‘In je bed blijven liggen gaat nooit helpen’

Dit boek is een pleidooi voor ondernemers om ook de schaduwkant van hun bestaan te laten zien. Waar komt die behoefte vandaan?

Ik vind het mooi als ondernemers succes hebben, maar succes kan niet bestaan zonder ook eens op je bek te gaan, of zonder problemen over de financiering of tegenvallende omzetten. De negatieve kanten horen bij het ondernemersbestaan. Een aantal jaren geleden heb ik zelf een faillissement meegemaakt. Dat begon met een heftig conflict en het was voor mij een grote teleurstelling dat mijn droom niet uitkwam. Ik dacht dat ik de enige was, maar toen ik mijn verhaal met anderen deelde, merkte ik dat veel anderen het ook hebben meegemaakt. Zeker na het faillissement kreeg ik allerlei steunbetuigingen. ‘Joh, ik heb het ook meegemaakt, misschien nog wel erger.’ Dat had een louterende werking op mij, dus ik dacht: er zijn veel meer mensen die hiermee worstelen, laat ik dan degene zijn die de steen in de vijver gooit.

U pelt laagje voor laagje af. De ondernemer die altijd maar succes wil uitstralen, die zich onkwetsbaar opstelt, die altijd maar aan het werk is. Dat is niet het hele verhaal, suggereert u. Maar een eigen bedrijf opzetten is toch keihard werken?

Mijn boek is allesbehalve een pleidooi tegen veel en hard werken. Ik zet me wel af tegen het alleen voor de buitenwereld hard werken, tegen ‘zie mij eens heel druk zijn’. Als je met een groepje ondernemers bij elkaar zit, lijkt het wel alsof ze elkaar meteen willen overbieden met hoeveel uur ze maken. Daar gaat het echter niet om. De vraag is juist: doe je de juiste dingen? Ik werk mij ook het snot voor de ogen, mijn vrouw zegt ook wel eens dat het wat minder mag. Maar ik doe dat om die ene klant binnen te halen, of dat ene project goed neer te zetten. Ik doe het omdat ik mijn doel als ondernemer wil bereiken, niet om aan de buitenwereld te laten zien. Daar zit voor mij het verschil.

Een fout die veel ondernemers maken is dat zij meer gaan werken als het slechter gaat. Nog meer micro-managen, nog meer bovenop de medewerkers zitten. Maar als je in de problemen komt, moet je juist het overzicht behouden en afstand nemen.

Wat was uw eigen grootste succes? U bent op uw veertiende al begonnen.

Mijn carrière is een opeenvolging van ups en downs, zoals bij iedereen. Ik beschouw het als een succes dat ik me keer op keer opnieuw heb uitgevonden en altijd blijf kijken wat ik met mijn talenten kan toevoegen aan de wereld om mij heen. Dat begon met een internetbureau, samen met een goede vriend later ben ik een marketingbureau begonnen. Daardoor kwam ik weer in aanraking met allerlei toffe start-ups waarin ik kon participeren. Sommige succesvol, andere niet. Zo heb ik telkens een nieuwe stap gezet, totdat ik in 2013-2014 van twee broers een woonwinkel kon overnemen.

En toen, na die overname, ging het mis. Wat er precies gebeurde, los van de financiële kant van de zaak, blijft enigszins in nevelen gehuld. Waarom?

Ik wil voorkomen dat het conflict dat ik destijds heb meegemaakt, opnieuw oplaait. Ik ben vrij open over de fouten die ik heb gemaakt, maar de exacte reden van het conflict laat ik in het midden. Dat draagt ook niets bij aan de kern van het boek.

Het faillissement had een enorme impact. U was fysiek op, u kreeg een burn-out. Wat gebeurde er?

In juni 2014 nam ik de winkel officieel over, in oktober 2014 strandde mijn relatie na tien jaar en een jaar later kreeg ik een burn-out. Mijn lichaam was op, ik kon geen e-mail meer typen. In februari 2016 is het faillissement aangevraagd. Dus ja, ik heb behoorlijk wat klappen achter elkaar gehad. Het faillissement was de genadeklap, maar ook een ontlading. Niet dat ik opeens opgekrabbeld was, maar ik ben vanaf dat moment wel weer gaan bouwen. Ik moest op zoek naar nieuwe perspectieven. Ik heb een mail naar mijn hele netwerk gestuurd, met het verzoek mij te helpen. Ik moest ook gewoon weer geld verdienen. Dat leverde een aantal nuttige gesprekken op, waardoor ik ook weer het gevoel kreeg dat ik iets van waarde kon bijdragen. En vervolgens haalde mijn vriend en vroegere compagnon Arjan, die ook op een kruispunt in zijn leven stond, mij over weer iets samen te gaan doen.

Het laatste deel van het boek, met een aantal adviezen, heeft u de titel ‘doorzetten’ gegeven. Dat is wel een karaktertrek die u heeft.

Doorzetten is belangrijk, voor alle ondernemers. Anders kom je er niet. Ik besef dat ik in zekere zin makkelijk praten heb, want doorzetten zit blijkbaar in mijn karakter. Een ondernemer die ik ken was er veel slechter aan toe en voor hem was het veel lastiger. Aan de andere kant: in je bed blijven liggen met de deken over je heen gaat nooit helpen. Dan blijf je in je eigen vicieuze cirkel redeneren. Je moet weer naar buiten, je moet onder de mensen komen en dingen gaan proberen, hoe klein ook. Het heeft mij geholpen dat ik al mijn contacten heb gemaild. Als het slecht gaat, heb je soms een duwtje nodig.

Kunt u de titel uitleggen?

Als je mensen vraagt wat ze willen, hoor je vaak: succesvol zijn. Ze willen geld, aanzien en een grote auto. Dat betekent niet dat je nooit in een situatie terechtkomt dat je het even niet meer weet. Succesvol worden lukt je nooit zonder tegenslag. Het is nooit een rechte weg omhoog. Er zijn altijd momenten dat je je eenzaam en alleen voelt, en dat je alle hoop verliest. Elke succesvolle ondernemer heeft die momenten gehad. Dus succesvol en hopeloos zijn geen begrippen die elkaar uitsluiten. Voor mij liggen beide kanten aspecten van het ondernemerschap in deze titel besloten.

Overigens is het risico van een boek schrijven over de schaduwkanten van het ondernemerschap dat mensen denken dat het alleen voor ondernemers is. Maar ik denk dat het net zo relevant is voor managers of bestuurders. Het is een oproep om het niet alleen over succes te hebben, maar ook over falen. Voor een ondernemer is dat misschien nog gemakkelijker: als ik open ben over mijn problemen, raakt het aan mijn onderneming, niet aan de organisatie waarbij ik in dienst ben of waar ik CEO ben. Toch geldt de oproep voor iedereen.

Heeft u het idee dat u een betere ondernemer bent geworden?

Zonder twijfel. Ik gun iedere ondernemer een periode van hopeloosheid. Ik heb veel geleerd over mezelf, maar ook over hoe een onderneming in elkaar zit. Ik heb misschien wel te gemakkelijk over nagedacht. Ondernemen kent een boeiende, complexe dynamiek, die ik nu beter in mijn vingers heb.