde benadering: Terughoudendheid bij het vestigen van extraterritoriale rechtsmacht / 102
2.3 Beoordeling door de rechter / 105
3 Nationaal belang en internationale solidariteit als fundamenten voor rechtsmacht / 107
4 Het territorialiteitsbeginsel en de locus delicti / 109
4.1 Het territorialiteitsbeginsel / 109
4.2 Locus delicti / 110
4.3 Het territorialiteitsbeginsel in Nederland / 112
4.3.1 Nederlands territoir / 112
4.3.2 Vlagbeginsel / 113
4.3.3 Locus delicti in Nederlandse wetgeving en rechtspraak / 114
4.3.4 Locus delicti bij deelneming, poging en enkele andere vormen van betrokkenheid / 116
4.3.5 Connexe rechtsmacht / 118
5 Het beschermingsbeginsel / 119
5.1 Kenmerken / 119
5.2 Het beschermingsbeginsel in Nederland / 120
6 Het passief nationaliteitsbeginsel / 121
6.1 Kenmerken / 121
6.2 Als zelfstandige grondslag in het Nederlandse strafrecht / 125
7 Het actief nationaliteitsbeginsel / 128
7.1 Kenmerken / 128
7.2 Het actief nationaliteitsbeginsel in Nederland / 131
7.3 Dubbele strafbaarheid / 133
8 Nederlandse ambtenaren en militairen / 136
8.1 Ambtenaren / 136
8.2 Militairen / 137
9 Het beginsel van de afgeleide rechtsmacht / 138
9.1 Kenmerken / 138
9.2 Afgeleide rechtsmacht in Nederland / 140
9.2.1 Artikel 8b lid 1 Sr / 140
9.2.1.1 Artikel 8b lid 1 Sr i.c.m. de verdragen in artikel 5.3.16 Sv / 142
9.2.1.2 Artikel 8b lid 1 Sr i.v.m. het MH17-proces / 144
9.2.2 Artikel 8b lid 3 Sr / 145
9.2.3 Een algemene, zelfstandige grondslag in artikel 8c Sr / 145
10 Het universaliteitsbeginsel / 147
10.1 Kenmerken / 147
10.2 Universele rechtsmacht in Nederland / 151
10.2.1 Algemeen / 151
10.2.2 Uitvoering van internationale verplichtingen in het Besluit internationale verplichtingen extraterritoriale rechtsmacht / 153
10.2.3 De voorwaarde dat de verdachte zich in Nederland bevindt / 153
11 Het beginsel van de bescherming der bovenstatelijke gemeenschappen / 155
12 Immuniteiten: uitzondering op rechtsmacht / 156
12.1 Algemene regeling / 156
12.2 Subjecten en objecten van immuniteiten / 157
12.2.1 De staat en internationale organisaties / 157
12.2.2 Personen / 162
12.2.3 Leden van officiële missies / 168
12.2.4 Ambassade en enkele andere (verkeers)zaken / 170
12.3 Persoonlijke en functionele immuniteit / 171
12.3.1 Nadere invulling / 171
12.3.2 Nederlandse beperking van de resterende immuniteit / 175
12.4 Afstand van immuniteit / 176
12.5 Vreemde legers en gewapende oppositiegroepen / 176
13 Strafvordering buiten Nederland / 178
Literatuurlijst / 181

4 Uitlevering / 189
V.H. Glerum en N. Rozemond
1 Begrippen, instanties en bronnen / 189
2 Beginselen / 197
2.1 Het soevereiniteitsbeginsel / 197
2.2 Het vertrouwensbeginsel / 199
2.3 Het specialiteitsbeginsel / 202
2.4 Het wederkerigheidsbeginsel / 205
3 De uitleveringsprocedure / 206
3.1 Inleiding / 206
3.2 Het uitleveringsverzoek / 207
3.3 Behandeling van het uitleveringsverzoek / 208
3.4 Kort geding / 212
3.5 Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens / 215
3.6 Uitleveringsdetentie / 215
3.7 Verkorte procedure / 217
3.8 Recht op rechtsbijstand / 218
3.9 Inbeslagneming / 219
4 Voorwaarden voor uitlevering (weigeringsgronden) / 220
4.1 Inleiding / 220
4.2 Verdragsgrondslag / 223
4.3 Genoegzaamheid van de stukken / 225
4.3.1 Inleiding / 225
4.3.2 Identiteit en nationaliteit opgeëiste persoon / 226
4.3.3 Aanhoudingsbevel of veroordelend vonnis en juridische gegevens / 226
4.3.4 Uiteenzetting van de feiten / 228
4.4 Dubbele strafbaarheid / 230
4.5 Fiscale delicten / 235
4.6 Militaire delicten / 236
4.7 Politieke delicten / 237
4.8 Evidente onschuld / 240
4.9 Nederlanders en geïntegreerde vreemdelingen / 242
4.10 Rechtsmacht / 248
4.10.1 Rechtsmacht verzoekende staat / 248
4.10.2 Territoriale rechtsmacht aangezochte staat / 248
4.10.3 Extraterritoriale rechtsmacht verzoekende staat / 249
4.11 Ne bis in idem / 250
4.12 Beëindigde strafvervolging in Nederland / 253
4.13 Lopende strafvervolging in Nederland / 255
4.14 Verjaring / 256
4.15 Voltooide of dreigende flagrante schending mensenrechten / 259
4.16 Doodstraf / 265
4.17 Verstekvonnissen / 267
4.18 Discriminatoire vervolging / 269
4.19 Bijzondere hardheid / 270
5 Slotbeschouwing / 271
Literatuurlijst / 273

5 Overlevering / 277
V.H. Glerum en N. Rozemond
1 Inleiding: algemene kenmerken van de overlevering / 277
1.1 Implementatie Kaderbesluit 2002/584/JBZ / 279
1.2 Kaderbesluit 2002/584/JBZ en verdragsbasis / 281
1.3 Verhouding overlevering en uitlevering / 284
1.4 Lijstfeiten / 285
1.5 Weigeringsgronden en garanties / 287
1.6 De bijzondere positie van de rechtbank Amsterdam / 288
2 Het beginsel van wederzijdse erkenning en de verhouding met de beginselen van soevereiniteit, vertrouwen, specialiteit en wederkerigheid / 291
2.1 Soevereiniteit / 292
2.2 Vertrouwensbeginsel / 293
2.3 Specialiteitsbeginsel / 294
2.4 Wederkerigheidsbeginsel / 298
3 De overleveringsprocedure / 299
3.1 Het EAB / 299
3.2 Rechterlijke autoriteiten en niveaus van rechtsbescherming / 301
3.3 Overlevering door Nederland / 306
3.3.1 Inleiding / 306
3.3.2 Behandeling door de rechtbank Amsterdam / 307
3.3.3 Feitelijke overlevering / 312
3.3.4 Kort geding / 314
3.3.5 Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens / 316
3.3.6 Overleveringsdetentie / 316
3.3.7 De verkorte procedure / 320
3.3.8 Inbeslagneming / 321
3.4 Overlevering aan Nederland / 323
4 Voorwaarden voor overlevering (weigeringsgronden en garanties) / 325
4.1 Inleiding / 325
4.2 Regelmatigheid van het EAB / 329
4.2.1 Inleiding / 329
4.2.2 Identiteit en nationaliteit opgeëiste persoon / 331
4.2.3 De bevoegde autoriteit / 331
4.2.4 Aanhoudingsbevel of veroordelend vonnis / 332
4.2.5 Juridische gegevens / 335
4.2.6 Beschrijving van de feiten / 336
4.2.7 Bewijs vereist? / 338
4.3 Lijstfeiten en dubbele strafbaarheid / 338
4.3.1 Lijstfeiten / 338
4.3.2 Dubbele strafbaarheid niet-lijstfeiten / 342
4.3.3 Beoordeling dubbele strafbaarheid / 346
4.4 Leeftijd strafrechtelijke aansprakelijkheid / 348
4.5 Evidente onschuld / 348
4.6 Nederlanders en gelijkgestelde vreemdelingen / 350
4.6.1 Executieoverlevering van Nederlanders / 351
4.6.2 Vervolgingsoverlevering van Nederlanders / 355
4.6.3 Gelijkgestelde vreemdelingen / 358
4.7 Rechtsmacht / 364
4.7.1 Rechtsmacht uitvaardigende lidstaat / 364
4.7.2 Territoriale rechtsmacht uitvoerende lidstaat / 364
4.7.3 Extraterritoriale rechtsmacht uitvaardigende lidstaat / 365
4.8 Ne bis in idem / 367
4.9 Beëindigde strafvervolging in Nederland / 374
4.10 Beëindigde strafvervolging in een andere lidstaat / 379
4.11 Lopende vervolging in Nederland / 381
4.12 Verjaring / 385
4.13 Voltooide of dreigende schending grondrechten / 390
4.13.1 Grondslag van de weigeringsgrond / 390
4.13.2 Rechtspraak van het Hof van Justitie / 391
4.13.3 Artikel 11 OLW / 397
4.14 Verstekvonnissen / 399
4.14.1 Inleiding / 399
4.14.2 Facultatieve weigeringsgrond / 402
4.14.3 Autonome begrippen van Unierecht / 404
4.14.4 ‘Niet in persoon verschenen bij het proces’ / 404
4.14.5 ‘Het proces dat tot de beslissing heeft geleid’ / 405
4.14.6 Dagvaarding in persoon/anderszins daadwerkelijk officiële in kennis stelling (art. 12 onderdeel a OLW) / 407
4.14.7 Verdediging door een gemachtigd raadsman (art. 12 onderdeel b OLW) / 408
4.14.8 Recht op een nieuw proces (art. 12 onderdeel c OLW) / 408
4.14.9 Recht op een nieuw proces (art. 12 onderdeel d OLW) / 409
4.15 Onevenredigheid / 410
5 Slotbeschouwing / 413
Literatuurlijst / 417

6 Opsporingshulp en kleine rechtshulp / 421
J.M. Reijntjes
1 Verschijningsvormen; terminologie / 421
2 Bronnen / 424
2.1 Specifieke verdragen / 424
2.2 Uitleveringsverdragen / 426
2.3 Verdragen gericht op de bescherming van bijzondere rechtsgoederen / 427
2.4 Specifiek op samenwerking tussen politiediensten gerichte instrumenten / 428
2.5 Verdragen over de administratieve bijstand in fiscale zaken / 429
2.6 Verdragen over informatie-uitwisseling op het gebied van effecten / 432
2.7 De Nederlandse wet / 433
3 Beginselen / 434
3.1 Begrenzing: soevereiniteit / 434
3.2 Begrenzing: verzoek / 436
3.3 Begrenzing: strafzaken / 437
3.4 Weigeringsgronden en de voorrang van verdrag boven wet / 437
3.5 Wederkerigheid / 438
3.6 Vertrouwen / 439
3.7 Specialiteit / 440
4 De klassieke vorm van justitiële hulp: de procedure / 441
4.1 De Minister van Justitie en Veiligheid / 441
4.2 De officier van justitie / 442
4.3 De rechter-commissaris / 446
4.4 De rechtbank / 449
4.5 De Hoge Raad / 452
4.6 De bestuursrechter / 452
4.7 Kort geding / 453
4.8 Het EHRM / 455
4.9 Rechtsbijstand / 456
4.10 Feitelijke uitvoering / 456
4.11 Aanwezigheid van betrokkenen bij de uitvoering / 458
4.12 Verzoeken aan het buitenland / 459
5 De klassieke vorm van justitiële hulp: weigeringsgronden / 460
5.1 Aan een verzoek om rechtshulp te stellen eisen / 461
5.2 Bevoegde autoriteit / 461
5.3 Dubbele strafbaarheid; nationaliteit / 461
5.4 Dwingende weigeringsgronden / 462
5.5 Facultatieve weigeringsgronden / 463
6 De klassieke vorm van justitiële hulp: diversen / 465
6.1 Tijdelijke overbrenging van getuigen / 465
6.2 Vrijgeleide voor getuigen / 466
6.3 Telefoontaps / 466
6.4 Justitiële documentatie / 466
6.5 Betekeningen / 467
6.6 Bruikbaarheid voor het bewijs / 468
6.7 Onregelmatigheden / 468
7 Politiële bijstand / 472
7.1 Vormen van politiële bijstand / 472
7.2 Het uitwisselen van informatie / 473
7.3 Grensoverschrijdende achtervolging en observatie / 475
7.4 Gezamenlijke onderzoeksteams / 477
8 Moderne justitiële hulp in Europa: onderzoeksbevelen / 480
8.1 Inkomend verkeer algemeen / 481
8.2 Inkomend verkeer: procedure / 482
8.3 Inkomend verkeer: weigeringsgronden / 483
8.4 Inkomend verkeer: uitvoering / 485
8.5 Inkomend verkeer: notificatie / 488
8.6 Inkomend verkeer: rechtsmiddelen / 488
8.7 Inkomend verkeer: nader geregelde onderwerpen / 489
8.8 Uitgaand verkeer / 492
9 Bevriezingsbevelen oude stijl / 493
10 Bevriezingsbevelen nieuwe stijl / 495
Literatuurlijst / 496

7 Overdracht en overname van strafvervolging / 501
J.M. Reijntjes
1 Inleiding / 501
1.1 Begripsomschrijving / 501
1.2 Bronnen / 503
1.3 Bijzondere vormen van overdracht / 504
1.4 Uitgangspunten / 506
2 Verkapte overdracht / 507
3 Verhouding tot andere vormen van rechtshulp en uitzetting / 508
4 Overname door Nederland / 509
4.1 Procedure / 510
4.2 Weigeringsgronden / 513
4.3 Rechtsmiddelen / 517
4.4 Gevolgen van overname / 518
5 Overdracht door Nederland / 518
5.1 Procedure / 518
5.2 Weigeringsgronden / 520
5.3 Rechtsmiddelen / 521
5.4 Gevolgen van overdracht / 522
6 Slotbeschouwing / 522
Literatuurlijst / 523

8 Overdracht en overname van de tenuitvoerlegging van buitenlandse strafrechtelijke beslissingen / 525
Th.O.M. Dieben
1 Inleiding / 525
2 De traditionele overdracht en overname: inleidende beschouwingen / 526
2.1 Begripsbepalingen / 526
2.2 Bronnen / 526
2.2.1 Internationale bronnen / 526
2.2.2 Nederlandse wetgeving / 533
2.2.3 De verhouding tussen verdrag en wet / 535
2.3 Beginselen / 535
2.4 Doeleinden / 536
3 Overname door Nederland / 538
3.1 Inleiding: diverse procedures en autoriteiten / 538
3.2 Exequaturprocedure / 539
3.2.1 Overname vrijheidsbenemende sancties / 539
3.2.2 Overname confiscatiesancties / 543
3.2.3 Overname voorwaardelijke beslissingen / 544
3.2.4 Overname ontzeggingen/ontzettingen / 544
3.3 Buitengerechtelijke procedures / 545
3.3.1 Overname vrijheidsbenemende sancties: voortgezette tenuitvoerlegging / 545
3.3.2 Overname geldboeten / 546
3.3.3 Overname toezicht op naleving van voorwaarden / 547
3.4 Procedure inzake overname verstekvonnissen / 547
3.5 Voorlopige maatregelen / 548
3.5.1 Vrijheidsbeneming / 548
3.5.2 Strafrechtelijk financieel onderzoek (SFO) / 549
3.5.3 Inbeslagneming / 550
3.6 Rechtsbijstand / 551
3.7 Rechtsmiddelen / 552
3.8 Vergoeding van kosten en schade / 553
3.9 Feitelijke tenuitvoerlegging / 554
3.10 Voorwaarden voor overname (weigeringsgronden) / 555
3.10.1 Inleiding / 555
3.10.2 Verdrag / 556
3.10.3 Genoegzaamheid der stukken / 556
3.10.4 Leeftijd veroordeelde / 556
3.10.5 Band veroordeelde met Nederland / 556
3.10.6 Beslissing voor tenuitvoerlegging vatbaar / 557
3.10.7 Dubbele strafbaarheid / 558
3.10.8 Discriminatoire vervolging / 559
3.10.9 Hypothetische executieverjaring naar Nederlands recht / 559
3.10.10 Vervolging in Nederland / 560
3.10.11 Bis in idem / 560
3.10.12 Strijd met Nederlandse openbare orde of met mensenrechten / 560
4 Overdracht door Nederland / 562
4.1 Procedure voor overdracht: inleiding / 562
4.2 Vormen van overdracht / 562
4.2.1 Overdracht vrijheidsbenemende sancties / 562
4.2.2 Overdracht vermogenssancties / 563
4.2.3 Overdracht toezicht op naleving van voorwaarden / 563
4.2.4 Overdracht verstekvonnissen / 563
4.2.5 Overdracht ontzeggingen/ontzettingen / 563
4.3 Rechtsbijstand / 564
4.4 Rechtsmiddelen / 564
4.5 Feitelijke tenuitvoerlegging / 565
4.6 Voorwaarden voor overdracht (weigeringsgronden) / 565
4.6.1 Goede rechtsbedeling / 565
4.6.2 Verdrag geen voorwaarde / 566
4.6.3 Soms instemming veroordeelde / 566
4.6.4 Geen wijziging sanctie ten nadele/strafrestant / 567
4.6.5 Specialiteitsbeginsel / 567
4.6.6 Mensenrechten / 567
5 Wederzijdse erkenning: algemene inleiding / 568
6 Erkenning en tenuitvoerlegging in Nederland / 572
6.1 Vrijheidsbenemende sancties / 572
6.1.1 Procedure / 573
6.1.2 Voorlopige maatregelen / 576
6.1.3 Rechtsbijstand / 577
6.1.4 Rechtsmiddelen / 577
6.1.5 Feitelijke tenuitvoerlegging / 578
6.1.6 Voorwaarden en weigeringsgronden / 578
6.2 Voorwaardelijke sancties en taakstraffen / 582
6.2.1 Procedure / 582
6.2.2 Voorwaarden en weigeringsgronden / 583
6.2.3 Feitelijke tenuitvoerlegging / 583
6.3 Geldelijke sancties / 584
6.3.1 Procedure / 585
6.3.2 Rechtsbijstand / 587
6.3.3 Rechtsmiddelen / 587
6.3.4 Feitelijke tenuitvoerlegging / 587
6.3.5 Voorwaarden en weigeringsgronden / 587
6.4 Beslissingen tot confiscatie / 588
6.4.1 Procedure / 589
6.4.2 Rechtsbijstand / 590
6.4.3 Rechtsmiddelen / 590
6.4.4 Feitelijke tenuitvoerlegging / 591
6.4.5 Voorwaarden en weigeringsgronden / 591
6.5 Beslissingen tot conservatoire beslaglegging (bevriezing) / 593
6.5.1 Procedure / 593
6.5.2 Rechtsbijstand / 594
6.5.3 Rechtsmiddelen / 594
6.5.4 Feitelijke tenuitvoerlegging / 595
6.5.5 Voorwaarden en weigeringsgronden / 595
7 Overdracht door Nederland. Erkenning en tenuitvoerlegging van Nederlandse beslissingen in een andere EU lidstaat / 597
7.1 Vrijheidsbenemende sancties / 597
7.1.1 Procedure toezending / 597
7.1.2 Voorwaarden voor toezending / 598
7.1.3 Rechtsmiddelen / 598
7.1.4 Feitelijke tenuitvoerlegging / 599
7.1.5 Specialiteitsbeginsel / 600
7.2 Voorwaardelijke sancties en taakstraffen / 600
7.2.1 Procedure toezending / 600
7.2.2 Voorwaarden voor toezending / 601
7.2.3 Feitelijke tenuitvoerlegging / 601
7.3 Geldelijke sancties / 602
7.3.1 Procedure toezending / 602
7.3.2 Voorwaarden voor toezending / 602
7.3.3 Feitelijke tenuitvoerlegging / 603
7.4 Beslissingen tot confiscatie / 603
7.5 Beslissingen tot bevriezing / 604
Literatuurlijst / 605

9 Internationale misdrijven in het Nederlandse strafrecht en internationale strafrechtspraak / 609
E. van Sliedregt en E.G. Fry
1 Inleiding / 609
2 Internationale strafrechtspraak / 611
2.1 De tribunalen van Tokyo en Neurenberg / 611
2.2 De ad hoc tribunalen voor Joegoslavië en Rwanda / 612
2.2.1 Het Joegoslaviëtribunaal / 612
2.2.2 Het Rwandatribunaal / 613
2.2.3 Samenwerking van Nederland met de ad hoc tribunalen / 614
2.3 Het Internationaal Strafhof – International Criminal Court (ICC) / 617
2.3.1 Het ICC / 617
2.3.2 De samenwerking van Nederland met het ICC / 619
2.4 Geïnternationaliseerde gerechten / 626
3 Bewijsvergaringsmechanismen / 631
4 Internationale misdrijven / 632
4.1 Internationale misdrijven in enge en in ruime zin / 632
4.2 Misdrijven tegen de vrede/agressie / 634
4.3 Oorlogsmisdrijven / 637
4.4 Misdrijven tegen de mensheid / 644
4.5 Genocide / 646
5 Algemeen strafrechtelijke vraagstukken / 648
5.1 Daderschap en deelneming / 649
5.2 De controletheorie (ICC): medeplegen en doen plegen / 653
5.3 Aansprakelijkheid van de meerdere / 655
5.4 Strafuitsluitingsgronden / 657
6 Internationale misdrijven en hun berechting in Nederland / 658
6.1 Wettelijk kader / 658
6.2 Rechtspraak / 662
6.2.1 Democratische Republiek Congo / 664
6.2.2 Het Afghaanse communistische regime (1978-1992) / 664
6.2.3 Nederlandse zakenmannen / 667
6.2.4 Rwandese genocidezaken / 670
6.2.5 Sri Lanka (Tamil Tijgers) / 674
6.2.6 Ethiopië: de ‘rode terreur’ / 675
6.2.7 Syrië-zaken / 676

Literatuurlijst / 678
Trefwoordenregister / 691
De Auteurs / 699