"Ik heb het geregeld. We kunnen een avondwandeling naar de stad maken." Er gaat een licht gejuich op in de internationale delegatie waar ik deel van uit maak. "Goed gedaan, Theo." Onze missieleider heeft het voor elkaar gekregen.
We zijn inmiddels met het kleine gezelschap in de hoofdstad gearriveerd. De middagvlucht uit Beijing had ons gebracht en de bustocht van het vliegveld naar het hotel een glimp gegeven van wat we al wisten: lege straten, werkers hurkend want rustend, heroïsche gebouwen en monumenten van de grote leider. Het was vertrouwd. Clichés zijn dat altijd. Zelfs het hotel kon er niet aan ontsnappen: gigantisch groot met de gezellige, communistische verlichting van spaarlampen en tl-buizen.
We lopen met een deel van het gezelschap het terrein af.
"Ze zeiden dat je de sterren boven Pyongjang kan zien," zegt Goudsmit die voor me loopt. De man is een oudere, kleine man uit Den Haag, een handelsagent in textiel, handdoeken en theedoeken. We kijken omhoog. Inderdaad, de grote en kleine beer twinkelen ons tegemoet en ook al die andere sterrenbeelden die ik niet ken en waarvan ik de namen niet weet. Op nachtelijke satellietfoto’s is Noord-Korea een zwart gat omringd door een zee van lichtjes van de welvarende gebieden van China, Zuid-Korea en Japan.
"Godver", vloekt Winston. Hij kijkt naar zijn puntige designschoenen waarmee hij achter een stoeptegel bleef haken. Ik ontmoette hem al twee dagen geleden in de bar van mijn hotel in Beijing. Maatpakken en grote rolexen zijn het trade mark van deze dandy. "Weet je waar het hier in Azië om gaat? Of je top of bottom bent. Waarom denk je dat hier in Beijing en Sjanghai zoveel limo’s rijden? Om je power te laten zien." Hij kan het weten want hij reist een groot deel van het jaar door Oost-Azië op zoek naar new business en opportunies voor een achterban die voor ons in nevelen blijft gehuld.
Er zijn nog veel mensen op pad. We horen ze in de kleine parkjes tussen de huizenblokken of wanneer ze ons passeren. We zien ze pas op het laatst, zo donker is het. Er is wel straatverlichting maar die is niet aan. Om energie te besparen zou een expat ons de volgende dag vertellen. In het seizoen is hier wekelijks een heus spektakel, de mass games, een show met veel licht en massale, kleurige gymnastiek en dat vraagt zoveel stroom dat de stad het in de rest van de week het met verlichting zuinig aan moet doen.
Onze delegatie heeft ook een PR-vrouw en cameraman in haar midden. Er gaat een promotiefilm gemaakt worden over outsourcing naar Noord-Korea voor Europese bedrijven. Het was nog even een collectieve bezorgdheid of de camera de grens zou overkomen. Maar dat ging moeiteloos omdat er van tevoren toestemming was gevraagd.
"Waar zijn Marcel en Betty?", vraagt Theo opeens. We kijken om ons heen en houden een klein appèl. Ze zijn er niet.
"Omdraaien mensen." We keren terug en na honderd meter zien we Betty staan bij een spaarzaam verlicht stalletje waar je appels en flesjes water kunt kopen. Ze staat met haar jongensachtige figuur half voorover gebogen in het loket.
"Can I have water," probeert ze opnieuw. De vrouw achter de toonbank kijkt verschrikt. Haar ogen bewegen heen en weer.
Dan zie ik rechts Marcel met zijn camera staan. Achteloos en neutraal filmt hij het tafereeltje vanaf de buik. Waarom maken ze deze opnames? Is het wel voor een PR-film? Iedereen hier in het gezelschap heeft meerdere verborgen agenda’s en de belangrijkste wordt niet verteld. "In Azië is niets wat het lijkt dat het is en denk je het te snappen blijkt het toch weer anders te zijn," had Goudsmit, de China-veteraan, me verteld. Waarom filmen ze? Voor de kick? Voor de bedrijfsfilm of voor... god weet wat?
"Betty, niet doen. Direct stoppen. Anders krijgen we problemen." Theo was met gedecideerde pas op Betty afgelopen.
"Ja," zou hij later in de bar vertellen, "deze mensen mogen volstrekt geen contacten met buitenlanders hebben, laat staan euro’s aannemen. Dat zijn voor hen malversaties. Nu ging het goed. Maar je hoeft er maar één tussen te hebben die een wit voetje bij de officials wil halen of de politie wordt gebeld. Dan heb jij een probleem, ik een probleem en de hele missie."
"Kom we lopen naar het station. Dat is verderop." Theo zet er de pas in. Ik loop naast hem.
"Heb je wel toestemming van de reisleider voor deze wandeling?", vraag ik. Hij kijkt me aan. In het licht van de sterren en het zwakke schijnsel van de ramen zie ik dat hij breed grijnst. Don’t ask, don’t tell. We passeren een park. Groepjes jongeren zitten op bankjes. Dan horen we gezang vlakbij het grote plein. Een klein meisje in een roze jurkje zingt traditionele Koreaanse liederen. Ze aarzelt even en kijkt opzij vermoedelijk naar haar moeder of vader. Er wordt haar iets toegefluisterd. De omstanders lachen. Zij lacht ook en vervolgt haar lied.
Het is nacht in Pyongjang.
(Omwille van bedrijfsmatige discretie en de veiligheid van betrokkenen heb ik in dit feuilleton namen, geslachten, bedrijven, specifieke gebeurtenissen en tijdstippen aangepast.)
Over Joep Schrijvers
Joep Schrijvers doet onderzoek naar westerse advies- en lesboeken voor vorsten, bestuurders en managers van Homerus tot Covey. Hij is schrijver van succesvolle, kritische boeken en artikelen over management, mens en maatschappij.
