Elsevier Pensioen Almanak 2016

A. EERSTEPIJLERPENSIOEN
1 WETGEVING EN FISCAAL-JURIDISCHE ONTWIKKELINGEN 11
1.1 Bevoegdheid tot het vervaardigen van wetgeving 11
1.2 Pensioenwetgeving 11
1.3 Het idee van de oudedagsparaplu 11
1.4 De kredietcrisis 13
1.5 De toekomst van het Nederlands pensioenstelsel 13
2 HOOFDLIJNEN SOCIALE ZEKERHEID 15
2.1 Driepijlersysteem 15
2.2 Overzicht sociale zekerheid 15
3 PENSIOENRECHTELIJKE ASPECTEN VAN SOCIALE ZEKERHEID 18
3.1 Inkomen bij ziekte 18
3.2 Inkomen bij arbeidsongeschiktheid 18
3.3 Inkomen bij werkloosheid 18
3.4 Inkomen bij ouderdom 18
3.5 Inkomen bij overlijden 18
3.6 Samenloop van uitkeringen 19
B.TWEEDEPIJLERPENSIOEN (CIVIEL RECHT)
4 CIVIELRECHTELIJKE ASPECTEN VAN HET TWEEDEPIJLERPENSIOEN 20
4.1 Wat is pensioen? 20
4.2 Vrijheid en regelgeving 20
4.3 De Pensioenwet 21
5 DE PENSIOENOVEREENKOMST 29
5.1 Het begrip ‘pensioenovereenkomst’ 29
5.2 Werkgevers- en werknemersbegrip 29
5.3 Zelfstandige 29
5.4 Gelijkstelling met pensioenovereenkomst 30
5.5 De totstandkoming van een pensioenovereenkomst 30
5.6 Verplichting tot aangaan pensioenovereenkomst 32
5.7 Vormvoorschriften pensioenovereenkomst 32
5.8 Inhoud pensioenovereenkomst 33
5.9 Vaststelling uitkering, kapitaal of premie 34
5.10 Verlening van toeslagen 34
5.11 Nadere eisen ouderdomspensioen 34
5.12 Nadere eisen partnerpensioen 34
5.13 Betalingsvoorbehoud werkgever 34
5.14 Verlaging pensioen 34
5.15 Startbrief en melding van wijzigingen 35
5.16 Evenredige verwerving pensioenaanspraken 36
5.17 Evenredig doorberekenen kosten bij premieovereenkomst 36
6 DE UITVOERINGSOVEREENKOMST 38
6.1 Uitvoeringsovereenkomst 38
6.2 Onderbrengingsplicht werkgever 38
6.3 Uitvoeringsreglement 39
6.4 Eisen inzake inhoud uitvoeringsovereenkomst 39
6.5 Eisen inzake premiebetaling 40
6.6 Toepasselijk recht 40
6.7 Verbod verpanding en andere handelingen 40
6.8 Uitbesteding 41
7 DE PENSIOENREGELING EN HET PENSIOENREGLEMENT 42
7.1 De pensioenregeling 42
7.2 Het pensioenreglement 42
7.3 Vastlegging formaliteiten 42
7.4 Basispensioenregeling en vrijwillige pensioenregeling 43
7.5 Aanleveren pensioenreglement aan DNB 43
8 PENSIOENUITVOERDERS EN HUN SPECIFIEKE KENMERKEN 44
8.1 Begrippen 44
8.2 Pensioenuitvoerder 44
8.3 Pensioenreglement 44
8.4 Waarborging goed bestuur 44
8.5 Uitbesteding werkzaamheden pensioenuitvoerder 45
8.6 Bestuur pensioenfondsen 45
8.7 Intern toezicht 48
8.8 Melding oprichting van een pensioenfonds 48
48
8.9 Vergunning en weerstandsvermogen algemeen pensioenfonds (APF)
49
Bescherming leden pensioenfondsbestuur, verantwoordings- en belanghebbendenorgaan
8.10
8.11 Eisen ten aanzien van beleid, deskundigheid en betrouwbaarheid 49
8.12 Vereisten bestuur pensioenfondsen 49
8.13 Taakafbakening 50
8.14 Pension fund governance 52
8.15 Beroepspensioenfondsen 52
8.16 Premiepensioeninstelling (PPI) 53
8.17 Multi-ondernemingspensioenfonds 54
8.18 Algemeen pensioenfonds (APF) 56
9 BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDSEN 57
9.1 Inleiding 57
9.2 Verplichtstelling 57
9.3 Naleving statuten en reglementen 58
9.4 Doorsneepremie 58
9.5 Oneerlijke concurrentie 58
9.6 Toezicht op de inhoud van statuten en reglementen 58
9.7 Vrijstellingen en ontheffingen: algemeen 59
9.8 Toezicht en sancties 61
9.9 Rechtsvordering 61
10 INFORMATIEVERSTREKKING 62
10.1 Informatieverplichtingen werkgever 62
10.2 Informatieverplichtingen pensioenuitvoerder 62
10.3 Informatie op verzoek 64
10.4 Informatie over kosten van pensioenfondsen 64
10.5 Wijze van informatieverstrekking 65
10.6 Gevolgen van onjuiste informatieverstrekking 65
11 GELIJKE BEHANDELING 67
11.1 Onderscheid op basis van persoonskenmerken 67
11.2 Onderscheid naar geslacht 67
11.3 Onderscheid naar leeftijd 71
11.4 Onderscheid naar deeltijd/voltijd 72
11.5 Onderscheid naar bepaalde/onbepaalde tijd 72
11.6 Onderscheid naar burgerlijke staat 72
11.7 Korting partnerpensioen bij groot leeftijdsverschil 72
11.8 Functieonderscheid 72
11.9 Toeslagverlening 72
12 RUIL VAN PENSIOENEN 73
12.1 Ruil van partnerpensioen voor ouderdomspensioen 73
12.2 Ruil van ouderdomspensioen voor partnerpensioen 74
12.3 Andere vormen van ruil van pensioensoorten 74
12.4 Fiscale aspecten van ruil 74
12.5 Actuariële gelijkwaardigheid en ruilvoet 75
12.6 Actuariële gelijkwaardigheid en opbouwkeuzevoet 76
13 ONTSLAG EN PENSIOEN 77
13.1 Beëindiging van de deelneming 77
13.2 Beëindiging van de deelneming zonder ontslag 77
13.3 Premievrije aanspraken bij beëindiging van de deelneming 77
13.4 Geen afstand van affinanciering in een vaststellingsovereenkomst 77
13.5 Informatieverplichting inzake premievrije aanspraken 77
13.6 Pensioenopbouw na ontslag via Stichting FVP 77
78
Pensioenopbouw na ontslag via vrijwillige voortzetting van de deelneming
13.7
14 TOESLAGVERLENING (INDEXATIE) 79
14.1 Wat is een toeslag? 79
14.2 Geen wettelijk recht op toeslagverlening 79
14.3 Voorwaardelijke en onvoorwaardelijke toeslagverlening 79
14.4 Gelijke behandeling gewezen deelnemers 79
14.5 Wijziging van de toeslagverlening 79
14.6 Informatieverplichtingen 80
15 WAARDEOVERDRACHT 81
15.1 Algemeen 81
15.2 Waardeoverdracht bij wisseling van werkgever 81
15.3 Waardeoverdracht bij dezelfde werkgever 82
15.4 Waardeoverdracht bij uitruil 82
15.5 Waardeoverdracht bij bereiken pensioendatum 82
15.6 Collectieve waardeoverdracht 82
15.7 Internationale waardeoverdracht 83
16 (ECHT)SCHEIDING EN PENSIOEN 84
16.1 Bijzonder partnerpensioen 84
16.2 Wet verevening pensioenrechten bij scheiding 84
16.3 Positie van de dga 87
16.4 Fiscale gevolgen 87
16.5 Oud recht: Boon/Van Loon 88
17 FUSIE EN PENSIOEN 89
17.1 Juridische vormen van fusie 89
17.2 Aandelenfusie 89
17.3 Bedrijfsfusie 89
17.4 Juridische fusie 90
17.5 (Af)splitsing 91
17.6 Overige fusiegevolgen 91
17.7 Gevolgen voor een vrijstelling 92
17.8 Invloed ondernemingsraad bij fusie 93
18 FAILLISSEMENT EN PENSIOEN 94
18.1 Veiligstelling pensioenvermogen 94
18.2 Premiebetaling en melden betalingsachterstand 94
18.3 Voorrechten aan vorderingen 95
18.4 Pensioen als boedelschuld 95
18.5 Overnemen betalingsverplichting door UWV 96
18.6 Voorbehoud premiebetaling 96
18.7 Geen premie, toch pensioen? 96
18.8 Doorstart na faillissement en vrijstelling 97
18.9 Positie van het pensioenfonds 97
18.10 Positie van de verzekeraar 97
18.11 Positie van de deelnemer 98
18.12 Faillissement/insolventie van de werknemer 98
18.13 Faillissement uitvoerder 99
19 GRENSOVERSCHRIJDEND PENSIOENVERKEER 101
19.1 Afbakening: begrippen en indeling 101
19.2 De pensioenovereenkomst 101
19.3 De uitvoeringsovereenkomst 102
19.4 Relatie deelnemer-uitvoerder 102
19.5 Uitbesteding 102
19.6 Rol toezichthouder 102
19.7 Salarissplitsing 103
20 TOEZICHT 105
20.1 Vormen van toezicht 105
20.2 Toezichthouders 105
20.3 Instrumentarium 105
20.4 Verzekeraars en tussenpersonen:Wft 108
21 GESCHILLEN EN PROCEDURES 109
21.1 Inleiding 109
21.2 Pensioengeschillen bij de rechter 109
21.3 Pensioengeschillen anders oplossen 110
C.TWEEDEPIJLERPENSIOEN (FISCAAL RECHT)
22 FISCALE ASPECTEN VAN PENSIOEN 112
22.1 Fiscale behandeling pensioenen 112
23 DE FISCALE PENSIOENDEFINITIE 113
23.1 Plaats in de Wet LB 113
23.2 Pensioenrechten 113
23.3 Restbegunstiging 113
23.4 Inkomensvoorziening 114
23.5 Oneigenlijke handelingen 114
23.6 Pensioenuitvoerders 117
23.7 Premie 118
24 PENSIOENOPBOUWSYSTEMEN 121
24.1 Inleiding pensioenopbouw 121
24.2 Eindloonsystemen 122
24.3 Middelloonsystemen 122
24.4 Beschikbarepremiesysteem 123
24.5 Staffelbesluiten 2003, 2007, 2009, 2014 en 2015 124
24.6 Overige onderwerpen Besluit nr. BLKB2014/2132M 132
25 SAMENLOOP VAN VERSCHILLENDE PENSIOENSYSTEMEN 135
25.1 Kwalificatie pensioenregeling 135
25.2 Besluiten inzake premieovereenkomsten 136
25.3 Kwalificatie kapitaalovereenkomsten 137
26 OVERGANG VAN VERSCHILLENDE SYSTEMEN 138
26.1 Omzetting van een pensioensysteem 138
27 PENSIOENRECHTEN 139
27.1 Pensioenvormen 139
27.2 Ouderdomspensioen (OP) 139
27.3 Partnerpensioen (PP) 140
27.4 Wezenpensioen (WZP) 140
27.5 Arbeidsongeschiktheidspensioen (AOP) 141
27.6 Tijdelijk ouderdoms overbruggingspensioen (TOP) 141
27.7 Tijdelijk nabestaanden overbruggingspensioen (TNP) 141
28 HOOGTE VAN DE PENSIOENRECHTEN 143
28.1 Pensioengevend loon (PGL) en beloningen 143
28.2 AOW-inbouw 147
28.3 Maximale opbouwpercentages en maximumpensioenniveau 148
28.4 Pensioenleeftijd en pensioendatum 152
28.5 Dienstjaren 152
28.6 Inbouw van elders verzekerd pensioen 157
158
Samenloop WIA- of WAO-uitkering en vóór de AOW-gerechtigde leeftijd
ingaand ouderdomspensioen
28.7
29 INDEXATIE VAN PENSIOENRECHTEN 159
29.1 Vormen van na-indexatie 159
29.2 Aspecten van na-indexatie 159
29.3 Voorindexatie 159
30 FLEXIBILISERING 160
30.1 Uitruilen van pensioenrechten 160
30.2 Variabiliseren pensioenuitkeringen 161
30.3 Vervroegen pensioendatum 162
30.4 Uitstellen pensioendatum 164
30.5 Complicatie 165
30.6 Wijzigingen pensioenregeling door ex-werknemers 165
31 INDIVIDUELE PENSIOENMODULES 166
31.1 Extra individuele stortingen 166
31.2 Formulering optimaliseringsmogelijkheden 166
31.3 Inkoop ontbrekende diensttijd 166
31.4 Optimaliseren verstreken en toekomstige diensttijd 166
31.5 Systeemkeuze 167
31.6 Modulering optimaliseringsmogelijkheden 168
31.7 Inhaalmogelijkheden 168
31.8 Inhaal en inkoop van pensioen 168
31.9 Individuele modules en lijfrenteaftrek 168
INHOUD
32 DE DGA EN EIGEN BEHEER 170
32.1 Algemeen 170
32.2 Premie 171
32.3 Opbouwsystemen 171
32.4 Pensioengevend loon 172
32.5 Opbouwpercentage 172
32.6 Vervroegen en uitstellen 172
32.7 Individuele modules 172
32.8 Risico-elementen 173
32.9 Pensioenverevening 174
32.10 Dividendpolitiek 174
32.11 Prijsgeven 174
32.12 Afkoop 175
32.13 Aanpassing pensioenregeling: knip in de opbouw? 175
32.14 Modelpensioenovereenkomsten 177
33 NETTOPENSIOEN VOOR PENSIOENOPBOUW BOVEN AFTOPPINGSGRENS 179
33.1 Nettopensioen 179
34 WET BEPERKING WITTEVEEN-KADER 2015,WET VPL EN WET VAP 181
34.1 Overzicht beperkingen Witteveen-kader 181
181
Wet verlaging maximumopbouw- en premiepercentages pensioen en
maximering pensioengevend inkomen
34.2
34.3 Regelingen voor vervroegd uittreden 186
34.4 Deelnemingsjarenpensioen 186
34.5 Flankerende maatregelen 188
34.6 Diversen 189
35 RECHTSBESCHERMING 190
35.1 Rechtsbescherming 190
36 FISCALE GEVOLGEN VAN VERBODEN PENSIOENHANDELINGEN 193
36.1 Verboden pensioenhandelingen en hun gevolgen 193
37 OVERGANGSRECHT PENSIOENREGELINGEN 194
37.1 Complicatie 194
37.2 Aanpassing pensioenregeling en premievrijstelling 194
38 STELLIG VOORNEMEN PENSIOENTOEZEGGINGEN 196
38.1 Historisch perspectief 196
38.2 Enkele overwegingen 196
39 GRENSOVERSCHRIJDEND PENSIOENVERKEER 198
39.1 Inleiding 198
39.2 Woonplaatsbepaling 198
39.3 Verblijfsduur (183-dagenregeling) 199
39.4 Verdragsverklaring 200
39.5 Inhouding Zvw-bijdrage 200
39.6 Nederlands fiscaal beleid grensoverschrijdende pensioenregelingen 202
39.7 Salarissplitsing 211
39.8 Uitkeringsfase 212
39.9 Belastingverdragen 212
39.10 Conserverende aanslag 213
39.11 Civielrechtelijke aspecten van grensoverschrijdend pensioenverkeer 216
39.12 Europese pensioenfondsen richtlijn van 23 september 2003 216
40 DE LEVENSLOOPREGELING 219
40.1 De levensloopregeling 219
D. DERDEPIJLERPENSIOEN
41 INLEIDING – DERDEPIJLERPENSIOEN 222
41.1 Beknopt overzicht per deel 222
CIVIELRECHTELIJKE ASPECTEN VAN OVEREENKOMSTEN VAN LEVENSVERZEKE- 223
RING
42
42.1 Algemene eisen voor verzekeringsovereenkomsten 223
42.2 De overeenkomst van levensverzekering 224
42.3 De bij een levensverzekering betrokken personen 227
42.4 Begunstigde en begunstiging 227
42.5 Problematiek van beleggingsverzekeringen 228
42.6 Wft-regelgeving en gedragstoezicht AFM 232
INHOUD
43 KAPITAALVERZEKERINGEN EN BANKSPAARVORMEN 234
43.1 Verzekeringstechnische aspecten 234
43.2 Fiscaal kader 236
43.3 KEW en bancaire aflossingsvormen 238
43.4 Levensverzekering bij eigen bv 241
43.5 OvergangsrechtWet IB 2001 voor bestaande polissen 242
44 LIJFRENTEN 244
44.1 Civielrechtelijke aspecten 244
44.2 Fiscaalrechtelijke aspecten 246
44.3 Lijfrente bij de eigen bv 264
44.4 Overgangsrecht 266
44.5 Schematisch overzicht fiscale regimes van lijfrente 271
44.6 Nettolijfrente 272
45 STAMRECHTEN 273
45.1 Civielrechtelijke aspecten 273
45.2 Fiscaalrechtelijke aspecten 273
45.3 Periodieke uitkering bij arbeidsongeschiktheid 280
45.4 Alimentatiestamrechten 283
46 ERF- EN SCHENKBELASTING EN OUDEDAGSVOORZIENINGEN 285
46.1 Algemeen 285
46.2 Echtgenoten en ongehuwde partners 285
46.3 Schenkbelasting 285
46.4 Erfbelasting en levensverzekering 285
46.5 Erfbelasting over pensioen en lijfrenten 288
46.6 Aandelen in pensioen- en lijfrentelichamen 289
E.WAARDERINGSVRAAGSTUKKEN IN DE WINSTSFEER
47 WAARDERINGSVRAAGSTUKKEN 290
47.1 Vennootschappelijke winstbepaling 290
47.2 De fiscale winstbepaling 290
47.3 De ondernemer en de oudedagsreserve 290
47.4 Waardering van de kapitaalverzekering bij de eigen bv 290
47.5 Waardering van de kapitaaldekkingspolis 290
47.6 Waardering van saldolijfrenten bij de eigen bv 290
47.7 Waardering van gefacilieerde lijfrenten bij de eigen bv 290
290
Waardering van pensioenverplichtingen bij de eigen bv van gewone
werknemers
47.8
47.9 Waardering van pensioenverplichtingen dga bij de eigen bv 291
47.10 De kostenegalisatiereserve of stellig voornemen 291
47.11 Directiepensioenlichamen (extern eigen beheer) 291
48 VENNOOTSCHAPPELIJKE WINSTBEPALING 292
48.1 Inleiding 292
48.2 Aanspraken van werknemers 292
48.3 Financieringsstelsels 292
48.4 Lastenallocatie 293
48.5 Pensioenvoorzieningen in de jaarrekening 293
48.6 Grondslagen voor waardering 294
48.7 Richtlijn 271.3 295
49 FISCALE WINSTBEPALING 297
49.1 Inleiding 297
49.2 Goed koopmansgebruik 297
49.3 Indexatie van pensioenen 297
49.4 Toekomstige loon- en prijsstijgingen 298
49.5 Coming-backservice 298
49.6 Rekenrente pensioenvoorzieningen 299
49.7 Waarderingsfictie 299
49.8 Overdrachtswaarde voorwaardelijk open geïndexeerd pensioen 299
49.9 Besluit van 3 juli 2008 (nr. CPP2008/447M) 301
49.10 Doelvermogen 301
49.11 Opbouw van het doelvermogen 302
49.12 Extra pensioendotaties 302
50 WAARDERING VAN DE OUDEDAGSRESERVE 303
50.1 Inleiding 303
50.2 Voorwaarden 303
50.3 Afname van de oudedagsreserve 304
50.4 Vrijwillige voortzetting pensioenopbouw 307
51 WAARDERING VAN KAPITAALVERZEKERINGEN BIJ DE EIGEN BV 309
51.1 Inleiding 309
51.2 Het begrip ‘levensverzekering’ 309
51.3 De verzekering in materiële zin 309
51.4 Kapitaalverzekeringen met ingang van 1 januari 2001 309
52 WAARDERING VAN DE KAPITAALDEKKINGSPOLIS 312
52.1 Inleiding 312
52.2 Kapitaaldekkingspolis 312
312
52.3 Waardering pensioenverplichting in eigen beheer incl. dekkingspolis
53 WAARDERING VAN SALDOLIJFRENTEN BIJ DE EIGEN BV 315
53.1 Inleiding 315
53.2 Bestaande saldolijfrenten (situatie tot 2001) 315
53.3 Ter beschikking stellen van vermogensbestanddelen (vanaf 2001) 315
54 WAARDERING VAN GEFACILIEERDE LIJFRENTEN BIJ DE EIGEN BV 317
54.1 Inleiding 317
54.2 Balanswaardering 317
54.3 Geruisloze terugkeer uit de bv 319
54.4 Loonstamrechten 319
54.5 Stakingsstamrechten 320
54.6 Afschaffing gouden handdruk per 2014 320
WAARDERING VAN PENSIOENVERPLICHTINGEN BIJ DE EIGEN BV VAN GEWONE 323
WERKNEMERS
55
55.1 Inleiding 323
55.2 Pensioentoezegging aan oudere werknemers 323
55.3 Pensioentoezegging aan werknemers buiten Nederland 323
55.4 Pensioentoezeggingen op de pensioeningangsdatum 324
55.5 Vut-voorzieningen 324
55.6 De oneigenlijke verplichting 324
55.7 Voorwaardelijke pensioentoezegging 325
56 WAARDERING PENSIOENVERPLICHTING BIJ DE EIGEN BV VAN DE DGA 327
56.1 Voorwaarden 327
56.2 Consequenties in de loonsfeer 332
56.3 Waardering in de opbouwfase 356
56.4 Waardering in de afbouwfase 366
56.5 Geld lenen van de bv 368
57 WAARDERING VAN KOSTENEGALISATIERESERVE EN STELLIG VOORNEMEN 370
57.1 Inleiding 370
57.2 Ker voor pensioen 370
57.3 Stellig voornemen in plaats van pensioentoezegging 370
57.4 Pensioentoezegging wordt omgezet in stellig voornemen 371
57.5 Ker voor kosten- en winstopslagen 371
57.6 Geen ker voor vut van de dga 372
57.7 Alternatieven voor de ker 372
58 DIRECTIEPENSIOENLICHAMEN (EXTERN EIGEN BEHEER) 373
58.1 Inleiding 373
58.2 Directiepensioenlichamen (extern eigen beheer) 373
58.3 Belastingplicht 373
58.4 Waardering openingsbalans 373
58.5 Dotaties 374
58.6 Rentestandkorting 374
58.7 Depotrekening 374
58.8 Jaarwinst 375
58.9 Soorten dotaties 375
58.10 Waardeoverdracht naar directiepensioenlichaam 375
58.11 Pensioenverplichting binnen fiscale eenheid 378
58.12 Directiepensioenlichaam en overgangsrecht 379
58.13 Emigratie en zetelverplaatsing 379

F. PRAKTIJKVRAAGSTUKKEN
59 BEOORDELING EN UITLEG IN DE PRAKTIJK 384
59.1 Vergelijken van verzekeringsproducten 384
BEOORDELEN OFFERTES INDIVIDUELE PENSIOEN-, STAMRECHT-, LIJFRENTE- EN 385
KAPITAALVERZEKERINGEN
60
60.1 Basisvoorwaarde informatieverstrekking 385
60.2 Wet op het financieel toezicht (Wft) 385
60.3 Inhoud Financiële Bijsluiter 385
60.4 Voorbeelden offertevergelijking 386
61 BEOORDELING OFFERTES VOOR COLLECTIEVE PENSIOEN VERZEKERINGEN 390
61.1 Kosten pensioenregeling 390
61.2 Netto actuarieel tarief 391
61.3 Bruto actuarieel tarief 396
61.4 Winstdeling 398
61.5 De invloed van prijsbepalende factoren 401
61.6 Een eindvergelijking 401
62 ACTUARIËLE ASPECTEN EN FINANCIERING VAN PENSIOEN 403
62.1 Inleiding 403
62.2 Financiële rekenkunde 403
62.3 Actuariële rekenkunde 404
62.4 Voorbeelden 404
62.5 Financiering van pensioenen 405

REGISTER 410