Besturingsconcept
Uit de analyse van de bedrijfspresentaties komt een duidelijke paradigmashift naar voren van een Anglo-Amerikaanse wijze van aansturing naar een Europees/Rijnlandse. Een decentrale wijze van aansturing in de vorm van zelfsturing/-regulering en zelfregie zijn op dit ogenblik de centrale thema’s binnen het onderwerp besturingsconcept. Zonder uitzondering leidt een decentrale wijze van aansturing bij de door ons beschreven koplopers tot een grotere medewerkertevredenheid, grotere klanttevredenheid, hogere productiviteit en kosteneffectiviteit. De ontwikkeling naar decentralisatie van verantwoordelijkheden en bevoegdheden, investeren in het vakmanschap van de professionals en zelfsturende eenheden als reactie op een centralistische planning & control van het Anglo-Amerikaanse model in de afgelopen jaren, heeft zich bij veel van de beschreven organisaties al enige tijd geleden ingezet. Het kan gezien worden als een duidelijke paradigmaverschuiving met effecten op alle terreinen van de organisatie.
Koplopers kozen veelal voor zelfsturing binnen de organisaties vanwege een oplopend ziekteverzuim en teruglopende productiviteit, gekoppeld aan een algemeen gevoel dat de wijze van centralistische aansturing gekoppeld aan de steeds verdergaande bureaucratisering, informatisering en marginalisering van de professional niet langer bij de ontwikkelingsfase van de organisatie paste. De koplopers hebben vanuit een gedeelde visie op de gewenste eindsituatie ieder voor een eigen, situationele aanpak gekozen hetgeen een inspirerend pallet aan ontwikkelingstrajecten oplevert.
Daarnaast laten enkele koplopers zien hoe leiding kan worden gegeven aan hoogopgeleide professionals. Tevens geven ze aan hoe ze die professionals en ook vrijwilligers positief weten te verbinden aan de organisatie. In de ouderenzorg hebben verschillende van de beschreven organisaties veel bereikt op het gebied van meer zelfregie bij cliënten. Ze laten zien dat op deze wijze mensen tegelijkertijd actiever worden, minder hulp behoeven en daardoor ook een betere kwaliteit van bestaan kunnen realiseren. Deze effecten zien we bijvoorbeeld ook bij organisaties in de verstandelijk gehandicaptensector. Kortom, een ontwikkeling naar een Europees/Rijnlandse wijze van aansturing van de organisatie die binnen korte tijd tot positieve resultaten leidt.
Strategie/portfoliomanagement
Koplopers hebben een helder beeld van hun dienstenpakket in de vorm van een portfolio. Ze blijken vaak weloverwogen keuzes te hebben gemaakt voor een bepaald profiel en deze keuzes ook daadwerkelijk te hebben geëffectueerd. Deze focus heeft in een aantal gevallen geleid tot een vermindering van het totale pakket en dus een vermindering van de totale omzet, een beweging die haaks staat op de ontwikkeling die we normaliter in de zorg zien. De strategische herpositionering met behulp van het portfolio leidt ook tot het ontstaan van andere dienstverleningsconcepten, zeker bij organisaties met een sterk extramuraal profiel. Bij deze organisaties beweegt het dienstenprofiel mee met de dynamiek in de samenleving.
Sommige cliëntgroepen hebben behoefte aan integrale zorg, die in de huidige constellatie vanuit meerdere organisaties en financieringsstromen wordt geleverd. Enkele koplopers combineren in hun organisatie deze verschillende aanbod- en financieringsmogelijkheden in een integraal aanbod aan de cliënt. In feite het omgekeerde van de ketenzorg op een deelterrein. De klanttevredenheid blijkt hierdoor aanmerkelijk toe te nemen en bovendien krijgt de kosteneffectiviteit daarbij een positieve impuls.
Ook e-health is bij een aantal organisaties actueel. De implementatie ervan levert een ander type dienstverlening op, waarmee de doelgroep (markt) vaak wordt verbreed en tegelijkertijd de efficiëntie van de behandeling wordt verhoogd. Sommige van de geanalyseerde organisaties, met name in de GGZ, zijn al ver met zogenaamde ‘blended care’-concepten. Deze mengvorm vult de kloof die bestaat tussen cliëntcontacten via internet en de face-to-face contacten. De bestaande diagnose- en behandelmodules worden omgebouwd om op deze wijze een optimaal maatwerkaanpak aan te kunnen bieden. Het leidt tot een beter op de cliënt toegesneden aanbod - en dus een hogere cliënttevredenheid - en tevens tot kostenbesparingen.
Koplopers in Nieuw Europees Organiseren
Samen met een aantal preferente aanbieders biedt het platform Koplopers in de zorg een combinatie van benaderingen aan die het u mogelijk maakt uw organisatie op een Europees/Rijnlandse wijze in te richten en aan te sturen. Elementen als vakmanschap, vertrouwen en verbinding staan hierbij centraal. Het doel is dat men op een relatief luchtige wijze leert denken vanuit Europees perspectief en dat men aan het nadenken wordt gezet. De ervaringen van ‘collega koplopers’ laten zien dat het formuleren van een gezamenlijk visie op het terrein van het besturingsconcept en het creëren van draagvlak belangrijke randvoorwaarden zijn. Daarnaast is de vertaling naar de praktijk van cliënt en medewerker van groot belang: het moet geen theoretische exercitie blijven, er moet daadwerkelijk wat veranderen op de werkvloer. Van cruciaal belang is leiderschap, een andere succesfactor. In de zorg komt ook onder bestuurders veel handelingsverlegenheid voor. Populair gezegd, men durft niet door te pakken. Onze ‘koplopers’ laten zien dat leiders met visie, lef en doorzettingsvermogen in staat zijn om binnen afzienbare tijd een organisatie volledig te herpositioneren. De ervaring leert overigens dat de door hen ingezette veranderingstrajecten sterk afwijken van wat in de hedendaagse literatuur over veranderingsmanagement wordt gedebiteerd. Een mix van eenvoudige instrumenten en afgaan op je gevoel zijn in deze veranderingstrajecten de dominante thema’s. Food for thought!
Meer informatie: www.koplopersindezorg.nl
Koploper Veranderkundereeks
Koplopers in de Zorg gaat een aantal publicaties verzorgen rond het thema ‘organisatieverandering’. De eerste in de reeks is Formules voor succes, een bundel waarin alle succesfactoren uit Koplopers in de Zorg worden geanalyseerd, in een theoretisch kader geplaatst, en gekoppeld aan de cases. Een tweede boek in deze reeks gaat over het veranderingstraject binnen één organisatie, en wel ‘Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland’ (STMR). Deze monografie met als werktitel ‘Op eigen kracht naar meer vrijheid’ behelst het veranderingstraject binnen STMR vanaf het jaar 2008, toen de ingezette centrale planning & control bleek te leiden tot een steeds hoger ziekteverzuim, ontevredener klanten en ontevredener medewerkers. In deze publicatie wordt nader ingegaan op de grotere maatschappelijke context waarbinnen de organisatie functioneert, bespreekt de rechtstreekse aanleiding voor de verandering, analyseert het veranderingstraject zelf, en bespreekt uitvoerig de ingezette methodieken. Naast de harde elementen is er ook aandacht voor de procesmatige kant van de verandering, uitmondend in een praktisch ‘lessons learned’.
Over Jaap Jan Brouwer
adviseur CinC Management Consultants, mede-initiatiefnemer van de community 'Koplopers in de zorg'.
