1 Inleiding 11
1.1 Inleiding 11
1.2 Ontwikkelingen in de uitvoering van wetgeving 13
1.3 Ontwikkelingen in automatisering 17
1.4 De relatie tussen wetgeving, uitvoeringsbeleid en ICT 19
1.4.1 Algemene wetgeving 20
1.4.2 Andere bronnen: uitvoeringsbeleid en bedrijfsbeleid 27
1.5 Wetgeving als product: taalmodel, wetgevingsvocabulaire en linked data 28
1.6 Wetgeving als proces: ondersteuning en samenwerking 31
1.7 Opzet van het boek 33
2 Kennisgebaseerd werken: wat en hoe? 35
2.1 Inleiding 35
2.2 Wat is kennisgebaseerd werken? 36
2.3 De essentie van op wetgeving gebaseerde uitvoeringsprocessen 40
2.4 Kennisgebaseerd werken in de praktijk 42
2.4.1 Inleiding 42
2.4.2 Naar een wendbare wetsuitvoering bij de Belastingdienst 43
2.4.3 INDiGO: ondersteuning van uitvoeringsprocessen bij de IND 59
2.4.4 Standard Business Reporting: stroomlijning van financiële verantwoording door ondernemers 70
2.5 Bevindingen en oplossingsrichtingen 76
2.5.1 Bevindingen op grond van de praktijkvoorbeelden 76
2.5.2 Oplossingsrichtingen 78
2.6 Beschouwing 87
3 Structuur van wetgeving vanuit uitvoeringsperspectief 89
3.1 Inleiding 89
3.2 Structuur van wetgeving 94
3.2.1 Inleiding 94
3.2.2 Formele structuur 95
3.2.3 Materiële structuur 101
3.2.4 Conclusie ten aanzien van de structuur van wetgeving 121
3.3 Rechten, plichten en bevoegdheden in wetgeving 122
3.3.1 Inleiding 122
3.3.2 De benadering van Hohfeld en varianten daarop 123
3.3.3 Hoe worden rechten, plichten en bevoegdheden uitgedrukt? 132
3.3.4 Conclusie ten aanzien van rechten, plichten en bevoegdheden in wetgeving 144
3.4 Gegevens en processen in wetgeving 145
3.5 Beschouwing 149
4 Naar een aanpak voor het expliciteren van de betekenis van wetgeving: taalmodel en wetgevingsvocabulaire 151
4.1 Inleiding 151
4.2 Toelichting op de onderdelen van de aanpak 152
4.3 Beschrijving van het taalmodel 157
4.4 Beschrijving van het wetgevingsvocabulaire 165
4.5 Voorbeelden van toepassing van het taalmodel en van het wetgevingsvocabulaire 167
4.5.1 Inleiding 167
4.5.2 Voorbeelden van toepassing van het taalmodel 168
4.5.3 Voorbeeld van het wetgevingsvocabulaire 196
4.6 Beschouwing 199
5 Toepassing in het wetgevingsproces: wendbaar wetgeven 201
5.1 Inleiding 201
5.2 Het wetgevingsproces nader beschouwd 203
5.2.1 Illustratie van het onderscheid tussen het juridische en bestuurlijkpolitieke wetgevingsproces 203
5.2.2 Aansluiting van het wetgevingsproces op maatschappelijke en technologische ontwikkelingen 204
5.2.3 Een nieuwe rationaliteit in het wetgevingsproces 207
5.3 Veranderingen in het juridische wetgevingsproces 212
5.3.1 Inleiding 212
5.3.2 Toepassing van linked data bij de redactie van wetgeving 215
5.3.3 Toepassing van taalmodel en wetgevingsvocabulaire bij de redactie van wetgeving 229
5.4 Veranderingen in het bestuurlijk-politieke wetgevingsproces 239
5.4.1 Inleiding 239
5.4.2 Veranderingen in de ambtelijke voorbereiding van wetgeving 245
5.4.3 Veranderingen in de parlementaire behandeling van wetgeving 270
5.5 Beschouwing 278
6 Bevindingen en vooruitblik 281
6.1 Inleiding 281
6.2 Beantwoording van de eerste drie deelvragen 283
6.3 Beantwoording van de vierde en vijfde deelvraag 285
6.4 Conclusie en vooruitblik 289
Samenvatting 293
Summary 297
Bijlage A Personen die medewerking hebben verleend aan het onderzoek 301
Bijlage B Een gedachtewisseling in vijf bedrijven over de betekenis van wetgeving 303
Inleiding 303
Beschrijving van de analyse 303
Gedachtewisseling 305
Eerste bedrijf: uitstel 305
Tweede bedrijf: ontvangstbevestiging 307
Derde bedrijf: einde fiscaal jaar 307
Vierde bedrijf: informatie aanleveren 308
Vijfde bedrijf: ambtshalve aanslag 308
Bijlage C Rechten, plichten, bevoegdheden bij aanslagbelastingen (hoofdstukken II en III Awr) 311
Bijlage D Voorbeeld van het wetgevingsvocabulaire 323
Bijlage E Overzicht voorbereiding wetvoorstel Generieke digitale infrastructuur 333
Bijlage F Analyse van de Aanwijzingen voor de regelgeving 341
Inleiding 341
Analyse 341
Aanwijzing 1.3, eerste lid Definities 341
Aanwijzing 2.10 Lasten voor de maatschappij en de overheid 342
Aanwijzing 2.47 Terminologie Algemene wet bestuursrecht 343
Aanwijzing 3.2 Terminologie ‘moeten’ en ‘dienen’ 343
Aanwijzing 3.7 Uniformiteit van begrippen 344
Aanwijzing 3.10 Ficties en rechtsvermoedens 344
Aanwijzing 3.12 Uitdrukking ‘en/of’ 345
Aanwijzing 3.27 Verwijzingen 345
Aanwijzing 3.37 Aanhalen regelingen zonder citeertitel 346
Aanwijzing 3.56 Onderverdeling in hoofdstukken e.d. 347
Aanwijzing 3.59 Opsommingen 347
Aanwijzing 3.60, tweede lid Karakter opsomming 348
Aanwijzing 4.43 Inhoud toelichting 348
Aanwijzing 4.48 Opbouw toelichting 348
Aanwijzing 4.51 Vermelding vindplaatsen 349
Aanwijzing 5.1 Begripsbepalingen 349
Aanwijzing 6.6 Wijze van nummering van artikelen 350
Aanwijzing 6.7 Wijziging van opschrift en aanhef 350
Aanwijzing 6.21 Vergelijkend overzicht oude en nieuwe bepalingen 351
Aanwijzing 6.28 Toelichting nota van wijziging 351
Aanwijzing 6.32 Vernummering wetsvoorstel 352
Aanwijzing 7.18 Vormgeving nota n.a.v. het verslag 352
Aanwijzing 8.13 Toelichting inzake verdragen 353
Aanwijzing 9.12 Transponeringstabel EU-implementatieregeling 353
Bijlage G Schrijfwijzer voor toelichtingen en parlementaire vervolgstukken 355
Inleiding 355
Richtlijnen voor structurering van toelichtingen en parlementaire vervolgstukken 356
Geraadpleegde literatuur 365
Lijst van gebruikte afkortingen 387
Reeds verschenen in de reeks Governance & Recht 391
