Wat is er eigenlijk aan wetenschap over uitstelgedrag? Wat zijn de geconstateerde oorzaken? En zijn er strategieën om ermee om te gaan? Die boeken met titels als Stoppen met uitstellen en Dit keer lukt het, wat is daar de onderbouwing van? En als je er nu eens niets van aantrekt? Ontspoort mijn leven dan volledig? In mijn geval bleek een artikel één nummer later inleveren geen probleem te zijn. Ik zat er zelf meer mee dan de redacteur (dat klopt, red.). En er was ook geen opgeheven vingertje: ‘Laat het niet meer gebeuren!’
Aan de slag
In mijn zoektocht naar oorzaken en remedies nam ik soms drastische stappen. Zo probeerde ik 75 dagen elke dag 9 dingen te doen. Die 75 dagen haalde ik niet, maar het experiment gaf me inzichten. De originele 75 dagen-challenge is bedacht door een fitnessgoeroe en business influencer (en volgens zijn volgers visionair) Andy Frisella. Doel van de challenge is onder andere mentale kracht, veerkracht en uithoudingsvermogen te trainen. Als op een dag de doelen niet gehaald zijn, start de teller weer op dag 1. De challenges waren divers, sommige vaag (gezond eten) andere erg concreet (drink 4 liter water per dag). En neem aan het einde van de dag een foto van jezelf en plaats die op sociale media met de hashtag #75challenge! Andy weet hoe hij een merk moet bouwen. Critici, waaronder artsen en psychologen, gaven aan dat algemene tips als deze ernstige gevolgen kunnen hebben. Vier liter water per dag drinken is voor veel mensen veel te veel. Iemand met een negatief zelfbeeld is niet geholpen met de kritiek die op online gedeelde foto’s gegeven kan worden. Wat voor de een werkt, werkt dus voor de ander misschien averechts.
Naast de challenge ben ik begonnen Grieks te leren. Op Duolingo. Wat dat te maken heeft met uitstellen? Dat antwoord stel ik uit tot later in dit artikel.
Gevolgen
Over de oorzaken van uitstellen hebben wetenschappers uit diverse vakgebieden zich inmiddels gebogen: sociale wetenschappers, gedragspsychologen en meer recent de breinwetenschappers. De psychologen hebben zich gestort op de schade van uitstelgedrag. Het gaat gepaard met angst, stress, falen, gevoelens van ongeluk, zelfverwijt, ondermijnen van zelfvertrouwen etc... Aan uitstellen hangt met andere woorden een psychisch prijskaartje. En waar consequenties zijn, moeten er ook schuldigen of in ieder geval oorzaken aangewezen worden. En dat is niet moeilijk in mijn geval, dat ben ik zelf! Of liever gezegd iets in mij, mijn gedrag, brein, arbeidsethos of wat er allemaal kan spelen. Maar jezelf anders laten denken of veranderen is zeer complex. Alleen al gelet op de hoeveelheid mensen die uitstelgedrag vertoont is een onesized quick fix nauwelijks realistisch.
Chris Bailey, een bekende productiviteitsexpert, liep uiteindelijk vast. Hij is auteur van Hyperfocus en had de technische hulpmiddelen om op hoog niveau te presteren. Maar zijn lichaam liet hem in de steek. Kalmte is zijn natuurlijke medicijn gebleken. In dat nieuwe boek geeft hij - naast een analyse van de aanleiding (druk, druk, druk, meer en nog meer en dan…) - wetenschappelijk onderbouwde adviezen hoe je balans kunt krijgen door in je lichaam en geest te investeren. Doe minder digitaal, veel meer analoog. Ga naar iemand toe, ook als het digitaal makkelijker kan. Je legt zo een dieper contact. Schrijf in een boekje in plaats van op een scherm te typen. Leer weer de kunst van het genieten van kleine dingen.
Deadlines
Uitstelgedrag manifesteert zich voor veel mensen pas tijdens de studie. Dan blijkt het opeens ingewikkeld om deadlines te halen. Plannen van complexe taken is iets dat we onderschatten. Ons brein is niet goed in staat daar grip op te krijgen. Dit stuk komt ook tot stand onder druk van een deadline. Maar het is niet mijn eerste stuk. Dus ik weet wat ik kan, maar toch... Waar ik last van heb zijn de present bias en de status quo bias. Present bias ten eerste: We prefereren ontspannen en plezier in het heden boven de inspanning voor het langetermijndoel. Zo heb ik gisteren de briljante serie Bodies (filmtip!) gebinged. En ik had daar een goed argument voor...
Wij mensen vinden het fijn om alles zoveel mogelijk bij het oude te laten. Het onbekende (bijvoorbeeld de situatie nadat je iets hebt afgerond) willen we het liefst even uitstellen. Dat is de status quo bias. Die wordt versterkt door het feit dat we individueel slecht zijn in de analyse van de voor- en nadelen van een toekomstige situatie.
Methoden voor tijds- en taakmanagement kunnen veel mensen helpen deadlines te halen en onderweg niet in menselijke valkuilen te trappen. Werkstructuur dus. Maak specifieke en haalbare doelen! Verdeel het werk in kleine taken! Deze categorie zelfhulptechnieken is het onderwerp van de meeste boeken die raken aan uitstelgedrag. En de meeste boeken stoppen hier, helaas. Want dit gaat de meeste mensen nooit helpen. Maar toch, het is een goed begin. Een gestructureerde aanpak heb ik gevonden in Elementaire gewoontes. Daarin is het meeste aan tijds- en taakmanagementmethoden wel te vinden.
Mindset
Een wetenschappelijke held van mij is Katy Milkman. In Echt veranderen laat ze zien hoe dun de wetenschappelijke onderbouwingen zijn van vele performance claims. Echt veranderen gaat volgens haar gepaard met het bouwen van een andere mindset. Bij een klein deel van de mensen zit die in de genen ingebakken, of ze krijgen dit van huis uit mee. De jonge Pieters en Maxen van deze wereld waren bij wijze van spreken in hun luiers al bezig met topsport. Pieter van den Hoogenband heeft weleens verklaard dat hij in zijn carrière als topzwemmer gewerkt heeft aan enkele seconden. Elke training, alle stress voor een wedstrijd, elk dieet, al het laten. Dat alles voor een paar seconden verbetering. Topsporters kennen als geen ander de discipline om exact op tijd te presteren. Uitstellen, even een training overslaan, het is niet geoorloofd. Zij gaan tot het uiterste. Wat ze ook goed kunnen, en uitstellers juist niet, is het gat dichten tussen het doel en de actie. Nu geloof ik niet dat iedereen topsporter kan worden, maar de mentaliteit kun je misschien wel aanleren.
Isabelle Feteris, ex-topsporter, roept ons op in Stop met uitstellen, die mentaliteit te omarmen: ‘De mindset van een topsporter, wie wil dat nou niet? Hoe veel makkelijker gaat je leven worden als je meer discipline hebt, doelen kan stellen, focust en je volledige potentie benut? En of je dit nu doet op het gebied van sport, werk of relaties, ik weet zeker dat je er meer uit kan halen dan je nu doet.’ Aan de bak dus.
Het kan maanden en maanden duren voor we nieuwe gewoontes helemaal eigen gemaakt hebben. Mijn ruim 100 dagen Grieks houd ik echter goed vol. Omdat ik gevoelig ben voor de gamification trucjes die DuoLingo ingebouwd heeft. Ik word continue beloond, ik doe het deels samen met en tegen andere deelnemers. Leaderboards, kleine maar regelmatige nudges om weer een paar minuten aan de gang te gaan. Voor mij φανταστικός (fantasticos).
De lessen: Voeg een beloningssysteem toe aan je structuur. Hé, je bent met iets groots bezig, net zoals die topsporter. Zoek sociale ondersteuning, want alleen is maar alleen (misschien is dat opgeheven vingertje toch een goed idee, red.). En creëer verder een omgeving waarin je zo min mogelijk afleiding om je heen hebt.
En die andere mindset? Zelf heb ik de life hack methode Life Design (Designing your life) van Bill Burnett en Dave Evans de afgelopen jaren ingezet. Geïnspireerd door de fases in design thinking helpt deze methode om te werken naar het bereiken van langjarige doelen. Het is een cyclisch proces: Het doen van kleine proefjes, maken van prototypes en zo te komen waar je wilt komen. Een element dat helpt is dat terugslag of de angst daarvoor (vaak een reden voor mensen om te stoppen of niet te beginnen) onderdeel is van het ontwerp. Het is super hands on. Mijn belangrijke levensgebieden (Klimaatactivisme, Schrijven, Duurzaam gezond naar 2040 en Cultuur) liggen vast. Maar ze worden ook elk jaar in augustus geëvalueerd.
Ex-topschaatser Mark Tuitert heeft de inzichten van de Stoa omarmd om in zijn carrière en leven om te gaan met tegenslagen. Hij keert hiermee terug naar een wereld die ons brein zeer serieus nam, zonder alle technische mogelijkheden van mri-scans. In de stoïcijnse benadering is berusting en vergeving een overlevingsmechanisme om de negatieve cirkel te doorbreken. Dit in tegenstelling tot het ontwikkelen van een schuldgevoel: ‘Bedenk weer even dat flow draait om het oplossen van innerlijke conflicten. Dan begrijp je ook dat het enorm helpt om te begrijpen wat jouw rol is, jouw roeping. Dat hoef je niet heel precies te weten, het is geen exacte route met een helder plan van aanpak. Zie het als een kompas dat je de juiste kant op wijst in je leven’, schrijft hij in zijn boek Flow.
Wees aardig voor jezelf
Het einde van dit artikel is in zicht en het moment om het te sturen is nabij. Een zucht in lijf en brein. En meteen lichte paniek, want er is een volgende deadline, een stapeltje boeken over systeemtransities ligt klaar. Ik heb ontdekt dat een reeks dingen voor mij werken. Beter omgaan met uitstelgedrag is een zeer langdurig proces. Wees aardig voor jezelf. De stoïcijnse visie op het leven, om bijvoorbeeld geen schuldgevoel op te bouwen, maar te leven vanuit roeping en minder vanuit doelen, past mij wel. De zoektocht naar de juiste mix van urgentie, beloning, een goede setting om te schrijven was deze maanden de moeite waard. Goed licht, opgeruimd bureau, lekkere koffie en de meanderende klanken van Wim Mertens. Belangrijke elementen om naar een deadline te werken.
En dan nog, het hoeft vaak helemaal niet. Neem kalmte in acht. John Perry is de anti-held in dit stuk. Zijn boek De edele kunst van het uitstellen is eigenlijk een grote middenvinger naar het systeem dat druk op ons legt om op tijd te presteren. Uitstellen als kunst. Ik had dit stuk ermee kunnen beginnen. Perry heeft uitstel tot zijn levenswerk gemaakt. Zijn beginnetje was te stoppen met het schuldgevoel, en te waarderen wat je al doet. Uitstellers moeten overigens ook hard werken, namelijk aan zelfbedrog. En als je dat onder de knie hebt, dan kun je zonder al die druk heel veel werk verzetten. John Perry is gewaardeerd emeritus hoogleraar Filosofie aan onder meer Stanford University en heeft tientallen publicaties op zijn naam staan.
Ik wil afsluiten met een meestertip: ‘De gestructureerde uitsteller is misschien niet ’s werelds effectiefste persoon, maar door zijn ideeën en energie vrij rond te laten gaan, kan hij allerlei dingen bereiken die hij misschien niet had bereikt als hij een gestructureerder regime had toegepast. Geef jezelf een schouderklopje voor wat je voor elkaar krijgt. (..) En vooral: geniet van het leven.’
Kijken hoe ver je het kunt rekken, een deadline. Je moet maar durven. Ik niet, dit stuk was toch op tijd af.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
